Alþýðublaðið - 04.05.1944, Blaðsíða 2

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Fímiutudagiir 4. mai 1944
Hálíðahöldin á Þingvöllum
þegar lýðveldið verðar slofnað
-----......—.
Öllum kirkjuklukkum landsins hringt í þrjár mtnúfur og þvi næst
einnar mínúfuþögn og umferSarstöðvun um land allt eftir a3 stofnun
lýðveldisins hefir verið yfir lýsf
Fyrirætlanir þjóðhátföarnefndarinnar
ÞJÓÐHÁTÍÐARNEFNDIN kvaddi blaðamenn á sinn
fund í gær og skýrði þeim frá áætlun þeirri, er hún
hefur gert um hátíðahöld í sambandi við fyrirhugaða stofn-
im lýðveldis á íslandi. En nefndin hefur miðað starf sitt við
það, að lýðveldisstofnun fari fram 17. júní n.k.
Hátíðlegasta stund þessara hátíðahalda verður kl. 2
e. h. 17. júní. Er þá gert ráð fyrir, að lýst verði yfir
gildistöku hinnar nýju stjórnaxskrár. Að því búnu
verði hringt öllum kirkj uklukkum landsins í þrjár mín-
útur samfleytt og síðan verði einnar mínútu þögn og
umferðarstöðvun um land allt. Markmiðið með þessari
þögn er að sameina hugi allra landsmanna í einni hugs-
un helgaðri minningu allra þeirra, sem barizt hafa fyrir
frelsi íslnds á umliðnum öldum.
I»ögnin verSur rofin með því
að lúðrasveit leikur þjóðsöng-
inn, Ó, guð vors lands. Þegar
síðustu tónar lagsins deyja út
setur forseti sameinðas þings
þingfund að Lögbergi.
Frekari tilhögun hátíðahald-
anna, eins og þjóðhátíðarnefnd-
in hugsr sér þau, skal nú lýst
hér á eftir. .
Fyrri dagiir hátiða-
baldanna.
Gert er ráð fyrir, að hátíða-
höldin hefjist í Reykjavík kl. 9
að morgni hins 17. júní. Verður
þá lagður sveigur á myndastyttu
Jóns Sigurðssonar á Austurveili
og f-lútt ræða. Ekki er enn af-
ráðið, hver flytur þá ræðu, en
um þrjá menn er að ræða: Rík-
isstjóra, forsætisráðsherra eða
forseta sameinaðs þings.
Kl. 1.30 e. h. setur forsætis-
ráðherra hátíðina á Þingvöllum.
Að því búnu fer fram guðsþjón-
usta og prédikar biskupinn.
Klukkan 2 verður svo hátíð-
legasta augnablik hátíðarinnar,
og fer það fram eins og áður er
lýst. Á fundi alþingis að Lög-
bergi verður lýst yfir gildistöku
lýðveldisstj órnarskrárinnar, en
hún öðlast gildi að afstaðinni
samþykkt við þjóðaratkvæða-
greiðslu, þegar alþingi ályktar,
að svo skuli vera.,Flytur forseti
sameinaðs þings ræðu við það
tækifæri, sem búizt er við
að standi í 15 mínútur. Til-
kynnt verða úrslit forseta-
kjörs, en ekki er enn afráðið
hvort heldur það fer fram í
Reykjavík daginn áður eða á
Þingvöllum. Að því búnu
vinnur hinn nýkjörni forseti
eið að stjórnarskránni að Lög-
bergi og flytur stutta ræðu. Þá
fara fram þingstörf, ef einhver
verða, og lýkur þeim á venju-
legan hátt. Verður þingfundi
að því búnu slitið þann dag.
Að Lögbergsathöfninni af-
staðinni verður nokkurt hlé á
hátíðahöldunum, en þau munu
hefjast aftur kl. 4Vé—5. Fara
þá fram ýmis konar skemmt-
anir á skemmtisvæði, sem
komið verður upp í þessu
skyni, og standa yfir í 3—4
klukkutíma eftir veðurskilyrð-
um.
Eitt helzta atriði þessara
skemmtana verður söngur.
Koma þar fram ýmsir karla-
kórar, sérstakur hátíðakór og
svo þjóðkór undir stjórn Páls
ísólfssonar. Er gert ráð fyrir
Frh. á 7. síöu.
VeaavinnuverkfalliÖ varð
r
1
\
En ríkisstjérnin véf®n&r rétt' Alþýðu-
sambandsins ©g krefst úrskuréar
Félagsdóms
VINNUSTÖÐVUNIN í vegavinnunni varð alger í gær um
land allt, eftir því sem Alþýðublaðinu Var tjáð í gær af
skrifstofu Alþýðusambandsins. Bárust tilkynningar til skrif-
stofunnar í gær frá nær öllum stöðum, þar sem slík vinna
hafði verið hafin. Geir G. Zoega vegamálastjóri, sem hafði
samningumleitanir með höndum fyrir hönd ríkisstjórnarinnar,
tilkynnti í gær, að ríkisstjórnin véfengdi rétt Alþýðusambands-
ins til þess að hefja þessa vinnustöðvun og að hún myndi leita
úrskurðar Félagsdóms um þetta efni.
Ekki er vitað á hverju ríkisstjómin byggir þessa véfeng-
ingu sína á rétti Alþýðusmbandsins til þess að stöðva vinnuna,
en vinnustöðvunin hafði að -sjálfsögðu verið tilkynnt með lög-
legum fyrirvara.
Greinargerð frá Alþýðusambandinu fyrir vinnustöðvunixmi
og orsökum hennar mun verða hirt hér í blaðinu á morgim.
Ný áætlun raforkumálanefndars
' • . . , , . I. . • , : ■)
ftaíveita fyrir Aus
Byrjunarvirkjun fyrir bæi og sveitir, sem ná á
til um 5000 manns, koslar við núverandi
verðlag 16 milljónir
Ssiar æfiast til að virkjunin verði stækkuð
og nái fil samtais um 7300 maiíns
D AFORKUMÁLANEFND hefur lokið við að gera
bráðabirgðaáætlun um rafveitu Austfjarða, en um
daginn gaf hún út áætlun sína um rafveitu Vestfjarða.
Skv. þessari áætlyn á rafveita Austfjarða í byrjun að ná
til kaupstaða, kauptúna og sveita, þar sem fimm þúsundir
manna búa — og er gert ráð fyrir að allur kostnaðurinn
við þá virkjun verði um 16 miljónir króna með núverandi
verðlagi. En síðan er ætlast til, að virkjunin nái til lands-
svæðisins fráj Þórshöfn til Djúpavogs, eóa samtals um
7800 manns. ,
Fer hér á eftir bráðabirgðaá-
ætlun raforkumálanefndarinn-
ar
I. Mannfjöldi, sem raforku frá
virkjuninni er ætlað að ná til
fyrst um sinn:
í kauptúnum:
Seyðisfjörður • 850
Norðfjörður 1082
Eskifjörður 708
Reyðarfjörður 365
Fáskrúðsfjörður 591
eða samtals til 3596 manna.
í sveitum:
Fljótsdals'hreppur 150
Skriðdalshreppur 80
Vallahreppur 210
Eiðahreppur 180
Tungu og Fellahreppar 100
Seyðisfjarðarhreppur 100
Norðfjarðarlireppur 200
Helgustaðahreppur 60
Reyðarfjarðarhreppur 110
Fáskr úðsf j .hreppur 214
eða samtals til 1404 manna.
II. Virkjanir: <Er þá um minstu
áætlunina að ræða).
Núverandi virkjanir:
hestöfl
1. Seyðisfjarðarvirkjun 200
Reyðarfjarðarvirkjun 300
Eiðavirkjun 100
Alls 600
2. Ný virkjun við Egils-
staði í Fljótsdal (Gils-
árvatnavirkjun 3500
Samtals 4100
Frá dregst afltap vegna
flutnings raforkunnar 350
Samtals 3750
= 2500 kílówött eða 5 0 0 wött
á mann.
Kostnaður við virkjanir:
Eldri virkjanir kr. 450.000,00
Ný virkjun,
kr. 1100,00 ha. kr. 3.850.000,00
Kr. 4.300.000,00
III. Aðalorkuflutningslínur:
1. Frá Gilsárvatnavirkjun við Egilsstaði í
Fljótsdal að Mjóanesi, 30 KV loftlína, 31
km. ó 35000/— ............................. kr. 1.085.000,00
2. Frá Mjóanesi um Þórdalsheiði að Búðareyri
í Reyðarfirði, 30 KV loftlína, 31 km. á
35000/— /.................•.............
3. Frá Búðareyri til Eskifjarðar 30 KV loftlína,
15 km á 35000/— ............................
4. Frá Eskifirði til Norðfjarðar, 30 KV loftlína,
19 km. á 35000/— ...........................
5. Frá Reyðarfirði um Staðarskarð að Búðum í
Fáskrúðsifirði, 10 KV loftlína, 40 km. á
24000/—
6. Frá Mjóaniesi að Egilsstöðúm á Völlum, 30
KV loftlína, 18 km. á 35000/— ..............
7. Frá Egilsstöðum til Seyðisfjarðar, 10 KV.
loftlína, 19 km. á 24000/— .................
8. Frá Egilsistöðum að Eiðum, 10 KV loftlína,
12 km. á 24000/— ......................
— 1.085.000,00
— 525.000,00
— 665.000,00
— \960.000,00
— 630.000,00
— 456.000,00
— 288.000,00
Kr. 5.694.000,00
IV. Aðalspennistöðvar:
Reyðarfjörður 700 KW <30 KV) .... kr. 170.000,00
Eskifjörður 400 KW (30 KV) ............ — 110.000,00
Norðfjörður 700 KW (30 KV) .......... — 170.000,00
Egilsstaðir 800 KW (30 KV) ............ — 190.000,00
Kr. 640.000,00
Kostnaður samtals:
Virkjanir ...................
Aðalorkuflutningslínur ............
Aðaispennistöðvar .................
Dreifing ohkunnar .................
kr. 4.300.000,00
— 5.694.000,00
— 640.000,00
— 5.317.000,00
Kr. 15.951.000,00
Árlegur refesturskostnaður,
fyming og stofnfjárkóstnaður
9Y2%.
Árskílówattið kostar þannig
kr. 606.00.
Fth. á 7. bí8u
Þjóóhátlðin:
Samkeppni um lag
viS háfíSarijóðla
Bezla Bagi® verðwr
verðlaesnað eneð
S©@® kréiMBm
JÓÐHÁTÍÐ ARNEFNDIN
*• hefir ákveðið að efna til
samkeppni meðal tónskálda
þjóðarinnar um lag við há-
tíðarljóð þau, sem verðíaun
hlutu í samkeppninni um
ættjarðarkvæði. Er heitið
5000 króna verðlaunum fyrir
bezta lagið ,ef það er talið
þess maklegt.
Þeir, sem taka vilja þátt
í hinni nýju samkeppni, eiga
að vitja hátíðarljóðanna á
skrifstofu alþingis næstu
daga. En frestur til að skila
lögunmn er ákveðinn til 1.
júní.
Grert er ráð fyrir að hátíð-
arljóðin verði sungin undir
því laginu, sem verðlaun
hlýtur, við hátíðahöldin,
þegar lýðveldið verður stofn
að.
Ærisaga Bjarna
Pálssonar eftir Svein
Formálð effðr Sigurð SttHmunds-
son ikólameiifara.
TU" ÝLEGA er komin á hóka-
^ markaðinn önnur útgáfa
aff „Ævisögu Bjarna Pálsson,-
ar“, fyrsta landlæknis á íslandip
eftir Svein Pálsson lækni,
Frumútgáfa bókar þessarar var
prentuð í Leirárgörðum árið
1800. Hefur hún verið ófáan-
leg í nær heila öld, enda fágæt
og mjög eftirsótt af bókamönn-
um.
Hin nýja útgáfa á sögu
Bjarna Pálssonar, sem kostuð
er af Árna Bjarnarsyni, bóka-
útgefanda á Akureyri, er prýði-
lega vönduð að öllum búningi.
Sigurður Guðmundsson skóla-
meistari ritar langan og stór-
merkan formála að bókínni. bar
sem höfundinum, Sveini lækni
Pálssyni, eru gerð all-ítarleg
skil, en hann var mikill atgerv-
ismaðdr, merkur læknir, srijall
vísindamaður og drengur góð-
ur. Sigurður L. Pálsson hefur
séð um útgáfuna og samið skýr-
ingar.
Ævistarf Bjarna Pálssonar
var harla merkilegt og verður
seint metið sem skylt er. Sig-
urður Guðmundsson fer m. a.
svofelldum orðum um bann í
formála sínum að bókinni: —
„Verðleikum Bjarna Pálssonar
hefur áreiðanlega ekki verið
gefinn sá gaumur, sem maklegt
er. Þessi „fátæki prest,ssonur,“
sem- Sveinn Pálsson kallar svo,
er annar höfuð-faðir íslenzkrar
náttúrufræði, jað'ir íslenzkrar
lælcnastéttar og íslenzkrar heil-
brigðisbaráttu af hálfu bióðfé-
. Frb á 7 síðu.