Alþýðublaðið - 27.01.1944, Blaðsíða 5

/
Fimmtudagur 27. janúar 1944.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
8
Amerísku hjiúkrunarkonunar á myndinni yinná við sjúkrahús flotans í Adak í Alaska. Þær
hafa brugðið sér í skemmtiferð til einnar Aleuta-eyjanna, sem eru undan ströndum Alaska.
Aleuta-eyjar er mjór og langur eyjaklasi, sem liggur í stórum boga suðvestur af Alaska í átt
ina til Kamtchaka í Asíu. Þær eru f jöllóttar mjög og eldbrunnar og þar er loftslag hráslaga-
legt. En iþær hafa mikla hernaðar-þýðingu og því var það, að Japanar réðust þar á land, en
urðu að hörfa á brott fyrir árásum Bandaríkjamanna. Var einna mest talað um bardaga um
Kiska og Attu, eins og menn rnuna.
Málarinn Edvard Munch
GREIN ÞESSI um hinn
fræga norska málara,
Edvard Munch, sem lézt í
Osló s.l. sunnudag, áttræður
að aldri, er eftir Herbert
Read og þýdd úr „The Norse-
man“, tímariti Norðmanna í
Lundúnum.
EDVARD MUNCH er sá
málari Norðmanna, sem
getið hefir sér mesta frægð
utan heimalands síns. Þó eru
verk hans engan veginn eins
kunn á Englandi eins og vert
væri. Það var fyrst á sýningu
í Skotlandi árið 1932, sem
myndir eftir hann voru sýndar.
En haustið 1936 var efnt til
sýningar á 'verkum hans í
Lundúnum. Vissulega er það
ekki ofmælt, að það sé illa far-
ið, að listaverk þessa frábæra
norræna málara skulu ekki
vera kunnugri Bretum, en þess-
ar upplýsingar vitna um. A-
stæðan fyrir þessu er eigi hvað
sízt sú, að Munch aðhyllist ex-
pressionismann í list sinni.
Bretar hafa hins vegar mjög
haldið trypgð við þá stefnu í
málaralist, sem kennd er við
hina miklu snillinga Frakk-
lands, enda sízt að undra, því
að brezkir málarar hafa veitt
impressionismanum fulltingi
allt frá því að áhrifa Constable
og Tuners tók að gæta. Ex-
pressionisminn er fyrst og
fremst norræn listastefna, en
impressionisminn hins vegar
suðrænn að uppruna. En þess
ber að gæta, að það eru ekki
fyrst og fremst listastefnurnar,
sem máli skipta. Mest er um
það vert, að listamaðurinn sé
sjálfstæður og frumlegur, brjóti
nýjar brautir, flýtji ný sann-
indi. Og þegar þessa er gætt, er
vissulega mikil ástæða til þess
að kynna sér vendilega verk
Edvards Munchs, hins frumlega
og mikilhæfa norska snillings.
Munch fylgdi hinni þýzku
listastefnu, og hann hefir átt
mikinn og merkan þátt í því að
móta hana og gefa henni gildi.
Hann er frumherji á sínu sviði
í líkingu við Cézanne hinn
franska. En þetta er ástæðan
fyrir því, áð hann er ekki eins
kunnur og ætla hefði mátt í
löndum Engilsaxa.
Munch fæddist hinn 12. des-
ember árið 1863 í smáþorpi
skammt norðan við Oslóborg.
Hann nam fyrst hjá hinum
fræga málara Christian Krogh,
sem er merkasti frumherji im-
pressionismans í Noregi. Hann
dvaldist í París á árunum 1889
—1892 og svo aftur 1895—
1897. En hann lærði næsta fátt
í París, virðist lítt hafa hrifizt
af listastefnu þeirri, sem þar
var í mestum metum. Sérkenna
hans sem málara gætir þegar
á myndum þeim, er hann mál-
i aði áður en hann fór til Parísar.
Milli þess sem hann dvaldist í
París svo og á árunum 1897—-
1909 dvaldist hann lengst af í
Þýzkalandi. Þar gat hann sér
mikla frægð og viðurkenningu
á vettvangi listar sinnar. Aðda-
éndur hans í Þýzkalándi stofn-
uðu með sér félag, er þeir
nefndu: ,,Brúna“. Þeir viður-
kenndu Munch sem hinn mikla
meistara sinn og læriföður.
Þeir, er mynduðu félag þetta,
áttu undir forustú Munchs
mestan þátt í sköpun og þróun
expressionismans.
Æskuverk Munchs vitnuðu
um mikla skáldlega innsýn og
hugsæi, eins og meðal annars
má marka á nöfnum þeim, er
hann valdi þeim. „Veika stúlk-
an“ og Látna móðir“ eru mynda
heiti sérkennandi fyrir hann.
Myndir hans vitna ekki aðeins
um mikla þjálfun í meðferð
lita heldur og skarpan skilning
og mótaða lífsskoðun. Hann var
næsta djarfur í list sinni eink-
um á yngri árum. Hann var himt
stórhuga og framsýni snill-
ingur.
Munch skreytti hinn fræga
hátíðasal háskólans í Osló. Eru
ýmsar myndir hans þar taldar
með mestu listaverkum hans.
Munch festi aldrei yndi við
neitt annað en listiðkun sína.
•— Hann kvæntist aldrei ■—
kvaðst aldrei hafa haft tíma til
þess. ■— Málaralistin er mér í
senn sjúkdómur og lyf, komst
hann sjálfur að orði einhverju
sinni. — Sjúkdómur, sem eng-
in lækning fæst við, lyf, sem ég
get ekki án verið. Hann fann
aldrei hvíld né ró við neitt ann
að en mála og teikna.
Munch var maður mikill og
gervilegur að vallarsýn, óvenju
lega fríður maður sýnum og
föngulegur. Enni hans var hátt
og hvelft, augun stálgrá og
hvöss. Hvar sem leiðir hans
lágu, duldist éngum, að mikil-
menni og höfðingi var á ferð.
Hann var sannur sonur þjóðar
sinnar, snillmgur, sem lengi
verður að miklu getið í nor-
rænni listasögu.
Norska þjóðin hefir mjög
komið við sögu styrjaldar þeirr
ar, er nú geisar. Styrjöldin og
hernámið hefir leitt miklar
þrengingar og þrautir yfir
Norðmenn. Land þeirra og þjóð
er í sárum af hennar völdum.
En að sumu leyti hefir böl
hennar orðið hinni norsku þjóð
til heilla. Hún hefir herzt og
skírzt í hreinsunareldi erfið-
leika og ógna síðustu tíma. Og
Norðmenn hafa efnt til nýs land
náms á styrjaldarárunum, þótt
aðeins sé til bráðabirgða. Fjöl-
margir Norðmenn dveljast um
þessar mundir á Bretlandi.
Þetta hefir orðið til þess að
brezka þjóðin og norska þjóðin
hafa tengzt traustum böndum,
sem aldrei munu rofna. Og að
ráðnum úrslitum hildarleiksins,
munu hinir útlægu Norðmenn
ekki aðeins hverfa aftur til ætt
lands síns, strax og þess gefst
kostur. Fólk annarra þjóða,
sem hefir kynnzt Noregi af
sögn eða raun, mun hafa. mik-
inn hug á því, að sækja heim
þetta fagra og sögufræga land,
Þá mun hver sá útlendingur,
sem gistir Noreg, gera sér allt
far um að kynna sér listaverk
Edvards Mupchs — snillings-
ins, sem lætur eftir sig hið
mikla og merka ævistarf.
*
Nú hafa borizt þau tíðindi,
að Edvard Munch hafi látizt í
Osló síðast liðinn sunnudag,
meira en áttatíu ára gamall. Á
áttatíu ára afmæli hans í haust,
er leið, var honum margvísleg-
ur sómi og heiður sýndur. Með
honum er til moldar genginn
einhver frægasti og mikilhæf-
asti sonur Noregs — meistari,
sem á langri ævi gat sér ódauð-
legan orðstír.
Orðsending til útvarpsráðs — Náttúrulækningar —
Handayfirlagningar — Hitaveitugjaldskráin — Bók
eftir Kanada-íslending.
AÐ ER ALLTAF verið að
skrifa mér og biðja mig um
að biðja útvarpsráð að láta „Hljóm
sveit Bjarna Böðvarssonar“ spila
oftar en gert er. Þessir bréfritarar
hafa mikinn áhuga fyrir því að
dansmúsikin og danssöngvarnir sé
sem bezt og þeir virðast vera að
minnsta kosti þeirrar skoðunar, að
þessi liljómsveit geri það bezt.
NÁTTÚRULÆKNINGARNAR
eru að verða tízka. Þetta grípur
um sig um þessar mundir með ó-
trúlegum hraða — og virðist jafn-
vel vera að verða trúarbrögð. Ég
hygg að flest trúarbrögð séu verri
en þessi hin nýju, því að grund-
völlurinn undir kenningum nátt-
úrulækninganna er að lifa á heil-
brigðari og einfaldari fæðu.
ÉG HEF ALDREI haft trú á
brennivíni, kaffi, tóbaki, hvíta-
sykri eða hveitibrauðum — og ég
hygg að bezt fari -á því, að notað
sé sem minnst af þessu rusli. Nei,
betra er að éta blóðmör, rúgbrauð
og drekka sykurlaust vatn og
mjólk. Ég er yfirleitt alveg með
nátttúrulækningum og „Náttúru-
lækningafélaginu“ — og hef lengi
verið, löngu áður en þetta varð
tízka.
EN ÞAÐ ER EITT, sem mér hef-
ur þótt dálítið gaman að í sam-
bandi við þetta. Ég hef hitt fólk-
sem hyggur að þetta Náttúrulækn-
ingafélag sé einhverskonar anda-
trúar- og handayfirlagningafélag.
„Náttúru“-nafnið hefur valdið
þessu, þó að ótrúlegt sé.
ÞAÐ VAR gamall maður að tala
við mig fyrir nokkrum dögum.
Hann hefur mikinn áhuga fyrir
því að hugmyndin um „Vídalíns-
klaustur“ komist í framkvæmd.
Þessari hugmynd skaut upp fyrir
nokkrum árum og var með henni
stefnt að því að, stofna myndar-
legt heimili fyrir menn, sem vildu,
er aldur færðist yfir þá og væru
hálfgerðir einstæðingar, taka sér
dvöl á slíku heimili.
HUGMYNDIN var sú, að heim-
ili þetta væri mjög vel búið, að
þar ríkti mikið frelsi og ekki svo
fastar reglur settar fyrir vistmenn-
ina og er til dæmis á venjuleg-
um elliheimilum, enda væri mið-
að við það, að vistmennirnir gætu
vel borgað fyrir sig.
„HÚ SRÁÐANDI“ skrifar: „Gæt-
ir þú ekki fengið upplýst hvers-
vegna hitaveitan birtir ekki hita-
veitug j aldskrána. Hún mun þó
hafa verið staðfest af stjórnarráð-
inu einhverntíma í desember.
Hitaveitan er riú komin í nokk-
uð á annað þúsund hús og hús-
ráðendur og aðrir notendur vilja
vissulega vita, hvernig gjaldskrá-
in er. Skil ekki hvaða pukur þetta
er, úr því að búið er að semja
gjaldskrána og staðfesta hana.“
„STJORNARRÁÐIÐ SEGIR að
hitaveitan eigi að sjá, um birting-
una að öðru leyti en því, að stjórn-
arráðið hlutist til um að hún á
sínum tíma verði prentuð í Stjórn-
artíðindunum, en þau koma útf
eins og kunnugt er mjög óreglu-
lega og aðeins á fleiri mánaða
fresti, enda lesa þau líka fæstir
menn.“
„ÉG HEFI heyrt marga og víða
minnst á gjaldskrána og fjöldi
þeirra, sem nú hafa fengið heita-
vatnið, eru að lesa á mælana og
reyna að gera sér hugmynd um,
hvað það eigi að greiða, en eng-
inn veit gjörla um ákvæði gjald-
skráriimar. Einn heldur þau svona,
annar öðruvísi."
SOFFONÍAS TIIORKELLSSON
Vestur-íslenzki iðjuhöldurinn í
Kanada hefur skrifað mér og seg-
ir mér þau tíðindi, að nú er í
þann veginn að koma út vestra
fyrra bindi af bók, er hann hefur
ritað um ísland og íslendinga,
eins og landið og þjóðin, menning
hennar, búnaðarhættir hennar og
allt framtak kom hoiium fyrir
sjónir, er hann dvaldi hér fyrir
tveimur árum.
NOKKRIR kaflar úr ferðasögu
Soffoníasar bjrtust í Heimskringlu
og voru síðar teknir í útdrætti í
íslenzkt blað. Vöktu þeir mikla at-
hygli. Soffonías er hinn mesti
kraftkarl, dugnaðarforkur, djarfur
í orði og á borði. Hann mun segja
okkur til syndanna, enda elskar
hann land sitt og þjóð sína mikið
— og vill vinna henni allt það
gagn, sem hann má.
Hannes á horninu.
Unglingar óskast
strax til aS 'bera blaðiS til kaupenda víðs vegar um
v:..:a I • •• ■ ',:í: ■'
bæinn. Talið strax við afgreiðsluna.
Áljiýðublaðið, sími 4900.
ÁskrHtarsími Alþýðublaðsins er 4900.