Alþýðublaðið - 24.02.1944, Blaðsíða 7

|tímrinn- í dag.|
Næturlæknir er í nótt í Lækna-
varðstofunni, sími 5030.
Næturvörður er í Ingólfsapóteki.
Næturakstur annast Bifreiða-
stöð íslands, sími 1540.
ÚTVARPIÐ:
12.10—13.00 Hádegisútvarp.
15.30—16.00 Hiðdegisútvarp.
18.30 Dönskukennsla, 2. flokkur.
19.00 Enskukennsla, 1. flokkur.
19.25 Þingfréttir.
19.45 Lesin dagskrá næstu viku.
19.50 Auglýsingar.
20.00 Fréttir.
20.20 Útvarpshljómsveitin (Þór-
arinn Guðmundsson stjórn-
ar): a) Raymond-forleikur-
inn eftir Thomas. b) „Einn
dagur í Feneyjum" eftir
Nevin. c) Vals eftir Macke-
ben. d) Mars eftir Heinecke.
20.50 Frá útlöndum (Jón Magn-
ússon).
21.10 Hljómplötur: Lög leikin á
cello.
21J.5 Lestur íslendingasagna (dr.
Einar Ól. Sveinsson).
21.40 Hljómplötur: fslenzk lög.
21.50 Fréttir.
Dagskrárlok.
Stórgjafir
til Vinnuhælis berklasjúklinga.
Eftirtaldar gjafir hafa borizt síð-
ustu daga:
H.f. Nýja Bíó kr. 10,000,00.
B. Hjaltested, stórkaupm, 5.000.00.
Almenna byggingarfél. h.f. 5,000,00
Hampiðjan h.f. 5,000,00. Hvann-
bergsbræður 5,000,00. Árni B.
Björnsson, gullsm. 5,000,00, Veiða-
færaverzl. Geysir h.f. 1,000,00.
H. f. Sanitas 1,000,00. H.f. Lýsi
I, 000,00. Starfsfólk Reykjavíkur-
bæjar 2,280,00. Síarfsf. Sanitas h.f.
1,000,00. Starfsf. ísafoldarprentsm.
660,00. Starfsf. Gasstöðvar Rvíkur
618, OCj. Starfsf. Haraldar Árnas.
h.f. 1,200,00. Starfsf. Veiðafærav.
Geysir h.f. 510,00.: Starfsf. Búnað-
arbankans. : 220,00. Starfsf. Stein-
dórsprent h.f. 220,00. Starfsf. Lit-.
ir og. L-ökk 400,00. Starfsf. Tóbaks-
einkasölunnar 685,00.
Leikfélag Reykjavíkur
sýnir ,,Vbpn guðanná“ kl. 8 í.
kvöld. — Aðgö'ngumiðasalan er
opin frá kl. 2 í dag.
Galé Rótííns ' •heií'ir' h úri. óg ér
leikkona í Hollywood.
^akkarávarp.
Eg vil hérmeð flytja öllum, fjær og nær, mitt inni-
legasta þakklæti fyrir auðsýnda samúð og margs konar
hjálp mér veitta við andlát og jarðarför mannsins míns,
Péturs Magnússonar, biíreiðars^jóra, Krosseyrarveg: 4,
Hafnarfirði. — Sers\,aklega þakka ég félagi hafríirzkra
vörubifreiðaeigenda fyrir fagra og dýra miniiingargjöf,
og ennfremur hjartans þakkir til lækna, hjúkrunarfólks,
starfsfólks og sjúklinga í sjúltrahúsinu að Vífilsstöðum
íyrir góða hjúkrun og nákvæma aðhlynningu veitta
hinum látna í hinni löngu og erfiðu sjúkdómslegu.
Fyr.ir mína hönd og ba::na minna.
Qii®ntu&icisciéttir«
Frh. af 2. síðu.
anlega kosinn af meiri hluta
þeirra, er þátt taka í forseta-
kjöri. Komu ýmsar tillögur
fram í því sambandi, og mikíl
vinna var lögð í athugun þeirra,
en engin þeirra var samþykkt
í nefndinni. Varð því niður-
staða nefndarinnar sú, sem að
ofan greinir. Er sú tillaga flutt
í trausti þess, að þjóðinni tak-
ist að fylkja sér þannig um
forsetaefni, að atkvæði dreifist
eigi úr hófi fram.
Nefndin leggur til, að kjör-
tímabil forseta verði óbreytt, 4
ár, en hefjist 1. ágúst og endi
31. júlí að 4 árum liðnum. Enn
fremur, að forsetakjör fari
fram í júní eða júlí. Þykir sá
tími hagkvæmastur eftir þeirri
reynslu, sem fengin er um al-
menriar kosningar.
Nefndin gerir ráð fyrir, að
falli forseti frá, skuli fara fram
forsetakosningar, og skuli þá
kjörtímabil nýja forsetans vera
frá kosningu hans og til 31. júlí
á fjórða ári frá kosningu. Yrði
því kjörtímabil væntanlega að
jafnaði ofurlítið styttra en
venjulega, þegar þannig stæði á.
í tillögum nefndarinnar er á-
. kvæði um, að kosning skuli fara
fram, ef forseti deyr eða lætur
af störfum, áður en kjörtíma
hans er lokið. En rétt er að taka
það fram, að nefndin gerir ráð
fyrir, að þegar þetta ber að
höndum, verði valinn heppileg-
ur tími til forsetakjörs, og losni
sæti forseta á þeim tíma, sem
óheppilegur er til forsetakosn-
inga, þá verði farið eftir ákvæð-
um 8. gr. væntanlegrar stjórn-
arskrár, unz forsetakosning get-
ur farið fram.
I 11. gr. stjórnarskrárfrum-
varpsins eru ákvæði um það, að
alþingi geti leyst forseta frá
störfum, ef alveg sérstaklega
stendur á. Nefndinni sýnist ó-
hjákvæmilegt að gera ráð fyrir
því, að nauðsyn geti til borið að
leysa forseta frá störfum, þótt
hann fallist eigi á það sjálfur.
Þykir nefndinni það í samræmi
við tillögur hennar um þjóðkjör
forseta, að þjóðaratkvæða-
greiðsla skuli skera úr um það,
hvort forseti skuli láta af störf-
um eða eigi þegar svo stendur
á. En til þess að eigi verði ráð-
izt í slíkt ófyrirsynju, leggur
nefndin til, að 3A hlutar alþing-
is verði að gera kröfu um þjóð-
aratkvæðagreiðsluna. Til enn
frekari tryggingar því, að eigi
verði stofnað til slíkrar þjóðar-
atkvæðagreiðslu, nema knýj-
andi nauðsyn beri til, þykir
nefndinni rétt, að skylt sé að
rjúfa alþingi og efna til nýrra
kosninga, ef tillaga þess um að
leysa forseta frá starfi hlýtur
eigi samþykki þjóðarinnar, og
jafnframt, að kjörtímabil for-
| seta þess, er í hlut á, hefjist af
1 nýju frá þeim tíma, er þjóðar-
; atkvæðagreiðsla fór fram.“
Qildistöicudagur Eýð-
veldisstjérnar-
skrárinnar.
Um gildistökudag lýðveldis-
stjórnarskrárinnar segir í nefnd
arálitinu:
„í stjórnarskrárfrumvarpinu
er tekið fram, að lýðveldis-
stjórnarskráin öðlist gildi 17.
júní 1944. Einn nefndarmanna,
Stefán Jóh. Stefánsson, taldi
þetta ákvæði frumvarpsins
valda því, að hann mundi eigi
geta mælt með samþykkt þess
á alþingi né við þjóðaratkvæða-
greiðslu. Hins vegar lá það fyr-
ir í nefndinni, að yrði þetta á-
kvæði tekið út úr frumvarpinu,
mundi nefndin öll verða ein-
huga um að mæla með því, að
frumvarpið yrði samþykkt á al-
þingi qg; við þjóðaratkvæða-
. greiðsluna. Einnig var vitað/að
yrði þannig á málinu haldið,
mundi alþingi standa saman að
afgreiðslu þess frá þinginu og
allír flokkar þingsins fylgja
frumvarpinu við þjóðaratkvæða
greiðsluna. Með hliðsjon af
þessu og til þess að koma á ein-
ingu um afgreiðslu málsins á
alþingi hafa fulltrúar Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins í nefndinni lagt til og
samþykkt ásamt Stefáni Jóh.
Stefánssyni, en gegn atkvæðum
fulltrúa Sósíalistaflokksins, að
á frumvarpinu yrði gerð sú
breyting, að stjórnarskráin öðl-
ist gildi, þegar alþingi geri um
það ályktun, í stað þess, að
gildistökudagurinn sé ákveðinn
í frumvarpinu sjálfu. Jafnframt
hafa fulltrúar Framsóknar-
flokksins og Sjálfstæðisflokks-
ins gefið svo híjóðandi yfirlýs-
ingu í nefndinni, sem færð er
þar til bókar:
„Fulltrúar Framsóknarflokks
ins og Sjálfstæðisflokksins lýsa
yfir því, að þeir hafi samþykkt
breytingartillöguna um gildis-
töku stjórnarskrárinnar með
þeim fyrirvara, að þeir eftir
sem áður séu bundnir órjúfan-
legum samtökum um að láta
stjórnarskrána taka giidi eigi
síðar en 17. júní n. k.“ Telja
fulltrúar þessara flokka því
eftir sem áður tryggt, að lýð-
veldisstjórnarskráin gangi í
gildi eigi síðar en 17. júní n. k.
°g öryggið þó meira en áður
vegna aukins fylgis við málið.
Stefán Jóh. Stefánsson tekur
það fram, að brottfelling á-
kveðins gildistökudags úr stjórn
arskrárfrumvarpinu sé af hans
hálfu studd þeim rökum, að
hann telur, að ekki sé nú tíma-
bært að ákveða sérstakan gild-
istökudag, hvernig sem aðstæð-
ur verða hérlendis og erlendis
þá, og eins af þeim ástæðum,
að hann telur, að ná eigi sam-
bandi við konung, áður en gild-
istaka lýðveldisstjórnarskrár-
innar er ákveðin.
Brynjólfur Bjarnason og Ein-
ar Olgeirsson taka sérstaklega
fram, að þeir séu algerlega mót-
fallnir því, að ákvæðið um, að
stjórnarskráin öðlist gildi 17.
júní 1944 sé tekið út úr stjórn-
arskrárfrumvarpinu. Muni þeir
beita sér gegn brtt. þeirri, er
meiri hluti nefndarinnar hefur
samþykkt við 81. gr. Með því
að taka þetta ákvæði út álíta
þeir:
1) að stjórnarskrármálinu sé
sjálfu stefnt í hættu, sökum
þess að eftir að þetta ákvæði
sé tekið út, sé hægt að fresta
stofnun lýðveldisins án þess
að þjóðin fái að gert.
2) að þjóðinni sé meinað að
dæma um þetta sjálfri og á-
kveða gildistökudaginn þann
ig að hann verði eigi síðar
en 17. júní 1944.
Enn fremur taka þeir fram,
að þeir álíta, að brottfelling
þessa ákvæðis samrýmist ekki
samkomulagi milli þriggja
flokka þingsins um framgang
stjórnarskrármálsins.
Út af þessu taka fulltrúar
Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins fram, að þeir
telja fyrirhugaða afgreiðslu
málsins í samræmi við áður
gert samkomulag þriggja flokka
um stofnun lýðveldisins 17.
júní.“
K®sniug forsetasis
í fyrsta sinn.
Um forsetakjörið í fyrsta
sinn segir í nefndarálitinu:
„Nefndinhefur athugað gaum
gæfilega, hversu bezt yrði fyr-
ir komið, forsetakjöri í fyrsta
sinni. Athúgaði nefndin sér-
staklega, bvort mögulegt væri
að gera ráð fyrir því í stjórnar-
skránni, að þjóðkjörinn forseti
gæti tekið við völdum, um leið
og lýðveldið væri stofnað.
Komst nefndin að þeirri niður-
stöðu, að slíkt væri með öllu
ókleift að tryggja og yrði því
að ákvéða í stjórnarskránni
kjör forseta til bráðabirgða
með öðru móti. Þótti þá rétt að
alþingi annaðist þetta kjör til
bráðabirgða, um leið og lýð-
veldisstofun yrði ákveðin, en
þjóðkjör fari fram að ári
liðnu.“
ÞJóðaratkvæða-
greiislan um skiSn-
aéinti.
í nefndaráliti skilnaðarnefnd-
ar sameinaðs þings segir:
„Um skilnaðartillöguna var
að meginstefnu ágreiningur um
það eitt í nefndinni, hvern meiri
hluta á alþingi og víð þjóðar-
atkvæðagreiðsluna þyrfti, til
þess að hún yrði talin lögform-
lega samþykkt. Allir nefndar-
manna nema einn telja, að ein-
faldur meiri hluti nægi, en einn
(Stefán Jóh. Stefánsson) telur,
að um þetta beri að fylgja ákv.
sambandslaganna. Þrátt fyr-
ir þennan ágreining eru all-
ir nefndarmanna á einu mál um
það, að mjög æskilegt sé, að þátt-
fakan í atkvæðagreiðslu og fylgi
við tillöguna verði sem allra
mest, til þess að sýna sem full-
komnasta þjóðafeiningu. Telur
Stefán Jóh. Stefánsson einnig
mjög brýna nauðsyn til þess
vegna ákvæða 18. gr. sambands-
laganna.
Þessum ágreiningi er því ekki
svo varið, að hann geti sundrað
þei-m um fylgi við tillöguna, sem
efni hennar eru sammála, sem sé
því, að dansk-íslenzki sambands-
lagasamningurinn falli nú form
lega úr gildi. Allir þeir, sem þess
óska, hljóta að beita sér af alefli
fyrir sem mestu fylgi við tillög-
una, bæði nú á alþingi og við
þ.i óðar atk v æðagr eiðslun a, til
þess að enginn ágreiningur geti
átt sér stað, hvorki um ein-
drægni þjóðarinnar né form-
legan rétt hennar til sambands-
slita. Því fleiri íslendingar sem
taka þátt í þjóðaratkvæðagreiðsl
unni og veita tillögunni sam-
þykki sitt, því meiri líkur eru
til, að af sjálfu sér hverfi úr
sögunni sá skoðanamunur, sem
í nefndinni hefir komið frarn
um, hvert atkvæðamagn þurfi
til samþykktar tillögunni. AÍlir
nefndarmenn munu af alhug
beita sér fyrir, að þeim ágrein-
ingi verði eytt með þessum hætti
Er þess því fastlega að vænta,
að allir þingmenn geti á ný gold
ið tillögunni samþykki sitt, er al-
þingi kemur saman tdl lokaá-
kvörðunar málsins að aflokinni
þjóðaratkvæðagreiðslunni . En
■tryggt ér, áð alþingi komi sam-
an í þessu skyni eigi síðar en um
•miðjan júnímánuð n. k.
Nokkuð var um það rætt í
nefndinni, hvort setja skyldi í
tillöguna sjálfa ákvæði um,
hvenær þj óðaratkvæðagreiðslan.
færi fram. Þess þótti þó eigí
þörf, því að ráðgert er, að sér-
stök lög verði sett um þessa
þ j óðaratkvæðagreiðslu og þá,
sem fram á að fara um lýðveldis
stjórnarskrána, og verður þetta
að sjálfsögðu ákveðið í þeim. En
um það er samkomulag, að eigi
henti að láta þessar atkvæðá-
greiðslur fara fram fyrr en 20.
maí n. k. :;$g
Nefndin íhúgaði rækilega á-
kvæði tillögunnar um rétt
danskra ríkisborgara heimilis-
fastra á íslandi. ,Að athuguðu
máli þótti betur fara á að hafa
alls engin fyrirmæli um þetta í
þess&ri tillögu. Það er ljóst, að
hvort eð er, þarf að setja um það
sérstök lög, svo sem frá upphafi
var ráðgert um þau efni, er
stjórnarskráin tekur til, sbr. ákv.
stjórnskrárfrumvarpsins um
stundarsakir, og var þá óþarffi.
að víkja áð þessu í tillögunni.
En þar við -bætist, að samkomu-
lag er um að tímabinda nú þegar
þann rétt, sem dönskum ríkjs-
borgurum verður veittur hér,
jafnframt því sem eðlilegt virð-
ist að minnka hann eigi frá því,
sem nú er, á meðan þau bráðá-
birgðaákvæði eru í giidij Verður
nánar kveðið á um þetta í sér-
stökum lögum, sem verið er að
undirbúa að tilhlutun nefndar-
innar.“
VerkakvennaSéíagið.
Frh. af 2. síðu.
— Framsókn er nú á tutt-
ugasta ári sínu. Það er elzta og
staersta verkakvennafélagið á
landinu — og þó að ég segi sjálf
frá þ’á þykir félagskonum mjög
vænt um félagið sitt.“
Ljóð og laiesavísur
Káins kema úf á
þessu árí.
A ÓKFELLSÚTGÁFAN hefir
ákveðið að gefa út á næsta
hausti ljóð og vísur eins bezta
kímnistálds, sem við höfum
átt, Kristjáns Júlíusar, eða K. N.
eins og hann var oftast .kallaður,
en K. N. var Vestur-íslendingur
og lézt fyrir nokkrum ár-um.
Bókfelisútgáfan hefir nýlega
gért samning við þá sem rétt
eiga á útgáfu ljóða K. N. Dr.
Rögnvaldur Pétursson hafði áð-
ur en hann dó byrjað á því að
safna ljóðum og lausavísum
skáldsins, en Richard Beck pró-
fessor hefir haldið því starfi á-
frám.
Með útgáfu ljóðanna verður
og ævisaga skáldsins.