Alþýðublaðið - 20.02.1944, Blaðsíða 6

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Sunnudagur 20. febrúar 1944.

efni og vinna í einu lagi, er til útboðs. — Uppdrátta
og lýsinga má vitja á teiknistofu Sigurðar Guð-
mundssonar og Eiríks Einarssonar, Lækjartorgi 1
(efstu hæð), næstu tvo daga kl. 1—3.
Skilatrygging 50 kr.
Tilboð opnuð á sama stað, fimmtudaginn 2. marz
kl. 2. — Heimilt sé að taka hverju tilboðinu sem er,
eða hafna öllum.
Striðaodi Frakkar á heimaviostöðynnnm.
Frh. aí 5. síftu
Frakklands á ýmsum sviðum.
Og á bak við menn þessa stóð
fjölmenn fylking og einhuga.
Það hafði átt sér stað þjóðleg
vakning í Frakklandi. Innrásar
herinn gekk þess eigi dulinn,
að Frakkar voru enn þróttug
og stríðandi iþjóð.
ÞVÍ fer fjarri, að nokkur sér
stakur hópur, stétt eða
stjórmálaflokkur eigi ýinn
heiðurinn af baráttu þeirri,
sem háð er gegn nazistum í
Frakklandi. Þjóðin öll tekur
þátt í hinni miklu vakningu,
sem hafin er.
Kennarar og stúdentar hafa
ekki hikað við að gerat ske-
leggir baráttumenn fyrir mál-
stað frelsis hinnar frönsku
þjóðar, þótt þeir hafi með því
stofnað sér í mikla hættu.
Strax í nóvembermánuði árið
1940 voru fimm heimsfrægir
vísindamenn — þeir Emile
Borel, Louis Lapique, Paul
Langevin, Charles Manguin og
Aimé Cotton — handteknir af
hinum þýzku hernaðaryfirvöld
um. Allir voru menn þessir
meðlimir franska vísindafélags
ins. Því miður reyndist ekki
formaður vísindafélagsins, Vin-
cent prófessor, gæddur nægum
manndómi til þess að mótmæla
þessu. í sama mánuði fóru stúd
entar kröfugöngu að sigurbog-
anúm. En strangt bann hafði
verið lagt við kröfugöngum. —
Lögreglan efndi því til fjölda-
handtakna og hneppti alla þá
stúdenta í fangelsi, sem ekki
gátu sannað það með óhrekjan-
legum rökum, að þeir hefðu
ekki tekið þátt í kröfugöngu
þessari.
Fernand Holweck prófessor
var handtekinn á öndverðu ár-
inu 1941. Enda þótt hann væri
sérfræðingur í útvarpstækni,
hafði hann unnið að endurbót-
um á vélbyssum, meðan hern-
aðaraðgerðir áttu sér stað. Tíu
dögum eftir að hann hafði ver-
ið tekinn höndum, voru konu
hans gerð þau boð, að hann
væri dáinn. Hauskúpa hans
reyndist brotinn, og hendur
hans voru skaðbrenndar. Þegar
nazistarnir fengu ekkju hins
látna og þrem börnum hans
líkið í hendur, létu þeir svo
um mælt, að hann hefði framið
sjálfsmorð. Holweck prófessor
hafði neitað því að láta nazist-
xmum upplýsingar þær 1 té, er
hann bjó yfir.
Basdevant prófessor var
aðili að einhverjum hinna
opinskáustu og hvessyrt-
ustu mótmælum, sem Vichy-
stjórninni voru send. Basdevant
var víðfrægur fyrir þekkingu
sína í alþjóðalögum og hafði
undirritað flesta þá samninga
um alþjóðamál, sem Frakkar
Voru aðilar að hin síðari ár.
Hann hafði starfað í þjónustu
utanríkismálaráðuneytisins ár-
um saman og hafði verið full-
trúi Frakklands á fjölmörg-
um alþjóðaráðstefnum. Hann
hugðist flýja land eftir uppgjöf
Frakka, en Pétain marskálkur
hvatti hann til þess að vera
kyrran.
En þegar Basdevant prófess-
or komst að raun um það, að
Vichystjórnin gerði sér far um
að afsaka ýmsar gerðir sínar
mfeð því að þær væru gerðar í
samráði við hann, varð honum
öllum lokið. Hann ritaði Pétain
harðort bréf og sagði • skilið
við hann og lýð hans af skör-
ungsskap og festu. Viðnáms-
SPAÐKJOTID

mönnum bættist þar ótrauður
og mikilhæfur hðsmaður.
Hér hafa aðeins verið nefnd-
ir nokkrir þeirra manna, sem
létu viðnámið gegn Þjóðverj-
og handbendum þeirra til sín
taka. En því miður verður að
láta þess getið, að margir
menntamenn Frakklands hafa
orðið til þess að ganga á mála
hjá Vichystjóminni og bregðast
málstað ættarlandsins.
SAMKVÆMT frásögn André
Philips er baráttuhugur-
inn mestur meðal verkalýðs-
stéttanna frönsku. Hann hafði
líka goldið mest cifhroð í styrj-
öldinni og baráttu þeirri, sem
fylgdi í kjölfar hennar. Félags-
samtök hans hafa reynzt vel til
þess fallin að láta hina erfiðu
baráttu viðnámsins til sín taka.
Franskir jafnaðarmenn og
kommúnistar hafa rekið mikinn
og markvísan áróður til þess
að hindra það, að franskir
verkamenn fari af fúsum vilja
til Þýzkalands til þess að vinna
þar. Og Frakkar hafa þraukað
aðdáunarlega í þessum efnum,
enda þótt Þjóðverjar og Vichy-
stjórnin hafi neytt allra bragða
til þess að fá þá til að láta þeim
vinnukraft sinn í té. Fæstir
þeirra frönsku verkamanna, er
vinna um þessar mundir
í verksmiðjum Þýzkalands,
hafa farið þangað af fúsum
vilja. En Gestapo og lögregla
Vichystjórnarinnar hafir verið
athafnasöm.
Atvinnuleysingjar eru hand-
teknir og fluttir til Þýzkalands
nauðugir, ef þeir fást ekki til
þess að fara þangað af fúsum
vilja. Franska leyniblaðið Com
bat sagði eftirfarandi sögu í
ágúst 1942:
Einn atvinnuleysingjanna,
sem vissi, að hann yrði fluttur
nauðugur til Þýzkalands, aðvar
aði konu sína skömmu áður með
þessum orðum: „Ef ég skrifa
þér úr svörtu bleki, segi ég
sannleikann. En skrifi ég úr
rauðu bleki, ber þér að leggja
andstæðan skilning í sérhvert
orð.“ Mánuði síðar barst konu
hans svohljóðandi bréfspjald
frá honum, ritað úr svörtu
bleki: „Elskan mín, okkur líður
ákaflega vel, gott húsnæði, góð
ar rekkjur, ágætt fæði, vin-
gjarnleg framkoma verk-
stjóranna í verksmiðjunni,
aldrei skammir, aldrei loft-
vamamerbi, aldrei loftárásir.
Þjóðverjarnir eru meira að
segja stökustu prúðmenni og
sannfærðir um að sigra í styrj-
öldinni. í verzlununum fæst
allt, sem hugur okkar gimist
— nema rautt blek.“
í sprengidagsbaunimar
þurfa húsmæður að kaupa strax í fyrramálið
Sextugur i dag:
Grínmr Jóh. Signrðsson verlstlöri.
ÆTLI AÐ nokkum hafi grun-
að, svona rétt upp úr síð-
ustu aldamótum, þegar menn
vom að ýta fyrsta reykvíska
•bílnum upp Bakarabrekkuna, að
hann ætti eftir að verða svo
vedgamikill þáttur í allri af-
komu þjóðarinnar, sem raun ber
vitni og að hundruð manna
mundu á komandi ámm hafa
á honum lífsuppeldi sitt og af
komu.
Þegar saga bílsins á íslandi
verður skráð, er eitt nafn, sem
kemur til með að verða nefnt
þar oftar en einu sinni, en það
•er nafn Gríms Sigurðssonar, sem
nú um 30 ára skeið hefir helgað
bílnum, þessari höfuðskepnu í
lífi allra menningarþjóða, alla
orku sína og athygli.
Grímur er fæddur að Garðs-
vík á iSvalbarðsströnd 20. febr.
1884. Stundaði hann fyrst sjó-
mennsku, eins og títt var um
unga menn á þeim ámm og
flæktist iþá út og suður og er
víst varla sú veiðistöð hér við
land, sem það nafn er gefandi,
er Grímur hefir ekki gist og
marga brönduna hefir hann um
borð dregið um ævina. Árið
1912 kom hann til Reykjavíkur
og hefir búið hér óslitið síðan.
Fyrstu tvö árin stundaði hann,
ásamt Steindóri Einarssyni flutn
inga á farþegum og farangri úr
og í skip, sem.lágu á Reykja-
víkurhöfn. Vom þessir flutning
ar oft og tíðum uppistöðusamir
og mikið volk og vosbúð þeim
samfara.
Þetta ágrip af ævisögu sinni
hefir Grímur verið að segja mér,
eða réttara sagt hefi ég verið
að reyna að toga upp úr honum,
þar sem við sitjum í stofu eins
sameiginlegs vinar og njótum
góðgerða.
„Já,“ segir hann og hallar sér
aftur á ibak í hægindastólnum.
„Það var oft gaman á þeim ár-
um. Menn glöddust yfir smærri
og að okkur finnst ómerkilegri
hlutum en nú. Maður sá ýmis-
legt eins og spretta upp undah
höndum sér og það virtist þá
vera eins og einasti tilgangur
lífsins, að skapa eitthvað, þó
ekki væri það allt stórkostlegt
eða mikilfenglegt verðmæti. Nú
aftur á móti er allt eins og lagt
upp í hendurnar á fólki. Allt er
svo auðvelt, að enginn virðist
þurfa að hafa fyrir lífinu og þó
em allir óánægðir. Lífið veitir
Iþeim ekki lengur þá ánægju,
sem okkur, þessum eldri heppn
aðist að.verða aðnjótandi ánægj
una af því að sjá og finna eitt-
hvað verða til fyrir atbeina okk
ar sjálfra, finna sköpunargleð-
ina“. t
„Það er nú það. Nú og svo
kom bíllinn."
„Nú já, og svo kom bíllinn.
•Hvað segir þú svo í tilefni af
komu hans?“
„Hvað ég segi. Síðan hefir
allt gengið sinn fasta ákveðna
veg. Bæði bíllinn og ég. Við
höfum baldið saman, við tveir.
Verið óaðskiljanlegir í 30 ár.
Það er með mig, eins og í sögu,
sem ég hefi lesið um dýralækni
A BOLLUDAGINN ESGA
S.I.F.-BOLLUR
úr fiski að vera á hvers enanns diski
Fást í næstu bús. Nfðursuðuverksmiðja S.Í.F.
Grimur Jóh. Siqurðsson
einn erlendis. Hann var óvenju-
lega mikill hestamaður og hesta
vinur. En þegar uppáhaldshest-
urinn hans heltist gerðist hann
dýralæknir. Bíllinn, sem ég ók,
varð kunningi minn. Það er með
það, eins og með hestamanninn.
Maður vill reyna að fara vel
með góðan hest, ofþjaka honum
ekki og bæta heilsu hans. Eins
var með mig og bílana.
R.E. 100 var góður vagn. Ég
hefi aldrei ekið betri né þægi-
legri vagni. Þeir léku sér ekki að
því, þótt yngri væru að skjóta
honum ref fyrir rass. Ég hætti
að aka þegar ég missti hann.
Framúrskarandi góður vagn.
Þýður og lá þráðbeinn á verstu
vegum. Það er dálítið tilfinninga
mál að skilja við gamlan vin,
þótt hann aldrei sé nema dauð-
ur hlutur. En talaðu við sjó-
manninn. Hann skilur þetta þeg
ar hann lætur í land í síðasta
sinn með sjóferðapokann á
hægri öxlinni en svíðandi til-
finningu undir þeirri vinstri, vit-
andi það, að vart líta augun hans
aftur skipið, sem hefir borið
hann öll árin yfir hverja hætt-
una á fætur annarri, verið griða
staður hans og heimili, stað-
ur strita og hvíldar. — „Já, og
svo fyrstu árin. — Þau eru allt-
af fegurstu árin í lífi hvers og
eins og á hvaða sviði sem er.
iOft komst maður í hann krapp-
an á þeim árum. Eitt sinn man
ég eftir, að ég var 11 tíma frá
Hafnarfirði að Öskjuhlíð og
fimm tíma í viðbót frá Öskjuhlíð
og niður í miðbæ. Eina legan,
sem ég man eftir að ég háfi lég-1
ið 'Um ævina, var eftir ferðalag
yfir Hellisheiði. Þá hljóp ég á
undan bílnum, sem Sigurður
Jónsson ók þá, yfir alla heiðina
í svo svörtum byl, að eiginlega
má heita, að ég hafi þreifað
mig áfram yfir holt og hæðir.
Ekki fékk ég samt lungnabólgu
eða nokkuð þessháttar, heldur
hefir þetta sennilega verið of-
þreyta. Af hverju við snérum
ekki aftur niður í Öífus? Sjáðu
til. Þá þurftum við að fara aftur
niður Kamiba, og það var nú
ekkert grín í grenjandi stórhríð
á þeim árum, og svo vorum við
með gamla lasburða konu í bíln
um, sem þurfti að komast til
læknis í Reykjavík, ef ég man
rétt. „Æi, góði hættu nú þessu
masi. Þú ferð kannski að skrifa
eitthvað upp eftir mér óg þá
skaltu nú finna mig í fjöru.
Hvert við gátum komizt út úr
ibænum á þeim árum? Mig minn
ir, að með herkjum væri hægt
að komast sem sagt strax eftir
að bílarnir komu, upp í Mosfells-
sveit, suður í Keflavík, að
minnsta kosti fljótlega á eftir,
eitthvað austur fyrir Ölfusá, ég
man ekki hvað langt fyrst. Já,
þetta var það.--Og hættu nú.“
Grímur þagnaði og það var
ekki eitt orð upp úr honum að
toga meir. Hann sat og horfði
brosandi á glasið sitt. Fjarlægðin
í augum hans var auðsæ. Upp
fyrir honum voru eflaust að
rifjast atburðir löngu liðinna
Frh. á 7. síðu.