Alþýðublaðið - 21.01.1944, Blaðsíða 5

ALÞYÐUBLAÐIP
8
Fostráagur 21. janúar 1944.

Mynd iþessi var tekin, þegar yngsta sænska prinsessan, Kristjana, Lovísa Helena var skírð. Á
myndinni sjást frá vinstri til hægri: Gustav Adolf yngri, faðir urigu prinsessunnar, Sibylla,
móðirin, með barnið á örmum sér, Gustav konungur langafi Kristjönu litlu og Margrét
prinsessa, elzta dóttir Gustav Adolf og Sibyllu.
Sir Andrew Cunningham.
ÆÐSTI MAÐUR brezka flot
ans er Sir Andrew
Browne Cunningham flotafor-
ingi. Hann er þegar talinn til
hetja þeirra, sem mun að miklu
getið í sögunni. Það hefir verið
þannig að orð komizt um hann,
að hann væri „mikilhæfasti
maður þessarar styrjaldar11. En
hvers konar maður er hann,
mun margur spyrja.
Hann hefir gengt störfum í
þjónustu flotans mestan hluta
ævi sinnar. Hann er glæsilegur
fulltrúi sjóhersins í útliti og
framkomu allri. Margir herfor-
ingjar mega muna tvenna tíma
í styrjöld þeirri, sem riú geisar.
Bn allt frá því í júnímánuði
1939, þegar sókn bandamanna í
Norður-Afríku var skipulögð,
'hefir Cunningham haft á hendi
stjórn brezka flotans á Mið-
jarðarhafi — og valdi því, að
það er nú allt á valdi banda-
manna.
Fáir munu hafa gert sér þess
glögga grein, hversu aðstaða
bandamanna á Miðjarðarhafi
var tvísýn og hættuleg eftir að
Frakkland var fallið og Ítalía
orðin styrjaldaraðili. Hitt vissu
allir, að Miðjarðarhafið hefir
geysilega hernaðarþýðirigu og
skiptir slíku máli fyrir brezka
heimsveldið, að því verður ekki
lýst í stuttu máli. Horfurnar
voru hinar ískyggilegustu.
En Cunningham gerði sér
grein fyrir öllu þessu. Hann
vissi, að mikið var í húfi og
'beið því ekki boðanna með að
hefjast handa. Hann hefir kom-
izt þannig sjálfur að orði, að
aðstaða sín hafi verið þannig,
að hann hafi talið sókn beztu
vörnina.
Þegar Mussolini sagði Bret-
um stríð á hendur, lagði Cunn-
ingham í haf með tvö orrustu-
skip, eitt flugvélamóðurskip,
fimm beitiskip og nokkra tund-
urspilla. Hann stefndi flota sín-
um að ströndum Ítalíu. Iionum
var ekkert viðnám veitt.
Hvenær sem 'ítalski flotinn
lét sjá isig, lagði Cunningham
eða einhver hinna ágætu að-
stoðarmanna hans. Somerville,
Tovey, Pridham-Wippell eða
Vian, til atlögu við hann og
íbáru jafnan sigurorð af viður-
eignum þeim.
Mesta viðureignin var orr-
ustan við Matapanhöfða, sem
háð var hinn 28. marz 1941.
Cunningham kom þar að ítalska
REIN ÞESSI um Sir
Andrew Cunningham,
æðsta mann brezka flotans,
er eftir Guy C. Pollock og
er hér þýdd úr tímaritinu
English Digest.
flotanum í myrkri, en ha'ði
sjálfur aðeins þrem beitiskipum
og tveim tundurspillum á að
skipa. Kastljós eins hinna
brezku tundurspilla féll á
ítalska flotann. — Þetta ætci
að geta orðið góð dægrastvtt-
ing, varð Cunningham að orði.
Brezku herskipin hófu brátt
stórskostlega skothríð, og þess
varð skammt að bíða, að ítölsbu
skipin legðu á flótta.
En erfiðustu tímarnir fyrir
Cunningham og brezka heims-
veldið hófust eftir fall Krítar.
Flotinn hafði goldið þar mikil
og tilfinnanleg afhroð. 1 maílok
árið 1941 áttu Bretar ekkert
orrustuskip né tundurspilli a
Miðjarðarhafi, sem ekki hafði
orðið fyrir meiri eða minni
skemmdum. En samt sem áður
lét Cunningham ekki hugfallast.
Peter Fraser, forsætisráð-
herra Nýja-Sjálands var um
þessar mundir staddur í Alex-
andríu. Hersveitir frá Nýja-
Sjálandi, sem alls töldu 35000
hermenn, höfðu orðið eftir á
Krít. Missir þeirra myndi verða
mikið áfall fyrir bandamenn.
Fraser var þetta ljóst og
Cunningham einnig.
Sérhver hernaðarfræðingur
var þeirrar skoðunar, að það
væri ógerlegt fyrir eitt einasta
skip að komast til eyjarinnar
eftir þetta. Um þessar mundir
kom til hafnar beitiskip, sem
orðið hafði fyrir stórskemmd-
urn.
— Það er bezt að reyna,
mælti Cunningham. Það var
gert við skemmdir skipsins á
mettíma, og því næst haldið til
Krítar. Skip þetta kom aftur
heiíu og höldnu og flutti fleiri
imenn en öll önnur skip höfðu
gert til samans. Dáð þessi var
framtaki og gengi Cunningham
fyrst og fremst að þakka.
Horfurnar vbru vissulega í-
skyggilegar. Kelly lá á hafs-
botni við strönd Krítar, og
Louis Mountbatten lávarður
hafði komizt til Alexandríu eft-
ir að hafa ratað í miklar mann-
raunir. — En Cunningham
missti ekki móðinn. Andi
Nielsons lifði enn og flotinn
brást aldrei.
Það þótti ekki mikið að Cunn
ingham kveða á æskuárum
hans. .Maðurinn er ekki mikill
á lofti né fyrir það gefinn að
láta mikið á sér bera. Hann er
lítill heimsmaður og um flest
ólíkur Nelson. Hann er maður
hæglátur og hlédrægur. Hann
þótti brátt vel til starfs fallinn,
en hann vann sér ekki skjótan
og óvæntan frama. Hann er
maður, sem vex við hverja
raun.
í heimstyrjöldinni hinni
fyrri háfði hann á hendi stjórrí
tundurspilla og var sæmdur
æðstu heiðursmerkjum flotans
fyrir vasklega framgöngu.
Um sjö ára skeið, frá því í
janúarmánuði árið 1911 og þar
til í fébrúarmánuði árið 1918,
hafði hann með höndum stjórn
sama skipsins, herskipsins
Scorpion. Þá var hann yngsti
flotaforingi Breta og virtist
eiga mikið framtíðargengi í
vændum. Nú er hann sem fyrr
um getur æðsti maður brezka
flotans.
Það ganga margar sögur um
Cunningham. Ein þeirra er um
nokkra sjóliða, sem gegndu
störfum á tundurspilli og höfðu
gert verkfall. Liðsforingi hafði
gert ítrekaðar tilraurrir til þess
að fá þá til þess að hverfa aft-
ur að skyldustörfum sínum, en
án árangurs. Þeir höfðu lokað
sig inni í klefum sínum og neit
uðu að opna. Cunning'ham þreif
þá stöng eina mikla og kvaddi
svo duglega dyra, að þær voru
opnaðar þegar í stað. Þegar
foringi verkfallsmannanna
stóð andspænis hinum öndótta
Cunningham, og hevrði hina
þróttmiklu rödd hans, féllust
honum hendur, og verkfallinu
var lokið.
Cunningham er maður, sem
lætur ekkert koma sér á óvart
hvorki á stríðsíímum ná endra-
nær. Geðró hans fær ekkert
raskað. En þótt Cunningham
þyki harðlyndur maður, er riann
og viðkvæmur og' aðúðlegur, ef
honum bíður þannig við að
horfa. Þegar hvert herskip
Breta af'öðru kom til hafnar í
Alexandríu ettir fall Krítar
stórskemmt rneð særða og dána
(Frh. á 6. síðu.)
Um göturnar. — Eitt stórfellt átak til að gera göturnar
færar. — Hvaða götu ætti að taka fyrst? — Vegfarandi
skrifar um höfuðbúnað stúlknanna og fleira.
U. M GÖTURNAR í bænum fæ
ég nú allmikiff af bréfum og
kemur vel í ljós hinn mikli áhugi,
sem er meðal bæjarbúa fyrir því
að reynt sé að lappa upp á hinar ó-
færu götur, þegar fer að vora. Ég
mun birta þessi bréf smátt og
smátt á næstunni og þætti vænt
um að fá enn fleiri. í dag ætla ég
að birta bréf um þetta efni frá
„Þrándi“. Það er svohljóðandi:
„ÉG ÞAKKA þér fyrir hina
þörfu hugvekju hina um nauðsyn
þess, að allar götur bæjarins verði
malbikaðar eða steyptar í einu stór
feldu átaki á sem stytztum tíma,
þegar hitaveituframkvæmdum er
lokið. Við Reykvíkingar erum sann
arlega orðnir fullsaddir af götu-
rykinu og langþreyttir af að vaða
forarvilpurnar upp í ökla í bleytu-
tíð og væntum því, að bæjarstjórn-
in láti nú hendur standa fram úr
ermum í þessu sameiginlga áhuga-
máli allra bæjarbúa og hefji mikl-
ar framkvæmdir þegar á næsta
vori“.
„EN ÖLLUM ER ljóst, að verk
efnið, sm fyrir liggur, er geysi-
mikið. Á undanförnum árum hefir
mjög slælega verið haldið á þess-
um málum og langt frá því verið
haldið í horfinu. Bærinn hefir þan
izt út um holt og hæðir og tugir
nýrra gatna myndazt, en sárafáir
götuspottar verið malbikaðir. Má
því búast við, að allmörg ár líði,
áður en síðasta moldargata bæj-
arins verður malbikuð, þótt vel
verði unnið.“
„ÞAÐ ER ÞESS VEGNA eðli-
legt, að sú spurning vakni hjá
mörgum bæjarbúum, hvar byrja
skuli á þessum framkvæmdum og
hver sjónarmið eigi að ráða því,
í hvaða röð götur bæjarins verði
malbikaðar. Mörgum mun líka
þykja sem ekki sé að ófyrirsynju
spurt, þegar þeir athuga, hvernig
bæjaryfirvöldunum hefir stund-
um tekizt valið. Allir ættu t. d.
að geta verið sammála um það,
að hinar nýrri og strjálbyggðari
götur ættu að sitja á hakanum,
þar til lokið hefur verið við
gömlu göturnar í mesta þéttbýli
bæjarins."
„VIRÐAST ÞVÍ einhver annar-
leg sjónarmið hafa ráðið þvi að
götur eins og Sjafnargata, Fjölnis-
vegur, syðsti hluti Bergstaðastrætis
og Sólvallagata voru malbikaðar
mörgum árum áður en farið er að
hugsa til að malbika t. d. hinar þétt
byggðu og fjölförnu Njálsgötu eða
Þingholtsstræti, sem er ein elzta
gata bæjarins. His vegar legg ég
ekki eyrun við því tali sumra
manna, að malbikun Eiríksgötu og
hluta Laufásvegar í fyrra standi í
sambandi við það, að Bjarni borg-
arstjóri býr við hina fyrrnefndu,
en mikill valdsmaður annar við
hina síðarnefndu, og er þetta auð-
vitað tilviljun.“
„ÞAR SEM ÞETTA MÁL snertir
hvern bæjarbúa persónulega, virð-
ist mér sjálfsagt, að bæjaryfirvöld-
in líti vandlega í kringum sig og
íhugi allar aðstæðúr, áður en á-
kvarðanir eru teknar í þessu efní.
Taka verður tillit til aldurs gatn-
anna og legu þeirra, umferðarinn-
ar og fjölda fólksins, sem við þær
býr. Ég hef að gamni mínu talið
saman þær götur, sem mér finnst
sanngjarnt, þegar alls þessa er
gætt, að fyrstar verði teknar til
malbikunar.“
ERU ÞÆR ÞESSAR: „Tjarnar-
gata og Skothúsvegur (vegna
legu þessara gatna við tjörnina og
mikillar umferðar). 2. Kafli Hafn-
arfjarðarvegur frá Öskjuhlíð til
bæjarins, Melavegur til Skerja-
fjarðar og Skúlagata (vegna um-
ferðarinnar). 3. Helstu götur Þing-
holtanna á milli Bergstaðastrætis
og Lækjargqtu (vegna þéttbýlis og
sökum þess, að þarna er eitt elzta.
hverfi bæjarins, en hafa þó farið
algerlega á mis við gatnagerð um
áratugi. Auk þess eru á þessu svæðí
margar fjölsóttar stofnanir svo
sem fjórir skólar, fjögur samkomu
hús trúarfélaga, eitt sjúkrahús,
blindraheimili tvö almenningsbóka
söfn, tvær stærstu prentsmiðjur
landsins o. s. frv.) 4. Helztu göt-
ur á Skólavörðuholti svo sem
Grettisgata, Njálsgata (í strætis-
vagnaleið), Bergþórugata (liggur
að Austurbæjarskóla og Sundhöll-
inni). Óðinsgata og Freyjugata (£
strætisvagnaleið) (vegna þéttbýlis
og umferðar). 5. Helztu götur hins
gamla og þéttbýla Skuggaliverfis,
einkum Lindargata, sem liggur m.
a. að Arnarhvoli, Þjóðleikhúsinu,
íþróttahúsinu og gagnfræðaskóla
bæjarins, en samt .munu fáir fjall-
vegir á landinu verr farnir en
hún.“
„VEGFARANDI“ skrifar: „Það
má deila um smekkinn. „Klút-
bleðillinn“ ungra stúlkna fer ógur-
lega í fínu taugina á honum Kára
tímans og íslenzki sauðkindarþrá-.
inn er svo sérkennilegur fyrir
búrann, „klútarnir eru“ — ein-
ræðisherra, sem aldrei kemst til
valda — ekki einu sinni á rósótt-
um silkiklút!“
„AF HVE GÖFUGUM og gáfu-
legum rótum línurnar eru skrif-
aðar, kemur bezt fram í saman-
burðinum „svo kerlingarlegar". ís
lenzku prúðmennin halda sem sé
upp á kerlingarnar sínar, hvað
sem þær nú hafa á höfðinu, með
aldrinum kemur innri maðurinn.
betur fram, og hann er þeim allt.
Silkiklútarnir rósóttu, með glaðleg
um litum hafa ótal kosti: Þeir eru
ódýrir, auðvelt að þvo þá og í roki
sitja þeir fastir, þeir eru skjól-
góðir. Svo lífga þeir upp í dimm-
unni og sýna okkur, að íslenzkar
stúlkur dreymir ávallt um sól og.
Frh. á 6. síðu.
Unglingar óskast
strax til aS bera blaðið til kaupenda víðs vegar um
bæinn. TaliS strax við afgreiðsluna.