Alþýðublaðið - 23.02.1945, Qupperneq 4

4
ALÞYÐUBLAttlÐ
Föstudagur 23. febrúar 1345
Benedikt S. Gröndal:
Islenzki grafarinn í Winnipeg
Bárdal igrafari futast til vinistri og Benedikt Gröndat utasi til
hœgri. Milii fþeirra er igainaall Vestur-íislenzikur böndi.
^r>t^nbloðið
Útgefandi Alþýðuflokkurinn j
I
Ritsjóri: Stefán Pétursson.
Ritsjórn og afgreiðsla í Al- |
þýðuhúsinu við Hverfisgötu '
Síxnar ritsjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
j
Verð í lausasölu 40 aura. ■
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Endurskoðun starfs-
kerfis ríkisins!
AÐ fer varla 'hjá því, að
þingsályktunartillaga fjár-
veitinganefndar sameinaðs 'þings
um athugun á starfskerfi og,
jrekst r a r gjöMum rííikisins veki
rnikla athygli innan þings og ut
an. Þar er um mál að ræða,
sem löngu hefði þurft að taka
til gaumgæfilegrar rannsóknar,
því að engum mun dyljast það,
að starfs'kerfi 'hins íslenzka rík-
is er orðið furðulega margbrot
ið og útgjöld ríkisins vegna
þessa miklum mttn meiri en
vera þyrfti. En að sjálfsögðu
gefur það að skilja, að ráða-
menn þjóðarinnar hljóti að
leggja á það alla áherzlu, að
ríkisreksturinn verði sem ó-
brotnastur, því að vissulega er
stefnt í full'komið óefni, ef hald
ið werður lálfram að (auka ríikiis-
bláiknið sivio hrlö.ðluim skrefum
og igert hefÍT verið undianfarið.
*
Raunar ber því ekki að neita,
að nýsfeipan þessara mála er
mikið vandaverk, og víst ber
mikil nauðsyn til þess, að óhlut
drægir menn og sanngjarnir
fjalli um framkvæmd slíka sem
þessa. Fækkun starfsfólks hins
opinbera miá til dæmis ekki
verða til þess, að einstakir
menn verði látnir gjalda stjórn-
málaskoðana sinna en aðrir ef
til vill látnir njóta þeirra. Hið
opinbera hlýtur að meta starfs
fólk sitt einvörðungu eftir starfs
hæfni þess. En í þessum efnum
hefir nofckuð virzt á skorta
víða á liðnum árum. Þess eru
mörg dæmin, að menn sitja í
opinþerum stöðum sem lítil eða
engin þörf virðist fyrir en bún-
ar íhaifa verið <til í því sikyni einu
að thygla séristökum mönnum
og gefa þeim kost á því að flat
maga sig á dúnsæng háttlaun-
aðra bitlinga. Slíikt ástand horf
ir til spillingar og óheilla með
sérhverri þjóð, þótt auðug
kunni að vera og mikils meg-
andi. En hjá smtálþjóð einis og
okkur Íslendingum verður slíkt
til spillingar í opimberu lífi, svo
og stórfelldra útgjalda fyrir
rikissjóð, sem brýn þörf hefði
verið fyrir til nauðsynlegra
framkvæmda. Sliíkt er vissu-
lega fúi í lifandi tré.
#
Óneitanlega fer vel á því, að
efnt sé til endurskoðunar á
stariflskerfi oig rekstrargj ölduim
ríkisins jafnframt því, sem
saanþyíkSkt eru ný laiunalög
opinberum starfsmönnum til
handa, sem allar vonir virðast
til að verði sanngjörn og veru
leg framför frá því ástandi,
sem ríkt hefir í þeim málum
til þessa. Ríkið getur að sjálf-
sögðu ekki verið þekkt fyrir
annað en gera starfsmönnum
sínum kost viðunanlegra kjara.
En eins sjálfsagt er það, að lögð
verði rík áherzla á að losa ríkíð
við öll ónauðsynleg útgjöld
'WitNNIPEG, Man.
G sat inni í stofu hjá séra
Eylands einn sunnudags-
morgun, þegar stór og myndar
legur maðurí víkingslegur mjög,
gekk inn. Djúpir drættir í and-
liti hans gáfu til kynna, að hann
átti marga áratugi að baki sér,
en augun, sem skinu undir_
þungum brúnum, spegluðu fjör
og kraft ungs manns.
Komumaður rétti mér hönd-
ina, og sagði: „Nei, er þetta
strákurinn, sem er alltaf að
skrifa!“ Ég kvað svo vera, og
séra Eylands kynnti mig fyrir
gestinum. Það var Arinbjörn
S. Bárdal útfararstjóri.
Ég hafði heyrt margt um Ar-
inbjörn, og átti eftir að heyra
margt fleira um hann, meðan
ég dvaldist í Kanada. Svo fór,
að ég eyddi mestöllum helgideg
inum með útíararstj óranum og
fékk Ihann til ,að segja mér
margt frá fyrri árum sínum.
Við Sargent Avenué, íslenzku
götuna í Winnipeg, þekkja all-
ir unga öldunginn Bárdal.
Hann er alltaf fullur af fjöri
og galsa, rétt eins og hann hefði
verið fermdur í gær, hvort sem
hann er að spila „púl“ við land
ana og fara með vísur eftir Ká-
inn, eða að fá sér kaffisopa á
Wings. Ef hann ekki getur
fengið mola í kaffið, er hann vís
með að sleppa út úr sér eftir-
lætis skammaryrðum sínum,
sem eru „Þorkell þunni!“ og
„Bráuð og smér!“
Þótt Arinbjörn sé fjörugur
og gamansamur, gleymir hann
ekki alvarlegri 'hliðum lífsins.
Hann er manna hjálpsamastur
og greiðviknastur og má ekkert
aumt sjá. Hefur hann mörgum
veitt aðstoð og margt gott gert
þau 50 ár, sem hann hefur ver-
ið hér vestra.
Á skrifstofu sinni hafði Bár-
dal margt að sýna mér. Þar voru
myndir af merkum íslending-
um, kunningjum hans. Þar voru
minjagi’ipir og merkar bækur.
Þar er byssan, sem hann notar
á fuglaveiðum og þar er ljós-
myndavélin hans. Ábugamál
hans eru mörg og fjölbreytt. Ég
settist í djúpan leðurstól, en
hann sat við skrifborð sitt, er
ég tók að spyrja hann um liðna
tíð.
Bárdal er fæddur að Svartár
koti í Bárðardal árið 1866. Þar
og á ýmsum stöðum norðan-
lands eyddi hann fyrstu 20 ár-
um ævi sinnar við smala-
mennsku og aðra sveitavinnu.
Tvítugur að aldri hélt hann vest
ur um haf, og 1886 kom hann
hingað vestur á sléttulöndin. Ég
spurði hann, hvað hann hefði að
allega haft fyrir stafni fyrstu
árin vestra.
„Allt milli himins og jarðar,“
•.sagði hann. „Ég vann á járn-
brautinni, sem verið var að
leggja vestur af Winnipeg, ég
var við skógarhögg, ég mokaði
kolum í Port Arthur, ég var
ökumaður hér í Winnipeg og ég
vann flesta sveita;vinnu.“
— Erfiðir tímar, var það
ekki? spurði ég.
„Jú, 'heldur,“ sagði Arinbjörn
og dró annað augað í pung. Svo
hélthann áfram eftir augnablik:
„Ég man alltaf sérstaklega eft-
ir efnum atburði frá þeim tím-
um. Þá var ég á raneh héma á
yegna of margbrotins starfskerf
is. Ríkið hlýtur að gera miblar
kröfur til starfsmanna sinna,
leggja áherzlu á það, að valinn
mta-ður dkipi wert rúm, og að
hann hiæffi þjóðfélagslega naiuð
synlegt venk að vinna; öfl'um
preríunni. Ég var eini íslending
urinn þar, og þá lærði ég ensk-
una. Þegar ég kom, gat ég ekki
talað orð. Þeir kölluðu mig allt-
af Henry, af því að þeir nenntu
ekki að læra nafnið mitt. Vetur
inn 1888 var mjög mikill frosta
vetur og er mér eitt fárviðri sér
staklega eftirminnilegt. í því
veðri fórust margir menn hér
um slóðir og í Norður-Dakota
Ég var úti að flytja hey á tveim
hestum, þegar hríðin skall á, og
reyndist mér ómögulegt að kom
ast með þá til bæja. Varð ég að
grafa mig í fönn og vera þar
tæpan sólarhring. Þá loksins
komst ég heim með klárana og
var ókalinn sjálfur.11
— Hvenær byrjaðir þú að
vinna við útfarir? spurði ég.
„Það var 1894, og síðan hef
ég alltaf unnið við þær.“ segir
Bárdal. „Það var erfitt að kom-
ast inn í starfið og læra það í
fyrstu, en allt lagaðist með tím-
anum, og í þau 50 ár, sem ég
hef unnið við þetta, held ég að
ég hafi grafið um 17.000 manns.
Fyrst í stað skröltum við þetta
á hestvögnum, en 1918 fengum
við fýrsta mótorvagninn okkar.
Sá kóm lika d tím'a, því að það
ár gekk . inflúensufaraldurinn
mikli, 'sem þið kallið spönsku-
veikina 'heima á íslandi. Þá
höfðum við allt að átta jarðar-
förum á dag, og við urðum að
skammta prestunum tíma með
hvern mann til að geta haft við.
Það var sorglegt tímabil og heil
ar fjölskyldur féllu í valinn.“
Nú eru tímarnir breyttir og
Bárdal á stórt útfararheknili í
vesturhluta Winnipegborgar.
Ég spurði hann um útfararsiði
'hér vestra, og eru þeir mjög ó-
líkir því, sem heima tíðkast.
Hér er hinn látni þegar fluttur
á sérstök útfaratheimili, þar
sem líkið er smurt og kistulagt.
Síðan fer fram kveðjuathöfn í
kapellu heimilisins, og eftir
það er ekið í kirkjugarð og jarð
isett með smáathöfn. Hér er
mjög lítið ‘ um, að kveðjuat-
hafnir manna séu haldnar á
heimilum eða i kirkjum, nema
helzt þegar um Þjóðverja eða
Islendinga er að ræða, sagði
Bárdal mér. Menn fara alltaf á
milli í bifreiðum og sorgargöng
ur um götur borgarinnar eru
ekki til, svo fólk er ekki dag-
lega minnt á návist dauðans
með blómum og pípuhöttum,
eins og sumsstaðar tíðkast.
Bárdal 'hefur frá mörgu sér-
kennilegu að segja um starf
embættum er afaukið d
þjónustu hins opinbera. Hugs-
andii mönnum hlýtur að vera
Ijóst, hversu hér er um mikið
mál og merkilegt að ræða. En
þó skiptir öllu máli, að fram-
kvæmd þess takist giftulega.
sitt. „Útfarir eru auðvitað löngu
orðnar daglegt brauð fyrir
mig,“ sagði hann, „og við höf-
um reynt að gera þær sem við-
feldnastar fyrir þá, sem þurfa
að vera viðstaddir. Líkams-
smurning er til þess, að það
verði þeim, sem eftir lifa, sem
auðveldast að sjá hinn látna í
hinnsta sinn, og svo að líkið
haldist sem bezt. Blóðið er tek-
ið úr líkamanum og sérstök
4
SIGVARD A. FRIID, norski
blaðafulltrúinn í Reykja-
vlík ritar 1 Morgunblaðið í gær
aiihyglisverða grein í tilefni
hinna siðustu atburða í Noregi,
sem alþjóð hér eru kunnir.
Friid kemst þannig að orði,
þegar hann ræðir líkurnar á
því, að Þjóðverjar muni senn á
brott úr Noregi:
„Hvort Þjóðverjar hyggjast
halda með lið sitt frá Lyngen og
lengra suður á bóginn, og ihvort
þeir muni halda áfram gjöreyðing
arstarfi sínu á sama há’tt og í
Finnmörk, er ekki hægt að segja
um eins og n,ú standa sakir. Á-
standið í Þýzkalandi er nú svo al-
varlegt, að áætlanir sem gerðar
hafa verið fram í tímann geta
breytzt daglega.
Ef hins vegar skai dæma eftir
framferði Þjóðverja í Noregi nú
upp á síðkastið, virðist mega álíta
að þeir muni e'kki yfirgefa meira
af landinu en það sem þeir verða
neyddir til.
Ástæðan er sennilega sú, að í
N'oregi hafa Þjóðverjar kafibóta-
stöðvar. Þaðari heyja þeir vaxandi
kafbátahernað með endurfoættum
kafbátum og hafa á síðustu riián-
uðurn valdið auknu skipatjóni
bandamanna á Norður-Atlant'shafi.
Hinar róttæku hefndarráðstafan
ir Þjóðverja gegn skemmdarverka
mönnum sýna að baráttan gegn
þýzka setuliðinu er sízt í rénun.
Hinn 25. janúar síðastliðinn var
fyrirskipað að 150 lúetra foann-
svæði skyldi vera umhverfis öll
skip í norskum höfnum, og 27.
jan. var tilkynnt í blöðunum, að
hver sá, sem kæmi nálægt þýzk-
um hernaðarfoækistöðvum og stanz
aði ekki við aðvörun yrði tafar-
laust Skotinn — þeim aðferðum
hafa Þjóðverjar að vísu beitt oft
áður.
Jafnframt berast fregnir um að
Þjóðverjar hafa í haldi pólitíska
fanga, sem gisla á benzínbirgða-
stöðvum og öðrum hernaðarlega
þurrkuraarefni ilátin í h.amx í
staðinn. Þegar smumingu er
lokið, lítur hinn látni út eins
og hann sofi, en tekið er fyrir
rotnun um langan tíma. Kist-
urnar eru vel útbúnar og klædd
ar silkiklæðum, svo að margur
hverfur í jörðina í betri rúm-
klæðum en hann nokkru sinni
komst í í lifanda lífi. Allt gerir
þetta aðstandendum léttara að
taka því, og ég get sagt, að lik-
bræðsla er varla til hjá okkur.“
— Hefur þú aldrei verið lík-
hræddur sjálfur? spyr ég Bár-
dal.
„Jú, það verð ég að viður-
kenna," svaraði hann og brosti.
„Þegar ég var smástrákur var
ég ákaflega likhræddur, og er
það einkennilegur leikur örlag
anna, að þetta skyldi verða ævi
starf mitt.“
Ég samlþykti það, en varð
að setja á mig fararsnið, því
það var orðið áliðið dags. Áður
en ,eg ifór sikloðaði óg þó niokkrar
fjölskyldumyndir, þar á meðal
af einu áf tólf börnum Bárdals,
Njáli, syni háns, sem er í kana-
diska hernum og er stríðsfangi
Japana i Hongkong. Ég kvaddi
grafarann með virktum og lagði
af stað í samkvæmi með nokkr
um öðrum löndum.
Ég átti þó eftir að sjá vin
minn Bárdal aftur þennan dag.
Þegar ég kom heim rétt íyrir,
miðnætti, beið hann mín þar
í bíl sánum og bað mig að stíga
inn í hann. Ég gerði það og hann
ók af stað. Eg spurði, hvað nú
Framfo. á 6. siðu.
mikilvægum stöðum, til þess að
hindra skemmdarverk. Þá eru
Þjóðverjar og sagðir beita fleiri
tegundum gislinga.“
Um herforingjaskiptin í Nor
egi segir svo í þessari grein
hins norska blaðafulltrúa:
„Enn hefir verið skipt um yfir-
mann þýzka hersins í Noregi.
Rendulic, sem skipaður var yfir-
maður hersins í desemiber í fyrra
hvarf til Þýzkálands, eftir að blöð
in höfðu birt áramótaviðtal við
hann. í Þýzkalandi var hann sæmd
ur heiðursmerkjum fyrir undan-
Aald bersins frá Norður-Noregi,
og var þegar í stað sendur til aust
urvígstöðvan^a, og stjórnar nú her
á varnarsvæði norður af Buda-
pest.
Hinn nýi yfirmaður faensins í
Noregi er Böhme hershöfðingi.
Hann var áður undirmaður Dietl
hershöfðingja í Finnlandi.
Orðrómur sá, sem verið hefur
á kreiki um að Falkenihorst bers-
hiöifðingi dvelji nú sem pólitísíkur
flóttamaður í Svíþjóð, hefur ekki
verið staðfestur. Það sem vitað
er með vissu um Falkenlhorst er
það, að ihann fór með flugvél fná
Oslo í desember og skildi við
samistarfsmenn sína Tenbaven og
Rediess í fullri vináttu.
Þá faefir og ekki fengizt istað-
festing þeirra fregna að Þjóðverj-
ar hafi komið sér upp stöðvum
fyrir hinar nýju flugsprengjur
í Noregi.
í sænskum blöðum er þess og
getið að flugsprengjur þær, sem
farið hafa yfir sænskt land, kunni
að vera frá Noregi, en vissa hefur
ekki fengizt um það. Vitað er að
við Gaustatindinn í Þelamörk, en
þar er veðurathuganastöð, eru
engar slikar flugsprengjustöðvar.
Það er enda ekki líklegt að á Hard
anger-auðnunum eða annars stað
ar á há'lendi Noregs, þar sem að-
flutningar allir eru miklum erfið
Framh. á 6. síQu.