Alþýðublaðið - 15.02.1945, Blaðsíða 4

»
ALÞYÐUBLAUIÐ
Fimmtudagiur 15. febrúar 1945
fU(>ijðnblaMð
■Otgeíandi Alþýðuflokkurinn
Ritsjóri: Stefán Pétursson. j
Ritsjórn og afgreiðsla í Al-'J
þýðuhúsinu við Hverfisgötu ,
Símar ritsjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuþrentsmiðj’an h. f.
Neikvæð sfjórnar-
andsfaða
MIÐSTJÓRN Framsóknar-
flokksins hélt aðalfund
iiér í Reykjavík fyrir og eftir
síðustu helgi, þann fyrsta síð-
an núverandi ríkisstjórn var
■mynduð og Framsóknarflokk-
urinn gerðist stjórnarandstöðu
flokkur.
Birti Tíminn í fyrradag
langa stjórnmáUayfirlýsingu,
sem samþykkt var á aðalfund-
inum, en að vísu hefir ekki mik
ið inni að halda annað en það,
uem menn eru nu farnir að
vetíjast í dálkum þess blaðs
upp á síðkastið.
Þarna er Framsóknarflokkn
um þakkað fyrir það með fjálg
legum orðum, að hann tók ekki
þátt í myndun núverandi rík-
isstjórnar, en henni hrigzlað
um stefnuleysi og ábyrgðarleysi
í öllum helztu vandamálum
þjóðarinnar og hún sérstaklega
sökuð um það, að hafa opnað
nýrri flóðöldu dýrtiðarinnar
3eið inn yfir landið:
Er eins og menn sjá ekkert
nýtt í þessum sakargiftum; að
eins endurtekning hinna al-
kunnu Tímablekkinga um vá-
legan vöxt dýrtíðarinnar, þótt
Framsóknarmenn viti alveg
eins og þjóðin -öll, að dýrtiðin
hefir haldizt svo að segja ó-
breytt síðan núverandi ríkis-
stjórn tók við, vísitala fram-
færslukostnaðarins nánast stað
ið í stað. Hitt er svo annað mál,
að henni er haldið niðri eins og
áður með stórkostlegum fjár-
framlögum úr rikissjóði, sem
fara til þess að halda niðri út-
söluverðinu á afurðum bænda
á innanlands markaði og bæta
þeim upp lágt verð á þeim er-
lendis; en um það ættu forystu
menn Framsóknarflokksins sízt
að sakast við núverandi rikis-
stjórn; því að þá kvöð á rikis-
sjóðinn fékk hún í arf frá fyrir
rennara sinum, og enginn hefir
gert freklegri kröfur til slíkra
fjárframlaga á kostnað almenn
ings en Framsóknarflokkurinn
sjálfur.
íjí
Núverandi ríkisstjórn ætlaði
éér aldrei þá dul, að draga til
muna úr dýrtiðinni, áður en
nokkur önnur ríkisstjórn í heim
inum hefir færzt slíkt i fang.
Hitt telur hún fullkomlega við-
unandi árangur á þessu stigi,
pf takast mætti að stöðva vöxt
dýrtíðarinnar hér á landi, enda
alveg óséð enn, hvort um nokkr
ar skjótar verðlagsbreytingar
verður að ræða á heimsmarkað
inum, þó að Evrópustyrjöldin
tæki enda áður pn langt liði.
Það er skoðun núverandi rík
isstjórnar, að stöðvun dýrtíðar
innar nægi fullkomlega til þess
að hægt sé að vinda bug að þeim
verkefnum í atvinnulífi okkar,
endurnýjun skipastólsins og
■allra helztu framleiðslutækja
þjóðarinnar, sem ekki verður
Svava Jónsdóttir:
verkfall verkakvetma
¥
ENN hefur saga verkalýðshreyfingarinnar á íslandi ald-
rei verið skrifuð í heild. En ýms drög eru til að henni
í afmælisritum einstakra félaga og margar sögulegar endur-
minningar úr baráttunni hafa verið birtar á prenti í blöð-
um og tímaritum. Þannig birtust nýlega athyglisverðir þætt
ir úr sögu. Verkakvennafélagsins Framsóknar í brjátíu ára
afmælisblaði þess félags. skrifaðir af Svöfu Jónsdóttur. Grein
sú ,sem hér birtist, er einn kaflinn úr þeim og segir frá sögu
legu verkfalli, sem félagið háði fyrir hér um bil tuttugu
árum síðan.
Þá lenti félagið i þeirri hörð-
ustu raun, sem það mun hafa
kamist í allt til þessa dags. —
Dundi sú 'hrið raunar ekki á
venkakvennafélaginu einu, held
ur koma bæði önnur verkalýðs
fé'lög og heildarsamtökin þar
við söigu. Hafði verið iærdóms
ríkt að geta birt hér nákvæma
og hlutlausa frásögn af þessari
deilu, 11-daga verkfallinu, eins
og það var kallað. En þar sem
’ höf. þessara þátta á ekki aðgang
að ýmsum frumheimildum um
þessa deilu, svo sem gjörðar-
bókum Dagsbrúnar, Alþýðu-
sambandsins og félaganna í
Hafnarfirði, er þess enginn
kostur. Verður þvi stuðst hér
við frásögn Péturs G. Guð-
mundssonar, sem hann skrifaði
á 20 ára afmæli félagsins, og
váða teknir orðréttir kaflar úr
frásögn 'hans, en Pétur var þá
einn af helstu vorvígismönnum
verkalýðshreifingarinnar i Rvik
og þessum málum nákunnugur.
En Pétur segir svo frá:
„Snemma í janúar 1926 fóru
fram umræður milli atvinnu-
rekenda og félagsstjórnarinnar
i tilefni af því, að atvinnurek-
endur höfðu krafizt mikillar
kauplækkunar. Buðust þeir til
að borga 80 aura i dagvinnu, kr.
1.10 í etfitirvinnu og tor. 2.00 fyr
ir 100 af þorski. Þessu tók stjórn
in tfjarri, og sama gerðu verka-
konur á félagsfundi 21. jan.
Var nú haldið áfram samn-
ingatilraunum. í byrjun febrú-
ar var svo komið, að félags-
stjórnin hafði gengið inn á 85
aura dagkaup, og atvinnurek-
endur höfðu hækkað ákvæðis-
vinnu upp 1 kr. 2,20 á 100 af
þorski. En mikið vantaði á að
saman gengi, og var málinu þá
vísað til sáttasemjara í vinnu-
deilum.
Á félagsfundi 18. febrúar var
tilkynnt að samningaumleitan-
ir sáttasemjara hefðu engan á-
rangur borið.
Það skeði þessu næst, að at-
vinnurekendur sendu út meðal
verkakvenna prentað tilboð um
kaup til undirskriftar, og gerðu
með því tilraun til að sundra
samtökum vertoakvenna með
því að fá eina og eina til að
undirskrifa skjalið."
Var nú kominn mikill hiti í
málið, og þótti sýnt, að til tíð
inda mundi draga. Hélt félagið
mjög fjölmennan fund um mál
í ið 4. marz. Voru þar mættir
ýmsir úr stjórn Alþýðusam-
bandsihs. Héldu þeir ræður og
hvöttu konur til að standa ein
huga gegn tilboði atvinnurek-
enda. Enda var samþykkt með
169 atkvæðum gegn 3 að hafna
því. Sýna þessar atkvæðatölur
hve fundurinn hefir verið vel
sóttur, því að gera má ráð fyrir
að einhverjar hafi ékki greitt
atkvæði.
Þá var á fundi 9. marz sam-
þykktur kauptaxti, sem stjórn
in auglýsti daginn eftir. Samkv.
honum skyldi dagkaup vera 85
aurar á klst., eftirvinna 1 kr.
nætur- og sunnudagavinna 1,25
á klst. Þvottur á þorski 2,20
100. 1
Þá var krafizt karlmanns-
kaups, ef konur voru látnar
fara um biorð í togara til vinnu
við uppskipun. Enn fremur var
samþykkt svohljóðandi álykt-i
un:
,,Með því að fullreynt þykir
að atvinurekendur vilja ekki
sætta sig við kauptaxta þann,
er verkakvennafélagið ’hefir
samþykkt og auglýst, lýsir fund
urinn því yfir, að hann bannar
öllum verkakonum að vinna
fyrir liægra kanp en otfangreind
auglýsing ákveður.ý
Atvinnurdk&ndur neiituðu al-
gjörlega að fara að nokkru eft-
ir þeim taxta, er þeir hefðu áð
ur boðið.
Nú var úr vöndu að ráða. Á
fiisíkistlöðivunum vann alls stað
ÍU' mikið af ófélagsbundnu
fólki, konum og körlum; því
engu félagi hafði þá tekizt með
samningi að tryggja forgangs-
rétt sinna félaga til vinnu. Trú
in á mátt samtakanna, skilning
urinn á nauðsyn þfeirra, voru
að vonum ekki vöknuð til fulls
hjá mörgum félagskonum. Þá
var kvíðinn fyrir atvinnumissi
og óttinn við ,,reiði keisarans",
rík í hugum margra, þar sem
heldur gat ekki verið að ræða
um neinn fjárstyrk frá neinum,
ef til langvinnrar deilu kæmi.
Allt þetta var þess valdandi,
að stjórn Framsóknar þóttist
sjá- fram á, að erfitt mundi
verða fyrir þær einar að knýja
fram verkfall á öllum v-innu-
stöðvúm og leitaði því fullting
is hjá stjórn Alþýðusambands
íslands. Einnig sneru konur sér
til verkamannafélagsins Dags-
brúnar og fóru þess á leit, að
það félag bannaði meðlimum
sínum að ganga i vinnu, sem
konur hyrfu frá, vegna þessar
ar dei’lu.
iStjórn , Alþýðusambandsins
boðaði á sinn fund stjórn Fram
sóknar og stjórn Dagsbrúnar
11. marz, til þess að ræða um
hvað gera skyldi. „Engar álykt
anir voru þó gerðar að því sínni
en fundinum var haldið áfram
daginn eftir. Því var ákveðið
að reyna að istöðva vinniu á þeim
fiskverkunarstöðvum, þar sem
unnið var. Eftir fundinn fóru
þrír menn úr stjórn Dagsbrún
ar asamt konum úr stjórn Fram
sóknar á nokkrar stöðvar.“
Tókst að stöðva vinnu á sum-
um þeirra, en á öðrum höfðu
verkstjóraí tekið það ráð, að
láta húsin ský.la sér og sínum
fyrir óaldarflokkunum, sem að
þeim sottu. Var rammbyggi-
lega gengið frá lokum á hurð-
um og þær ekki dregnar frá,
þótt fast væri tonúðar. Var
TÍMINN birtir í fyrradag
mjög athyglisverð orð
brezka stjórnmálamannsins og
rithöfundarins H. N. Brailsford
í vikuritinu „T'he New States-
man and Nation“ um framtíð
Póllands og deiluna um landa-
mæri þess og Rússlands. Hafa
orð hans sízt tapað gildi við.
fregnir siðustu daga. Brailsford
skrifar:
„Cursonlínan svonefnda eða
tillögur þær, sem brezk nefnd
gerði um landamæri milli Rúss-
lands og Póllands eftir seinustu
heimsstyrjöld, er í aðalatriðum
rétt, þegar byggt er á landfræði-
legum og þjóðernislegum rökum.
Sá kunnugleiki, sem ég hefi af
þessum málum, bendir líka til
þes?, að meirihluti íbúanna vilji
heldur tilheyra Rússlandi en Pól-
landi. Retta breytir ekki þeirri
staðreynd, að austan Cursonlín-
unnar er fjölmennur pólskur
mínni hluti? er aldrei myndi una
sér vel undir rússneskri stjórn, og
þessi minnihluti verður enn
stærri, ef fylgt er landamæratil-
lögum Rússa, því að samkvæmt
þeim verða landamærin sums stað
ar talsvert vestan við Cursonlín-
una. Auk þess munu falla undir
Rússa samkvæmt þessum tillögum
tvær alpólskar stórborgir, Vilna
| því ekkí einu sinni hægt að fá
stúlkurnar til viðtals alls stað-
ar, enda ekki talið óhætt að
hleypa þeim að loknum vinnu-
degi út um hinar venjulegu dyr
því að þar mátti búast við að
óvinurinn lægi i leyni, heldur
var sagt, að gluggarnir hefðp
komið i góðar þarfir.
Þann 14. marz var fundur í
Dalgsbrún og saaniþyfkitot svo-
hljóðandi fundarályktun:
„Krefjist stjórn Alþýðusam-
bandsins þess, er stjórn Dags-
brúnar heimilt að stöðva upp-
skipun, enda standi samibands
stj'ó-rn fyrir k,aupdeilunni.“
Sama dag átti sambands-
stjórn fund með stjórn Dags-
brúnar og lagði fyrir hana þessa
spurningu:
„Er það vilji og álit stjórnar
verkamannafélagsins Dagsbrún
að Dagsbrúnarmenn geri verk-
fall nú þegar tilstuðnings verka
kvennafélaginu Framsókn og
stöðvi uppskipun úr togurum,
ef verkakvennafélagið óskar
þess?“
Þessari spurningu svaraði
Dagsbrún þannig:
„Stjórn Dagsbrúnar álítur,,
að samúðarverkfall af hendi
Dagsbrúnar geti orðið til þess,
að draga félagið inn í kaup-
deilu, sem gæti orðið þess vald
andi, að kaup verkamanna lækk.
aði úr því sem nú er. Þrátt
fyrir það vil'l stjórn Dagsbrún:
ar gera samúðarverkfall til
stuðnings verkakvennafélaginu
iFramsókn, ef samtoandsstjóm
telur það nauðsynlegt til heppi
legrar úrlausnar á málinu,“
Sama dag var haldinn fundur
i Framsókn. Á þeim fundi var
rætt mikið um þeta mál og lykt:
aði þeim umræðum með þvi, að
Framh. á 6. sáðu.
myndi vissulega koma betur að fá
vélar til að fullnytja land sitt en
að fá aukið landrými. Þá skortir
meira að nytja land sitt en að fá
aukið land. Það land, sem Pólverf
ar eiga að fá hjá Þjóðverjum sam-
kvæmt framansögðu, er stórum
betra en land það, sem þeir létu
Rússum eftir. Hvar eiga Pólverj-
ar ao fá mannafla til að fullnytja.
landið, sem þeir fá frá Þjóðverj-
um, og auka jaffiframt hágnýtingu
síns eigi'n lands? Hvað verður líka
úr iðnaðinum í Slesíu í höndum
Pólverja, en það er vissulega mik-
ilsvert fyrir alla Evrópu, að iðnaðr
urinn þar sé blómlegur? Hafa Pól
verjar mannafla og verkfræðinga
til að reka þennan iðnað svo vel
sé? Hver verður líka fjárhagsaf-
koma Þjóðverja, þegar búið ,er að
svipta þá Slesíu og hinum frjó-
sömu landbúnaðarhéruðum Aust-
ur-Þýzkalands, og samt þarf það
Þýzkaland, sem þá er eftir, að
framíleyta 10 millj. manna fleira
en n,ú? Hver verður kaupgeta
Þjóðverja eftir að þannig 'hefur
verið að þeim búið? Dragi veru-
lega úr viðskiptum Þjóðverja við
aðrar þjóðir, hefur iþað ekki síður
alvarlegar pfieiðingar fyrir þær
en þá. Þær geta þá ekki selt eins
mikið af vörum og ella. Léleg lífs
kjör í Þýzkalandi skapa léleg lífg
kjör í allri Mið-Evrópu.
frestað öllu lengur, ef hún á
ekki að dragast algerlega aftur
úr og verða vanmegnug þess,
að sjá sér sómasamlega farborða
í þeim nýja heimi tækninnar,
er upp rís að stríðinu loknu.
En Framsóknarflokkurinn
vill ekkert gera fyrr en búið sé
að lækka dýrtíðina, og þar með
á hann fyrst og fremst við kaup
gjaldið í landinu, Þangað til
, boðar hann algera kyrrstöðu og
; algert aðgerðaleysi. Af svo nei
, kvæðri stjórnarandstöðu er
j hann sannarlega ekki öfunds-
verður. Þjóðin ætlast áreiðan-
lega til einhvers annars en að
forystumenn hennar haldi að
sér höndum og geri ekki neitt
annað en að nöldra um vax-
. andi dýrtíð og yfirvofandi
I hrun.
og Lwow, sem tengdar eru við
margar pólskar 'sögulegar minn-
ingar. Lausn þessa vandamáls er
því ekki eins einföld og ætla mætti
í fljótu bragði.'
Enn meiri vandi er þó á ferðum,
þegar ákveða þarf landamæri Pól
lands og Þýzkalands. Það er sjálf
sagt, að Þjóðverjar gjaldi Pólverj
um ríflegar skaðabætur, en þeim
styrjaldaráróðurs nazista. Það er
Þegar litið er á stjórnmálglega.
hlið málsins verður viðhorfio ekki
glæsilegra. Pólverjar munu stöð-
ugt óttast, að Þjóðverjar rísi upp
áftur og krefjist fyrri landa. Þeir
verða stöðugt að treysta á aðstoð
Rússa og verða þeim raunveru-
lega undirgefnir með þessum
hætti. Hinar 10 milljónir Þjóð-
verja, sem hafa verið fluttar frá
Framh. á 6. síðu.
/