Alþýðublaðið - 04.05.1944, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur 4. mai 1944
|*l|njöabUM&
Rltsijórl: Stefán Pétarsson.
Ilmar ritstjórnar: 4901 og 4902.
ÍUtstiórn og afgreiðsla 1 Al-
DýOuhúsinu við Hverfisgötu
Cltgefandl: Alþýðuflokkurinn.
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906.
Verð i lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan b.i
Makkið við íhaldið.
TC1 YRSTI MAÍ er rétt um garS
* genginn. í tilefni af honum
fór verkalýðurinn volduga kröfu
göngu um götur hÖfuðstaðarins,
en á eftir var haldinn fjölmenn-
ur útifundur þar sem margar
ræður voru fluttar af ýmsum
forystumönnum verkalýðsfélag-
anna. Án tillits til stjórnmála-
skoðana — ræðumennirnir voru
sumir Alþýðuflokksmenn, en
sumir kommúnistar — kröfðust
þeir aukins frelsis fyrir alþýðu
inanna, aukins félagslegs örygg-
is og tryggrar atvinnu fyrir alla
eftir stríðið. Margir minntust á
hinn stöðuga kauplækkunará-
róður atvinnurekenda, en öll-
um kom saman um, að það
kaupgjald og þær kjarabætur,
sem unnizt hefðu á ófriðarár-
unum, bæri að varðveita til hins
ítrasta sem skýlausan rétt og
nauðsyn hins vinnandi fólks, og
að öllum tilraunum atvinnurek-
andavaldsins til þess að við-
halda stríðsgróðanum á kostnað
þess skyldi vísað á bug.
.4 ' ; #
Það, sem sagt var um þetta í
ræðunum fyrsta maí, var vissu-
lega í fullu samræmi við vilja
verkalýðsins sjálfs. En það er
ekki nóg, að bera fram kröfur
verkalýðsins og hins vinnandi
fólks yfirleitt fyrsta maí. Það
verður að fylgja þeim eftir með
þrautseigju og framsýni allan
ársins hring. Og þá skiptir það
ekki litlu máli, hver afstaða er
tekin og hvar bandamanna er
leitað í átökum stjórnmálaflokk
anna í landinu.
Hvernig á til dæmis að vænta
nokkurs styrks fyrir málstað
verkalýðsins og hins vinnandi
fólks yfirleitt af stöðugu makki
og bandalagi við íhaldið, flokk
sj álfs atvinnurekandavaldsins ?
En svo undarlega, sem það kling
ir, þá er það engu að síður stað-
reynd, að kommúnistar, sem
fyrsta maí töluðu á útifundi
verkalýðsins eins og Alþýðu-
flokksmenn fyrir auknu frelsi,
auknu félagslegu öryggi, og tóku
hvað hæst undir kjörorðin aldrei
framar atvinnuleysi og enga
kauplækkun, hafa nú í heilt ár
verið í svo náinni samvinnu við
íhaldið, að varla er hægt að
segja að hnífurinn hafi gengið
þar á milli. Hvað eiga verka-
menn að hugsa um slíka fram-
komu flokks, sem að minnsta
kosti við hátíðleg tækifæri, eins
og fyrsta maí, þykist vera bæði
verkamannaflokkur og sósial-
istaflokkur? Er það máske í sam
vinnu og bandalagi við íhaldið,
flokk stóratvinnurekandavalds-
ins, sem kommúnistar ætla sér
að frá fram kröfur verkalýðs-
ins fyrsta maí? Eða er það, þeg-
ar allt kemur til alls, eitthvað
annað, sem fyrir flokki þeirra
vakir, en að tryggja efnalegt og
félagslegt öryggi hins vinnandi
fólks með þjóð okkar eftir stríð-
ið?
*
Svo mikið ætti öllum að vera
Ijóst, að ekki verður það gert
í bandalagi við þá menn, sem
bíða þess einis' að geta kúgað
niður kaupgjald verkalýðsins á
ný, og helzt treysta á vönd nýs
atvinnuleysis eftir stríðið til
þess. Það voru líka þeir dagar,
Jón Axel Pétursson :
Nei, Eggett og DagsbMn era sitt tavað.
Sannleikur er sagna beztur, sagði
dyggðin.
Allt er gott, sem hann á heima,
hyggur tryggðin.
Hann er svefns og sælufjandi,
sagði værðin.
Og veldur mér oft gremju í geði,
gegndi flærðin.
Þó hreinni sé hann hvítri mjöllu,
* heimur sagði.
Er þennan dóm á líf hans lögðu,
lýgin þagði.
EITURGASHERNAÐUR sam
einingarpostulans Eggerts
heldur áfram, fetar hann dyggi
lega í fótspor Himmlers hins
þýzka og útsendara hans í hin-
um ýmsu hlutlausu löndum
fyrir stríðið. Má ekki á milli
sjá hvort meira má sín hjá hin-
um eldheita sameiningarmanni
himmlerískan eða hinn ind-
verski trúarofsi með tilheyr-
andi sjálfsmeiðingum, sem enn
virðist eima eftir af hjá hinum
mjög svo ,,gjörhugula“ sann-
leikselskandi sameiningar-
manni, sem á máli hans og
fylgifiska hans mundi hafa
verið nefndur „niðursetningur
hjá Dagsbrún“ ef hann hefði
verið Alþýðuflokksmaður.
Svo gjörsamlega forhertur í
sjálfselskunni og sjálfsaðdáun-
inni er Eggert að nú gjörir
hann engan greinarmun á
sjálfum sér og stærsta verka-
mannafélagi landsins Dagsbrún,
félagi sem um áraskeið hefir
gegnt forustuhlutverki í verka
lýðshreifingunni, eða næstum
allt til þess tíma er hann byrj-
aði að taka laun sín hjá reyk-
vískum verkamönnum í Dags-
brún.
Þegar Eggert svo er búinn að
setja Dagsbrún í sinn stað og
skapa ímyndaða gagnrýni á
Dagsbrún, sem er á hann sem
þjón félagsins, þá sezt hann í
húsbóndasætið og grípur til
lýginnar, hún virðist handhæg,
og setur í stað sannleikans.
Það sem var sannleikur í
fyrri grein hans er nú orðið að
ósannindum. Það sem að
Eggerts sögn í grein hans í
Þjóðv. 11. marz voru rök
Jónatans Hallvarðssonar sátta-
semjara — útreikningar hans
— er nú ekki það — heldur
hefir Emil Jónsson vitamála-
stjóri gjört þá og öll sátta-
nefndin prófaði dæmið, líka —
Brynjólfur sjúkrasamlags-
stjórnarmeðlimur, tryggingar-
ráðsmeðlimur ásamt fleiru
— (ætli að verðið á meðulunum
beri þess ekki glöggan vott að
hann kunni þó að reikna?) Mér
virðist af þessu að Eggert Þor-
bjarnarson í Þjóðviljanum 19.
apríl þurfi að biðja Eggert í
Þjóðv. 11. marz afsökunar á
því að hann setti lýgi í stað
sannleika 11. marz og lagði svo
út af því — að vísu til að þjóna
háleitu takmarki — sameina
verkalýðinn þ. e. rógbera Al-
þýðuflokksmenn — Alþýðu-
flokkinn og umfram allt Al-
þýðublaðið.
Það er annars fróðlegt að
athuga hvers konar pólitískir
sprellikarlar eru komnir í far-
arbrodd sumra verkalýðsfélaga
og það einmitt nú, en einn
þeirra er Eggert, og það á föst-
um launum, þegar verkalýðs-
hreyfingin er orðin það sterk,
að veginum framundan má
líkja við malbikaðan, velgerð-
an veg; en leiðina sem íarin
hefir verið við illfæran grýtt-
an óruddan veg, sem þó ávallt
hefir verið að batna eftir því
sem samtökunum óx fiskur um
hrygg.
í fararbroddi við þá vegar-
lagningu hefir Dagsbrún alltaf
verið og verkalýðsfélögin hin
hafa látið sér sæma að taka sér
Dagsbrún til fyrirmyndar að
því er landvinnu snertir. Það
er því rangt hjá Eggert er
hann ályktar að það hafi verið
af öfund, eða til að sá öfund að
Hlífarforustan í Hafnarfirði og
verkamennirnir þar ekki hlíttu
forustu sprellikarlanna í Dags-
brún heldur af hinu að þeir
sáu að einhverra hluta vegna
hafði Dagsbrún yfirsést og
þeirra var að tryggja vígstöð-
una, hvað sem áliti Eggerts og
hans nóta leið. ‘
Á keisaratímunum í Rúss-
landi hefði Eggert verið gerð-
ur að gósseiganda fyrir þessa
frammistöðu sína, en forustu-
leysið fyrir jafnmiklu fjöl-
menni sem verkamannafélagið
Dagsbrún er hefði varðað hann
Síberíuvist hefði hann nú ver-
ið í Rússlandi. Það er helber
misskilningur hjá Eggert að
nokkrum detti í hug að Dags-
brúnarmenn og kommúnistar
séu eitt og hið sama, fjarri fer
því. Á hinu leikur enginn vafi
að full ástæða or til að athuga
hugsanagang þeirra er tekið
hafa að sér viss forustuhlut-
verk í verkalýðssamtökunum
og fá frá verkamönnum skil-
vísa greiðslu fyrir það — þeg-
ar svo er orðið ástatt fyrir þeim
að rök svokallaðra sáttanefnda
hverjir sem þær skipa verða
að þeirra rökum, og þeir hætta
að reikna sjálfir, en taka þeirra
útreikninga góða og gilda í
einu og öllu og reikna svo út
frá þeim. Þó minn mjög svo
ágæti flokksbróðir Emil Jóns-
son hafi eins og Eggert segir
(sem er mikið vafamál) reiknað
út hvað væri sambærilegt kaup
hér og í Hafnarfirði, þá efast
ég ekki um að hann hefir reikn
að rétt, grundvöllurinn sem
hann hefir notað hefir aðeins
verið annar en sá sem verka-
mennirnir í Dagsbrún byggja
sína útreikninga á: en það er
líka von — Emil styðst í sínum
útreikningum við (theoriu)
hugmyndir um tilkostnað við
að lifa í Reykjavík, húsaleigu
þar og annað, en verkamenn-
irnir við staðreyndirnar blá-
kaldar. Þær áttu að vera kunn-
ar Eggert og hans nótum og
verkamenn áttu að geta átt
það víst, að hann gerði sína
að kommúnistar þóttust skilja,
að það væri eitthvað annað,
sem betur hentaði hagsmunum
og hugsjónum verkalýðsins én
bandalag við íhaldið, svo ekki
sé nú talað um nýja þjóðstjórn
undir forystu þess, eins og sagt
er að kommúnistar séu nú á
bak við tjöldin að róa að.
Fyrir síðustu kosningar vjssu
kommúnistar ekkert sikammar-
yrði fneira á hina flokkana, en
orðið þjóðstjórn. Þá hétu þeir
kjósendum því, að beita sér sjálf
ir fyrir myndun vinstri stjórn-
ar, sem Alþýðufloikkurinn og
Framsókn ættu fulltrúa í ásamt
þeim. En þegar á þing kom
snéru þeir bara blaðinu við og
vildu ekkert lengur af vinstri
stjórn vita, þó að hún hefði
haft öruggan meirihluta að baki
sér og alveg einstakt tækifæri
til þess að notfæra stríðsgróð-
ann í alþjóðar þágu, treysta og
endurskipuleggja atvinnulíf
landsins og tryggja þær kjara-
bætur, sem verkalýðurinn hafði
fengið. í stað þess tóku þeir upp
baktjaldamakkið við íhaldið,
flokk stóratvinnurekandavalds-
ins, .sem síðan héfir haldið á-
fram og helzt er nú sagt, að
eigi að enda í þjóðstjórnarmynd
un, þar sem íhald og kommún-
istar væru þó í sameiginlegum
meirihluta, 'ef kommúnistar
mættu ráða.
Hvernig eiga verkamenn,
hvernig. á hið vinnandi fólk í
landinu yfirleitt, að skilja slíka
pólitík?
útreikninga sjálfur byggða á
þeim staðreyndum, en hagaði
sér ekki eins og páfagaukur
og tæki Brynjólf sáttanefndar-
mann trúanlegan í einu og
öllu þó flokksbróðir væri.
Þó kastar fyrst tólfunum er
Eggert ráðleggur mér að
reikna út hvað miklu verka-
lýðsfélögin hafi tapað í öll þau
skipti sem þau ekki hafa sagt
upp. Já þvílík speki hjá leiö-
toga verkalýðsins á því herrans
ári 1944.
Hvenær hafa verkalýðssam-
tökin haft jafn örugg tækifæri
og nú til að fá kjör verka-
fólksins bætt? Aldrei í sögu
þessa lands og samtakanna.
Þau hafa tryggt varnir sínar á
undanförnum áratugum, smá-
bætt hag sinn og sinna og náð
margvíslegum kjarabótum við
hin erfiðustu skilyrði. En
styrkleiki þeirra nú lá í hinni
geysilegu eftirspurn eftir mann
afla — eftirspurn sem sjaldan
'verður fullnægt og svo hinu
að um áratuga skeið hafði ver-
ið unnið öfluglega að styrk
þeirra, þó ýmsir drægju úr því
starfi eftir megni, eins og þeir
er stofnuðu verkalýðssamband
Norðurlands og fleiri klofnings
sambönd sem Alþýðusamband
íslands átti að brotna á að
þeirra eigin ósk. En gifta ís-
lenzkrar alþýðu var meiri en
svo að sprellikarlarnir fengju
því ráðið og svo mun enn þó
annað sýnist í bili.
Og svo loks — þetta: Ef ein-
hver Alþýðuflokksmaður, ef A1
Stúlku vantar
við afgreiðslustörf. Þarf að
Vera ábyggileg.
Ennfremur aðra við eld-
hússtörf.
VEITIN G ASTOFAN
Vesturgötu 45.
SEL SKELJASAND
eins og að undanfömu.
Sími 2395
Grettisgötu 58 A
þýðublaðið, ef Helgi Guð-
mundsson, ef Jón Sigurðsson
sögðu ekki þetta eða sögðu
hitt, var þá ekki allt gott og
blessað? Ja, ég veit ekki hvað
þeir segja um það, þeir, sem
ekki greiða Eggert launin hans
— en væntanlega eiga þeir,
sem greiða honum launin fyrir
að standa vörð um hagsmuni
sína, að taka það upp í kaupið
sitt — borga með því útgjöld
sín hvað þessi eða hinn sagði
eða lét vera að segja. Auk þess
er engin sönnun fyrir því að
svo hafi verið, þó Eggert segi
það, svo illa virðist honum
ganga að umgangast sannleik-
ann, að því er grein hans ber-
með sér.
En það er víðar en hér, sem
pottur Eggerts er brotinn í við-
skiptum hans fyrir einstaka
verkamenn og verkalýðssam-
tökin. Hingað til hefir hann.
Frh. á 6: síðu.
H AÐ hefir lítið verið rætt
um stjórnarskipti í blöð-
unum í seinni tíð, enda ástand-
ið ekki þannig á alþingi, síðan
kommúnistar neituðu að vera
með í vinstri stjórn og fóru að
viðra sig upp við íhaldið, að
nokkurn heilbrigðan grundvöll
þingræðisstjórnar væri hægt
að eygja án nýrra kosninga.
En í gær hefir Morgunblaðið
allt í einu tillögu að gera um
þetta. Það vill láta mynda fjög-
urra flolcka þjóðstjórn, og
nota stofnun lýðveldisins sem
átyllu til þess. Morgunblaðið
skrifar:
„Stjórnmálamennirnir unnu
þrekvirki síðastliðinn vetur, er
þeip tókst, eftir allt, sem á und-
an hafði gengið, að sameina þing-
ið um lausn sjálfstæðismálsins.
Þeim mönnum, sem unnu þetta
verk, verður aldrei nógsamlega
þakkað það heillaríka starf.
En gætu ekki stjórnmálamenn-
irnir unnið annað þrekvirki? Er
óhugsandi að þeir geti kunngert
stofnun lýðveldisins 17. júní með
þeim hætti, að frá og með þeim
degi taki allir flokkar þingsins
höndum saman og myndi sameig-
inlega ríkisstjórn?
Ef þetta gæti tekizt myndi það
kunngera umheiminum betur en
nokkúð annað, að hér er þjóð,
sem stendur einhuga og samtaka
í sjálfstæðisbaráttu sinni.
Einhverjir kynnu að segja sem
svo, að um sameiginlega stjórn-
, armyndun allra flokka geti ekki
\ verið að ræða vegna þess, að eng-
inn málefnagrundvöllur sé fyrir
hendi. En þessa menn mætti
spyrja: Er nokkurt mál til, sem
hafið er yfir þau stóru mál, sem
nú er verið að leysa: sambands-
slitin og stofnun lýðveldisins? Eru
ekki einmitt þessi mál mál mál-
anna?
Jú, yissulega er það svo. Þótt
ekkert annað væri sameiginlegt
hjá þingflokkunum en lausn þess-
ara mála, réttlætti það fullkom-
lega sameiginlega stjórnarmyndun
á hinum mikla hátíðisdegi þjóðar-
inr^r, sem í vændum er.
En svo er líka annað, sem
stjórnmálamennirnir verða að at-
huga. Þeir verða áð fara að hugsa
um eftirstríðstímabilið. Þjóðin
hefir ótal möguleika til þess að
koma sterk út úr þessari stjrrjöldp
ef hún heldur viturlega á málun-
um. Markmiðið á að verða það,
að öllum geti liðið vel í þessu
landi.“
Þannig farast Morgunblaðinu
orð. Ekki hefir Þjóðviljinn hins
vegar enn minnzt neitt á slíka
stjórnarmyndun, en sagt er að
honum væri það ekki óljúft, að
hér yrði mynduð eins konar
Badogliostjórn undir forystu:
íhaldsins, t. d. með Bjama
Benediktsson fyrir Badoglio og
Einar Olgeirsson fyrir Togli-
átti-Ercoli, svo að „öllum geti
liðið vel í þessu landi“,'eins og
Morgunblaðið kemst að orði.
Morgunblaðið minnist í gær
stuttlega á 1. maí hér í Reykja-
vík. Það segir meðal annarsr
„Á götnuum voru seld merki
dagsins og tímarit Alþýðusam-
bands Íslands. Margir höfðu keypt
merki, sem ekki tóku þátt í hóp-
göngunni. Yfirleitt virtist dagur-
inn ekki bera sama blæ og oftast
áður, þegar einstök pólitísk félög
eða pólitískir forkólfar hafa tran-
að sér fram.“
Þetta er rétt. íhaldið og hin-
ar fyrrverandi hermikrákur
Hitlers í því héldu sér alveg
innan dyra 1. maí í ár.