Alþýðublaðið - 08.02.1945, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur 8. febrúar 294S»
f^SijtabUðftó
Útgefandi Alþýðuflokkurinn
Ritsjóri: Stefán Pétursson.
Ritsjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
gímar ritsjórnar: 4901 og 4902
Símar áfgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
y
María Hallgrímsdóttir:
sffirlit
Baráttan gegn berkla-
veikinni
UM ÞESSAR MUNDIR er
efnt til almennrar berkla
skoöunar hér í höfuðstaðnum.
Er þar um að ræða merkilegan
atburð í baráttunni gegn
berklaveikinni, þeim sjúkdóm-
inum, sem stærst 'skörð hefir
höggvið í fylkingar íslendinga
á liðnum árum.
Það er vlssulega fagnaðar-
efni hversu mikil og almenn
þátttaka landsmanna er orðin
í baráttunni við þennan mikla
vágest. Mönnum hefir löngu
skilizt, að það er ekki nóg að
veita berklasjúklingum nauð-
synlega hjúkrun og læknis-
hjálp. í baráttunni gegn berkla
veikinni verður almennt við-
nám þjóðarinnar til að koma.
Þetta hefir fjölmörgum lands-
mönnum þegar skilizt eins og
hezt sést á því, að samtök og
viðnám berklasjúklinganna á
miklum skilningi að fagna. Var
úðarráðstafanir eins og hin al-
menna berklaskoðun eru og af
almenningi taldar hinar sjálf-
scgðustu og nauðsynlegustu,
enda hafa íbúar höfuðstaðarins
brugðizt mjög dremgilega við
henni að því er virðist.
*
En skömmu eftir að berkla-
skoðunin í Reykjavík hófst,
gerðist annar atburður, sem
jafnan mun að miklu getið í
sögu baráttunnar gegn berkla-
veikinni. Það er stofnun vinnu
heimilis Sambands íslenzkra
berklasjúklinga að Reykja-
lundi. Með stofun þess er merk
nm áfanga náð í baráttunni
gegn hinum skæða sjúkdómi.
Og grundvöllur þeirrar stofnun
; ar er mikið og fórnfúst starf
berklasjúklinganna og almenn-
ur skilningur landsmanna á
brýnu nauðsynjamáli.
Berklaskoðunin í Reykjavík
og stofnun vinnuheimilis berkla
sjúklinga að Reykjalundi færir
mönnum heim sanninn um það,
að baráttan gegn berklaveik-
inni er nú háð á mun víðari
' vettvangi en áður var. Fyrrum
var því unað, að berklasjúkl-
ingum væri búin sjúkrahúsvist
og veitt nauðsynleg læknis-
hjálp. Og vissuiiega þurfti til
þess baráttu og áhugastarf á
sínum tíma, að berklahælin
yrðu reist, þótt sú saga verði
ekki hér rakin. Nú er hins veg-
ar góðu heilli svo komið, að
menn virðast hafa gert sér þess
grein, að nauðsyn beri til þess,
að fólki, sem gist hefir berkla-
hælin, verði gefinn kostur á
dvöl í sérstakri stofnun áður
en það hverfi til hinnar fyrri
lifsbaráttu. í þeirri stofnun
skulu þeir, sem særzt hafa und
berklaveikinnar, endurheimta
styrk sinn óg þrótt, unz þeir
geta heilir gengið að þeim verk
efnum lífsins, sem frá var horf-
ið eða undirbúningur hafinn að.
Og berklaskoðunin í höfuð-
stað landsins gefur gleðilegt
fyrirheit um það, að mikil á-
VIÐ LIFUM á öld mikilla
mannflutninga. Heilar
þjóðir hafa flutzt yfir landa-
j mæri smáþjóða og sest þar að
undir yfirskyni verndarinnar og
eftirlits. Það getur lika birzt í
minni stíl, þegar smáhópar eða
einstaklingar taka að sér vernd
annarra og eftirlit, slík vernd
þekkist hér til lands, þar sem
einstaka menn hafa tekið sig
fram um að vernda „unglings-
stúlkur“. En slíkt eftirlit, sem
kom og hvarf fyrir viturra og
góðra manna tilstilli, vekur
mann til um'hugsunar um ýmis
konar eftirlit, sem þörf er á.
Einhverjir íslendingar eru
næmir fyrir því, sem gerist hjá
stærri þjóðum, og eftirlíkingar
þörfin er rík hjá þeim.’Við höf
um séð umstangið, sem varð í
kringum loftvarnirnar, hið frjóa
starf þeirra, 'höfum við enn fyr-
i augum víðsvegar, þ. e. niður-
rignda rifna sandpoka o. fl. Ef
amerisk götubörn eru umrædd
í erlendum blöðum, þá byrja
þeir að bera saman, en gá ekki
að því, að sérhver þjóð á sína
sögu, bundnu fortíð, sem háð
er nútíð og framtíð, og það á
við um einstaklinga ekki síður,
og íslendingar eru einstaklinga
þjóð. Velferð þjóðar byggist
meðal annars á góðum og heil
brigðum heimilum, sem standa
föstum fótum í þjóðfélaginu,
lifa hófsömu lifi i stilling og
heilbrigðri blygðun, eins og
'skáldið sagði um forfeður vora:
„Reistu sér byggðir og bú í
blómguðu dalanna skauti,
ukust að iþrótt og frægð,
undu svo glaðir við sitt.“
Einstaka athafnamaður í at-
vinnuleit hefur komizt í em-
bætti þessarar verndar ung-
linga. Og viðkvæmum tilfinn-
ingamálum þeirra og smáyfir-
sjónum hefur verið fórnað fyr
ir þetta ötula fólk, við þögula
fyrirlitning heilbrigðs almenn
ings. Hvað eru vandamál þess
ara unglinga, sem eftir nokkur
ár eru orðnir ,,kvenfólk“, hjá
ofdrykkju þeirri, sem miklum
vandræðum veldur hér, svo að
eins sé dæmi nefnt og vanda
mál, sem er aðkallandi?
Miklar kröfur eru gerðar til
almennings með sköttum og á-
lögum og margvislegum höml-
um, en minna er talað um skyld
ur einstaklinga. Vafasamt er,
hvort rétt er' að taka ábyrgðina
af foreldrunum; en hafi þeir
gefizt upp og framselt börn sín,
finnast oft einhver skyldmenni,
................................
ættrækni á rétt á sér, þegar
svo stendur á. En hver og einn
hefur sinn dóm með sér. Fjöl-
lyndi og drenglyndi geta farið
saman eins og séra Jón á Bæg-
isá sýndi, er hann gekkst við
óskilgetnum börnum sínum á
óviðjafnanlegan hátt með vís-
um, sem hann kallar „til fóst-
urbarna sinna.“ Þær eru sigild
ar; í látleysi sínu og orðfæð
spegla þær djúpan skilning á
lífinu, 'hlýja vitsmuni fjölmennt
aðs manns, sins tíma; hann ger
ir athafnir sinar ekki að opin-
berri hneisu, heldur er honum;
sómi í að gangast við þeim.
Klám, sem svo er kallað, er
ekki ætið orðin, heldur verkn-
aðurinn, sem bak við stendur,
séður frá ýmsum hliðum.
Hempumissir nútíma klerka
ætti að dæmast eftir öðrum for
sendum en fyrr; slíkt væri
verkefni eftirlits prestastéttar.
En séra Jón á Bægisá sagði um
fósturdóttur sína:
Hann Jón og hún Anna.
Það er ekki meira um það,
og eins og síðar segir: „— Því
er von þú iðir úr einum í ann-
an stað.“ Mundu ekki vera ein
hverjar eðlilegar orsakir til þess
enn i dag, að æskan iðar úr
einum í annan stað. Lífið er nú
einu sinni eilif hreyfing, leit,
sem misjafnlega vel tekst, að
einhverju betra, og þótt ung-
lingstelpur innan 18 ára leiti
að bertra framkivæmdarvaId og
hafni vernd landa sinna, er þeim
það ekki láandi, ef foreldrarn-
ir hafa framselt þær og fram-
framkvæmdarvaldið reynir að
brennimerkja þær.
Trúmálin eru ofarlega hjá
fólki um þessar mundir; en er
ekki von, að fólk, sem býr í
lélegum bröggum, kjöllurum og
víðsvegar um bæ í lélegum húsa
kynnum, furði sig á, að hér
skuli eiga að reisa stóra kirkju,
meðan enn eru svo margir, sem
líður illa Heyrst hefur að
Ameríkumenn vanti orð til
að lýsa fegurð fyrirhugaðr-
arkirkju — á mynd —
á Skólavörðuhæð . — þeir '
kunna að afla sér vinsælda
og áhrifa, það höfum við lesið
um. En þá, sem þekkja eitt-
hvað til lífskjara bæjarbúa,
vantar orð til að lýsa þeim.
Virðing kirkjunnar byggist ekki
á skrauthýsi, heldur manngildi
og athöfnum manna hennar ó
hverjum tíma.
i Ótal vandamál eru enn ó-
herzla verði lögð á það að efna
til almenns viðnáms gegn böli
berklaveikinnar. Baráttan gegn
berklaveikinni er því nú orðið
háð í senn sem sókn og vörn.
*
Baráttan gegn berklaveik-
inni verður eigi aðeins háð af
læknum, hjúkrunarkonum og
berklasjúklingum, ef sigurs á
að vænta. Til þess að unnt verði
að bægja þessu mikla böli
brott, verður almennt viðnám
þjóðarinnar til að komia. Berkla
veikin er þjóðfélagslegt vanda-
mál eins og svo margir aðrir
sjúkdómar. Baráttan gegn
berklunum verður og barátta
fyrir betri húsakosti, auknu
hreinlæti og bættum hag allr-
ar alþýðu. Þess vegna fer fjarri,
að sigri sé náð, þótt berklahæli
og vinnuheimili berklasjúkling
um til handa séu reist og efnt
til varúðarráðstafana glíkra sem
almennrar berklaskoðunar, þótt
allt sé það þýðangarmikið og
góðra gjalda vert. — Jafnframt
</ JyjfOtí.QL/f' f
/foA/t &ct
leyst, sem stuðla að bættxim
kjörum almennings og allra
vinnandi ' stétta, því allt líf er
meira og minna öðru 'háð. Ekki
hafa menn neitt a móti kristin-
dómi, þótt þeim sé ljóst, að eins
fámenn þjóð og íslendingar
verða að fara vel með starfs-
orku sína og fé til þess að verða
samkeppnisfærir við aðrar
þjóðir.
Þeim, sem yndi hafa af bók-
um, dettur stundum í hug, að
eftirlits þyrfti þar við. Sem
dæmi má nefna að merk bók
var anglýist með hiáreyisrti mikilíí.
fyrir jól, jafnvel nafnaskrá
fylgdi — þvílík undur — á-
skriftarlistar lágu frammi. Loks
kom bókin og var þrem krón-
um dýrari af því að hún var
send heim í bíl; þegar hún var
opnuð duttu blöðin upp úr
henni.
Menn mega ekki vera að þv£
að rekast í svona misgjörðum
þeir borga þegjandi sína reikns
Frih. á 6. sáðu
þessum ráðstöfunum ber að
hefja herför gegn þeim húsa-
kosti og því mataræði, sem spill
ir heilsu manna. Baráttan gegn
toerklaveikinni verður þvi jafn
framt barátta gegn vesæld og
fátækt. ®
*
Atburðir þeir, sem gerzt hafa
þessa dagana í baráttunni gegn *
berklaveikinni, gefa fagnaðar-
ríkt fyrirheit um það, að mönn
um sé farið að skiljast, að þessi
hinn válegi sjúkdómur sé ekki
erfðasynd heldur böl, sem unnt
verði að sigrast á. Og vonandi
verður stofnun vinnuheimilis-
ins og hin almenna berklaskoð-
'iin til þess, að margir berkla-
sjúklingar fái bót meina sinna
og margir verði firrtir vá
berklaveikinnar.
En áfangar þeir, sem náðst
hafa, skyldu ekki verða mönn-
um tilefni andvaraleysis né
hvíldar heldur hvöt þess, að
enn skuli fram sótt, unz sigri
er náð.
VÍSIR gerir í gær að um-
ræðuefni skraf kommúnista
um einingu, en lýsir því jafn-
framt, að engir hati og fyrirlíti
einingu meira en einmitt komm
únistar. í Vísisgrein þessari seg
ir svo:
Þeir sem hafa fylgzt með starf-
semi íslenzku kommúnistanna frá
byrjun, eru flestir sammála um
eitt í fari þeirra, en það er hatrið
og fyrirlitningin á allri einingu og
samkomulagi. Þetta er eðlilegt
þegar athugað er, að þeir starfa
eins og niðurrifsmenn. Til að geta
byggt nýtt mannfélag þykjast þeir
þurfa að leggja lýðræðisskipulagið
í rústir. Hið nýja er þó ekki alltaf
bezt, og þótt kommúnistar telji sig
berjast fyrir „nýsköpun“ í mann-
félagsmálum, er það raunverulega
sama blekkingin og flest annað,
sem þeir halda fram.
Fyrirmyndin að þjóðskipulagi
kommúnismans er sótt langt aftur
í aldir, aftur til þeirra tíma, þegar
einn yfirdrottnunarviíji réði í
þjóðfélögunum. Vinnubrögðin hafa
aðeins verið „moderniseruð" af
þeim, sem bjuggu til kommúnis-
mann. Til þess að grímuklæða vilja
einvaldans í hinu kommúnistiska
þjóðfélagi hafa honum verið vald-
ar nefndir til meðstjórnar , af
,,flokknum“, sem koma að form-
inu til í staðinn fyrir hina ein-
stöku ráðgjafa hinna fornu ein-
valdsherra. Eaunverulega er það
flokkurinn sem ræður og einvald-
inn stjórnar flokknum. Allt sem
getur orðið til að upplýsa. fólkið
um þess eigin lífsbaráttu er gert
útlægt úr ríki kommúnistmanns.
Þar er ekki til blað, sem fær að
gagnrýna „flokkinn“. Prentfrelsið,
sjálf undirstaða lýðræðisins, er þar
ekki til.
Og enn segir svo í grein Visis:
íslenzku kommúnistarnir vilja 6-
reiðanlega koma öllum þeim máttar
stoðum, sem núverandi þjóðskipti
lag landsmanna byggist á, fyrir
kattarnef. Til þess að þeim tak-
ist það, þarf að gera þjóðina óá-
nægða, eða þá að koma henni Öl
að lifa svo gálauslega, að hún
eyðileggi með ^llu hina in(5rgu
og stórkostlegu möguleika til atS
verða langlíf í landinu, eins og
öll efni slanda annars til. í þess
ari baráttu sinni við þjóðskipulag
ið hafa kommúnistar ekki talið'
neitt hentugra en að koma
inn sem víðast fyrirlitningu á
allri nægjusemi, sem byggð er á
eðlilegum forsendum. Eining og
samvinna borgaranna er jþeim
meiri þyrnir í augum en nokkuð
annað. Það þýðir á þeirra máli
að skríða fyrir auðvaldinu eða að
vera óstéttlegur. Hins vegar að
gera kröfu til annara, hafa sem
minnst sjálfsþlií og athafnavilja,
eru góð einkenni á sérhverjmn
þegni í þeirra augum. Það gerir
persónuna nógu hugsunarlausa og
lítilsiglda til að láta stjórnast af
múgnum, fljóta með straumnum,
Slíkir þjóðfélagsborgarar eru þeim
að skapi, því að þeir mynda gruim
inn að þjóðskipulagi kommúnism-
ans, þar sem allt er ein flatneskja.
En til þess að áróður kommún-
ista í þessum efnum verði sem
árangursríkastur, reyna þeir að
læða því inn hjá þjóðinni, að flest
ar þjóðir Evrópu og þó alveg sér
staklega smáþjóðirnar, beri sig
eins að og þeir vilja að íslending
ar hagi sér. Þeir hafa tekið upp
sérstakan leiðara 1 blaði sínu, þar
sem þeir reyna dftir mætti að
læða því inn á hverjum degi að
smáþjóðir Evrópu séu með víð-
tækan undirbúning til að fylkjtt
sér undir sameiginlegt merki
kommúnismans gegn lýðræðisþjóð
Frh. af 6. síðu.