Alþýðublaðið - 12.07.1944, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAmö
Guðmundur G. Hagaltn:
Merkilegl ril og gagnlegi
segir: Rví'k 1210., Aikr. 28. Borg.
Ritstjóri Stefán Pétursson.
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902.
Ritstjóm og afgreiðsla, I Al-
þýðunúsinu vk> II.- «
títgefandi: Alþýðuflokkuriim.
Símar afgrMðslu: 4900 og 4906.
Verð í lsusasölu 40 aura.
I
Alþýðuprentsmiðj an h.f.
Skinhelgi hinna seku
í dýrlíðarmáiunum
UNDANFARNA DAGA
hefir blöðum Sjálfstæðis-
íiokksins orðið alltíðrætt um
dýrtíðarmálin,, og látið miklar
áhyggur í ljós út af þeim horf-
um, sem nú blasa við í þeim
málum. Einkum ber Morgun-
blaðið sig illa. Það lýsir í aðal-
ritstjórnargrein sinni í gær
horfunum í dýrtíðarmálunum
þannig, að þjóðin fljóti „sofandi
að feigðarósi“ og segir því til
staðfestingar: „Nú er komin
sama þróun málanna og var
áður en samkomulagið varð í sex
mianna nefndinni. Ný kaupkröfu
alda er upp risin. Nýtt kapp-
hlaup hafið milli kauplags og
verðlags, og sér enginn fyrir
endalok þess.“
Það er rétt eins og að Morg-
unlblaðinu komi þetta eitthvað á
óvart. En sé svo, þá ,getur Al-
þýðublaðið hins vegar sagt, að
slík útkoana af störfum «ex
manna nefndarinnar kemur því
engan -veiginn á óvart. Það sagði
hana fyrir strax og vitað var,
hvað sex manna nefndin hafði
komið sér saman um.
Það sýndi sig undir eins og
sex manna nefndin var setzt á
laggirnar, að til hennar hafði
ekki verið af neinum heilind-
um stofnað af þeim flokkum,
sem þar fengu fulltrúa, en það
voru Sjálfstæðisflokkurinn,
Framsóknarfl. og Kommúnista-
flokkurinn. Það vantaði að vísu
ekki, að nóg var fyrirfram gum-
að af því, hvernig þessi nefnd
ætlaði með samræmingu verð-
lags á landbúnaðarafurðum og
kaupgjalds við sjávarsíðuna,
að stöðva það kapphlaup, sem
verið hafði milli hvorstveggja
og óh:eillaríkan jþétt hafði átt
í vexti dýrtíðarinnar. Og ef til
vill hefði mátt gera það með
því, að lækka afurðaverðið þá
þegar þannig ,að það yrði hlut-
fallslega ekki hærra, miðað við
verðlagið fyrir stríð, en kaup-
gjaldið var þá orðið. Þá leið
tii stöðvunar vildi Alþýðuflokk-
urinn reyna, en hann átti sem
kunnugt er engan mann í sex
manna nefndinni.
En hinir flokkarnir voru nú
ekki alveg á því. Þeir voru ekki
að hugsa um það, hvernig hægt
væri að stöðva dýrtíðarflóðið,
heldur um hitt, hvernig þeir
gætu veitt atkvæði meðal
bænda. Þess vegna kotmu þeir
sér saman um það í sex manna
nefndinni, að hækka afurða-
verðið enn á ný stórkostlega.
Meira að -segja fulltrúi komm-
únista í nefndinni lét hafa sig
til þéss að viðurkenna, að með-
al kaupgjald í landinu væri
miklu hærra, en það raunveru-
lega var, bara til þess að rétt-
læta á einhvern hátt hina nýju,
stórkostlegu hækkun afurða-
verisins. Kommúnistar vildu
nefnilega líka komast í kapp-
hlaupið um bændaifylgið — og
það var engin tilviljun, að
Brynjólfur hinn gerzki hælai
Hver er maðurinn?
Brynleifur Tobíasson hefir
skrásett. Rvík 1944, Bóka-
forlagið Fagurskinna.
(Guðm. Gamaíelsson)
ERLENDAR MENNINGAR-
ÞJÓÐIR eiga allar á sínu
móðurmáli orðabækur, sem
nefndar hafa verið á íslenzku
alfræðiorðabækur. Þar ægir
flestu því saman, sem menn
kynnu nú á tímum að vilja vita
eitthvað um. Eru þessi rit allt
frá einu litlu bindi upp í tugi
stórra binda og þéttletraðra, og
í flestum þeirra er allmargt af
myndurn og teiknimgum, til
skemmtunar og skilningsauka.
Engin slík bók hefir verið
gefin út á íslenzku, og væri
jless þó mikil þörf. Það er síð-
ur en svo, að allur almenning-
ur geti haft not bóka á erlend-
um málum, og minnsta kosti
er svo um flest börn, þó að skýr
séu, að fram yfir fermingarald-
ur geta þau ekki motast við al-
fræðiorðabók á erlendu máli.
Þá er og það, að íslendingar
þurlfa að vita sitthvað það um sér
íslenzk efni, sem hvergi er að
finna í útlendum alfræðiritum.
Menn mundu nú sumir segja,
að slí'kt riit yrði alloft dýrt
með svo fámennri þjóð, sem við
erum, ef nokkuð gagn ætti að
vera að því. En hugsum okkur
alfræðirit á íslenzku í þrem
bindum í allstóru broti, samtalis
1500 bls. Slíkt rit yrði til stór-
bóta, og ég hygg, að það þætti
til svo mikilla þæginda, að unnt
yrði að prenta það í 5000—10000
eimtökuim. Um mikinn hluta efn
isins mætti hafa til hliðsjónar
erlend rit af sama tæi, svo að
samning ritsins þyrfti ekki að
verða neitl svipað því eins dýr
og miklum vandkvæðum bund-
in eins og ætla mætti í fljótu
bragði.
Þá eru til með erlendum
þjóðum handbækur, sem veita
í oftast fám orðum upplýsingar
um þessa eða hina stétt manna,
eða jafnvel helztu menn þess-
arar eða hinnar þjóðar, sam-
tíða höfundinum, — og einnig
rit, sem hafa inni að halda ævi-
atriði fremstu manna með öll-
um menningarþjóðum heimis. Á
íslenzku hefir verið til Presta-
tal og prófasta, Prestaskóla-
menn, Lögfræðingatal, Lækna-
tal (nú nýlega komið út stórt,
ýtarlegt og mjög vandað og
fróðlegt Læknatal), Alþingis
mannatal og fl. slík rit; og loks
er nú út komið ritverk, sem
heitir Hver er maðurinn? ís-
lendingaiævir, I.—II., 417 og 391
bls., og fjallar það um menn af
öllum stéttum og á ýmsum
aldri.
Guðmundur Gamalíelsson
bóksali og bókaútgefaridi, sem
marga góða og gagnlega bókina
sér af því á alþingi á eft-
ir, að bændum hefði verið
„veitt vel“ í sex manna nefnd-
inni, um leið og hann lét á sér
skilja, að þeir ættu það ekki
hvað sízt kommúnistum að
þakka. Um hitt var þeim alveg
sama, þótt dýrtíðin héldi áfram
að vaxa, þeim þótti það bara
betra, að þannig skyldi hafa ver-
ið á málunum haldið í sex
manna nefndinni; því þeirra
kjörorð er sem kunnugt er:
Því meira sem öngþveitið verð-
ur, Iþví betri byr fyrir bylt-
inguna!
Og hvernig getur svo Morg-
unblaðið furðað sig á því, og
hvaða siðferðislegan rétt hefir
það yfirleitt til þess, að vera
með vandlætingu yfir því, sem
sálufélagar þess stofnuðu til í
sex manna nefndinni og það
hefir gefið út, kom fyrir allmörg
um árum að máli við Brynleif
Tobíasson, menntaskólakennara
á Akureyri, hvort hann vildi
ekki taka að sér að skrifa ævi-
frá landnámsöld og fram á
ágrip merkra íslendinga allt
vora daga. Brynleifur tók verk-
ið að sér og fékk til samstarfs
við sig Pétur ættfræðing
Zophóníasson, og hófu þeir
starfið. En skömmu síðar fréttu
þeir, að Hið íslenzka bókmennta
félag væri í þann vgeinn að
ráðast í sams konar verk, enda
greiddi ríkissjóður ritlaunin.
Þeir Brynleifur og Pétur hurfu
þá frá því, sem fyrirhugað var,
en Guðmundur lét sér þó ekki
að fullu segjast. Fékk hann nú
Brynleif til að taka að sér að
semja æviágrip merkra íslend-
inga, sem eigi voru til grafar
gengnir hin 1. febr. 1904, þegar
Island fékk heimastjórn.
Guðrmmdur sendi fjölda
manna boðsbréf og spurninga-
lista 2. sept. 1938, og gerði
hann ráð fyrir því, að bókin
mundi koma út fyrir nýjár
1940. En svörin komu dræmt,
og 1939 var send út ítrekun.
Hún bar nokkurn árangur, en
um marga menn reyndist engin
önnur leið til upplýsinga en að
fá þær úr prentuðum og skrifuð
um skjölum og skilríkjum og
frá ýmsum fróðum mönnum. Þá
reyndist og nauðsyynlegt, vegna
samræmis, að taka miklu fleiri
æviágrip en þau tvö—þrjú
þúsund, sem gert hafði verið
ráð fyrir. Loiks reyndist mikil
vandhæfni á að fá ritverkið
prentað fljótt og sleitulaust, svo
mikil og gróðavænleg sem orð-
in var margs konar útgáfu-
starfsemi, eftir að styrjaldar-
gullið tók að ve'lta til alls þorra
manna í sveit og við sjó. Það
er svo fyrst nú fyrir skemmstu,
að ritið er komið út, og er hvorki
méira né minna en rúmar 800
bls. Það er prentað á góðah
pappír og vandað að frágangi.
Rétt þykir mér að gera grein
fiyrir því, samkvæmt upp-
lýsingum höfundar í formála,
hvernig þeir menn skiptast eftir
stéttum, sem um er getið í ritinu
en það flytur æviágrip 2355
núililfandi ísl. og 1380 manna, er
látizt hafa eftir 1. febr. 1904,
eða alls 3735 manns (þar af
nokkrir danskir ríkisborgarar,
sem hafa dvalið hér langdvöl-
um og eru sæmdir ísl. heiðurs-
merkjum). Bændur og útvegs-
menn eru 1230, skipstj., stýri-
menn., vélstj. og hafnsögumenn
150, verzlunarm. 350, iðnaðar-
menn 30, prestar 280, yfir-
völd 100, læknar 250, kennarar
310, bankam. 70, blaðam. 50,
síma- og póstm. 50 — og í öðr-
uim fl. kringum 600. Búseta
þessara manna er eins og hér
sjálft 'hrósaði mest, þegar nið-ur
stöðurnar af starfi þeirrar
nefndar voru birtar? Var það
ekki augljóst mál, að með því
að binda saman afurðaverðið
og kaupgjaldið og hækka um
leið afurðaverðið stórkostlega,
eins og sex manna nefndin
gerði, var skrúfa dýrtíðarinnar
sett í gang á ný á alveg skipu-
lagðan hátt? Að hækkun kaup-
gjaldsins hlaut að koma á eftir?
Og þannig koll af kolli?
Nú getur Morgunblaðið virt
fyrir sér afleiðingarnar. En það
hefir vissulega enga ástæðu til
að vera með neina skinhelgi.
Þeir menn, sem að því standa,
eru fullkomlega meðábyrgir á
því ástandi og þeim horfum í
dýrtíðarmálunum, sem nú blasa
við. Og eftir þeirra resepti
verður dýrtíðin áreiðanlega
aldrei stöðvuð.
85, Mýra. 60, Snæf. og Hn. 90,
Dala 60, Barð. 95, V-ís. 65, ísaf.
75, N-ís. 70, Str. 75, V-H. 55,
A-H. 95, Skag. 145, Sigl. 40,
Eyf. 100, Ak. 155, S-Þ. 103,
N-Þ. 55, N-M. 90,, Sf. 40, Nes.
22, S-M. 115, A-Sk. 50, V:Sk.
75, Vestm. 75, Rang. 100, Árn.
150, Gbr.-Kj. 130, Hf 80, Ame-
ríku 18, Danm. 96, Englandi 11,
Htollandi 3, Riússl. 1, Svíþj. 3 og
Noregi 3, Rússl. 1, Svíþj. 3 og
Þýzkal. 12.
Það var ætlun höfundar, að
taka miklum mun fleiri Vest-
ur-íslendinga en raun varð á,
en stærð ritsins og örðugleikar
um söfnun upplýsinga vestan
hafs olli því, að hann batt sig við
þá menn, s-em nénast og mi'kil-
vægasta samibarad hafa haft við
heimalandið.
Um val manna í ritið er það
að segja, að þar getið allra
embættismanna og alþingis-
manna þess tíimobils, sem ritið
nær yfir, þar með taldir ráð-
herrar og helztu sýslunarmenn;
einnig hreppstjórar, en þar
segir höf., að vera muni ein-
hvers ávánt. Þá segir og höf-
undurinn:
„Enn eru nefndir allir þeir
bændur, sem hlotið hafa heið-
urs'laun úr styrktarsjóði Chr.
konungs IX., þ. e. þeir, sem eru
á li.fi 1. febrúar 1904, og aðrir
miklir framkvæmdamenn um
búnað og félagsmálafrömuðir í
bændiast'étt oig þeir, sem á ein-
'T’ ÍMINN minntist í gær á sölu
Kveldúlfstogaranna þriggja,
sem frá hefur verið skýrt í blöð-
unum. Hann segir:
„Morgunblaðið heldar áfram að lofa
stórgróðasöfnun einstaklinga. Það seg-
ir, að hún sé megin trygging fyrir
vaxandi atvinnurekstri. Reynslan sýn-
ir aftur á móti, að hún er engin
trygging fyrir atvmnureksturinn. Nú
er t. d. Kveldúlfur búinn að selja 3
af togurum sínum og sagt er, að hann
muni selja þá alla. Hann hefur selt
þá fyrir geipiverð. Fyrir andvirði
þeirra, ásamt hinum miklu sjóðum fé-
lagsins, væri hægt að kaupa mörg ný
skip. En það er engin trygging fyrk
því, að Kveldúlfur geri það. Hann get-
ur farið með þetta fé eins og honum
bezt sýnist. Yfirfært það með ýmsu
móti til útlanda eða byggt fyrir það
einhvrjar verksmiðjur ,nýtt Korpúlfs-
staðábú, lúxushallir, eða hvað annað,
sem honum þóknast. Þetta fjármagn
er ekki nein trygging fyrir útgerðina,
enda þótt það sé raunveruleg eign
hennar og eigi að vera henni til styrkt-
ar, þar sem Kveldúlfi hefur áskotnazt
féð með því að hafa fyrst greiðan að-
gang að lánsfé bankanna og síðan með
skattaundanþágum.
Það, sem þarf að gera, er að tryggja
það, að öll slík stórgróðasöfnun, sem
fengin er með aðstoð bankanna eða
þjóðfélagsins á annan hátt, komi at-
vinnulífinu til góða. Fyrir þessu er
lítil eða engin trygging, eins og nú er.
Ur þessu þarf að bæta. Almenningur
sættir sig ekki við, að slíkur gróði, sem
er raunveruleg* * árangurinn af spari-
fé hans og striti, lendi í eyðslu og ó-
hófi, eða verði fluttur úr landi. Stór-
gróðinn verður að skapa atvinnuveg-
unum aukið öryggi og þess vegna þarf
hann að safnast með öðrum hætti en
nú á sér stað. Hann þarf að vera háð-
ur þörfum alþjóðar, en ekki brasksjón-
armiðum örfárra spekúlanta.“
Já, þaS fer ekki hjá því, aS ýms-
um hljóti að koma hin óvænta
Miðvikudagur 12. júM 1944.
Auglýsingar,
sem birtast eiga i
AlþýðuMaðinu,
verða að ver®
komrar til Auglýn-
jnaaskrifstofunnar
í Alþýðuhásinn,
(gengið h.. frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 aS kvöldl.
hverju sviði atlhafna hafa skar-
að fram úr eða búið mijiög lengi
við góðan orðst'ír. Sjávarútgerð
armenn, skipstjórar, stýrimenn,
vélstjórar, haffrasöiguimenn og:
ýmisir dugandi bátafforamenn og
sjóaraenn eru hér taldir éftir
þeim heimildum, sem fyrir bendi
háffa verið; en mjög torvelt heif
ir verið að alffla þeirra, og harma
ég iþað, en við því verður eigi
igert. Kaupmenn, kaupffélags-
stjórar, ýmsir stanfsmenn við
verzlanir og verzlunarumboðs-
menn, eru teknir upp, einkum
að því, er kemur til Reykjavík-
ur, efftir bendingum frá s'krif-
istoffu Yerzlunarróðsins og Sam-
jbandi jjsl. samvinnuffélaga. Iðn-
aðarmienn oig iðjurekendur era
Frh. á 6. síðu.
sala Kveldúlfstogaranna dálítið á
óvart, eftir alla mærðina í Morg-
blaðinu um nauðsyn þess að lofa
núverandi stórútgerðarfyrirtækj-
um að halda stríðsgróðanum tíl
þess að þeim verði unnt að efla
skipastólinn.
*
Á öðrum stað minnist Tíminn í
gær á hinn ævintýralega gróðá
Eimskipafélags íslands og viðhorf
þjóðarinnar í sambandi við hann.
Tíminn segir:
„Fyrir alþingi, sem kemur saman í
haust, hlýtur það að liggja m. a. að
taka afstöðu til stórgróða Eimskipafé-
lagsins á síðastliðnu ári. Það virðist
a. m. k. óhugsanlegt, að þingið geti lát-
ið félagsskap, sem er raunverulega
orðinn hringur fárra gróðamanna,
haldast uppi að safna tugmilljónagróða
á kostnað almennings og án nokkurra
trygginga fyrir því, hvernig þetta í&
verður notað.
Hversu lítið það er tryggt, að fé
þetta fari til eflingar skipastólsins, má
m. a. marka á því, að félagsstjórnim
hefur nú kvatt saman aukafund í fé-
lagjnu í haust til þess að fá lögum
þess breytt þannig, að félagið geti haf-
ist handa um gistihúsrekstur og flug-
samgöngur.
> Eimskipafélagið hefur greinilegast
sýnt það með framferði sínu á sl. ári,
að það er ekki slíkt „óskabarn", sem
því var upphsflega ætlað að vera og
þingið hefur því veitt margvísleg
hlunnindi. Þess vegna er óhjákvæmi-
legt, að sambúð þess og ríkisvaldsins
sé tekin til nýraar og gagngerrar end-
urskoðunar."
*
Og þótt fyrr hefði verið!
Og enn skrifar Tíminn í gær, um
tilraunir Þjóðviljans til að bera
í bætifláka fyrir auðu seðlana
við forsetakjörið á Þingvelli.
„Kommúnistar þreytast aldrei á að
telja liðsmönnum sínum trú um, að
Framhald á 6. síðu.