Alþýðublaðið - 07.03.1945, Blaðsíða 6

«_______________________________ALÞÝÐUBLADIÐ
Hefir mikið að gera um þessar mundir.
Edw'ai'd Stettinius, utanríikismélará'ðiherra Roosvelts, 'hefir mikið
að ©era urn bassar mundir, 'þegar hver náðstefnan rekur aðra og
stónpóliíl.' ':ar í'ikvarðarnir eru teknar. Eiér sést hann á myndmni,
til vinstri, ásalmt tveim samverkamönmim í ráðaneytti sínu.
Masaryk, frelsishefja Tékka.
Yér Islendingar munum aidrei
Framhald af 4 sáðu.
ursins heyrast enn átakanleg
ar.
Framh. af. 5. síðu
kominn að mörgu leyti og hann
er í dag; þá væri margt það
ekki til og engin hætta á til-
veru þess, sem nú 1 dag þjak-
ar milljónir manna og hefur
gert á undanförnum árum.
Þegar þýzki prófessorinn
Wahrmund iét á þrykk út
ganga bersöglisritgerð eina,
sem í hinu afturhaldssama
Austurríki hefði getað kostað
hann embættið, tók Masaryk
málstað hans, — og ekki ein-
ungis hans, heldur frelsisins til
þess að tala og skrifa sam-
kvæmt eigin vilja hvers eins.
* ‘
Árið 191Q, þegar Masaryk
var 59 ára gamall og þingmað-
ur Tékka í Ríkisþinginu í Vín,
tók 'hann miálstað þeirra, sem
saklausir voru ákærðir í sam-
bandi við Zagrebmuálaferlin
og bjargaði þeim þar með frá
fyrirsjíáanlegum dauða.
Þetta gerði -bann til þess að
leiða sannleikann fram til sig-
urs, — einnig, og ekki sízt, í
stjórnmálunum.
*
Um þessar mundir aflaði
sósíalisminn sér fjöldafyglis
allvíða. Masaryk tók jafnan
iriálstað hinna vinnandi rnanna.
Hartn barðist lengi fyrir átta
stunda vinnudegi og almennum
kosningarétfi, jafnt ‘kvenna
sem karla. Hann kom mun
betra skipulagi á álþýðufræðsl-
una í landinu og hélt oft sjólf-
ur fyrirlestra við vinnustöðvar
og verksmiðjur. Einnig í þessu
fór hann eftir hinni mannúð-
legu höfuðstefnu sinni jafnt í
stjórnmálum sem í persónulegu
lífi. Hann vildi vekja á'huga
vinnandi stétta á ýmsum hugð-
arefnum öðrum en hinu venju-
lega brauðstriti. Hann vissi, að
umhugsunin um það eitt, að
hafa í sig og á, er lítt æskileg
í menntuðu þjóðfélagi.
Jafnhliða störfum sínum við
háskólann og afskiptum sínum
af stjórnmálum, m. a. með
þingsetu í Vín, kom hann af
stað tímaritum og blöðum,
vann að tékkneskri alfræði-
orðabók og sendi frá sér fjöld-
ann allan af merkilegustu bók-
um: „Sjálfsmorð sem fjölda-
fyrirbrigði", „Tékkneska mál-
efnið“, „Rússland og Evrópa“,
„Nútímamaðurinn og trúar-
brögðin“, svo dæmi séu nefnd
af því, sem hann ritaði í bók-
arformi og sendi frá sér. Loks
má ekki gleyma ritinu „Heims-
byltingin“, sem er yfirlits-
greinargerð hans yfir stjórn-
mláluim á ffyrstu ártunum efftir
fyrri heimsstyrjöldina, en þá
var tékknesika lýðveldið mynd
að. í bók þessari lýsir Masa-
ryk eindregnu fylgi sínu við
hinn lýðræðislega hugsunar-
hátt og stjórnarstefnu.
Orð Masaryks segja hug hans
allan og lýsa honum sjálfum
betur en nokkuð annað getur
gert.
Um kærleikanri farast hon-
um þannig orð m. a.: „Kær-
leikurinn, hinn sanni kærleik-
ur, — kærleikurinn sem kem-
ur t. d. fram í heilbrigðri sam-
búð manns og konu, hann er
dauðanum sterkari, — því
hann viðheldur lífinu og
írjóvgar nýtt l£f á jörðunni.“
En í þjóðlífinu kemur fram
víðtæ'kari kærleikur en milli
manns og konu, ef vel á að
vera, var skoðun Masaryks. í
augum Masaryks var sósíal-
isminn stjórnmálastefna byggð
á virðingarverðum tilraunum
til þess að efla kærleikann
meðal mannanna. Masaryk
skoðaði sósíalismann í Ijósi
jafnréttis og lýðræðis, eins og
reyndar vera bar.
Hann segir m. a.:
„Byltingin, alræðið, getur að
miklu leyti bætt kjör og fjar-
lægt böl, — en skapar þó ekki
neitt nýtt eða lifandi. í stjórn-
málum er óþolinmæði tii ills
ems.“ Þ. e. a. s.: Hvorki ein-
ræði, bylting né grimmdar
verk, heldur lýðræði, fram-
bróun og mannúð.
Masaryk lýkur bók sinni um
„lheimsbyltinguna“ með þess
oiml orðum: „Jesús,----ekki Cæs
ar,, — >ég endurtek iþað, — hann
er im'átturinn seim stjórnar gangi
sögunnar, ~ inintakið í stjórnar
ikerffi okkar, lýðræðinu.“
Niðurlag á morgun
Tilkynning til ungra Dagsbrúnar-
manna.
í kvcld (miðvikudag) kl. 8,30
verður að tilhlutun stjórnar og
undirbúningsnefndar ihaldinn fund
ur í Kaupþingssalnum til að ræða
um stofnun fræðslu- og málfunda
hóps ungra Dagsbrúnarmanna.
Útvarpstíðindi
17. hefti þessa árgangs eru ný
k|omin út, með forsíðumynd af
Bjarna Ásgeirssyni, alþingismanni
og viðtali við hann um Búnaðar-
málavikuna. Þá er grein’ um bræð
urnar frá Veðramóti, Björn og Jak
ob, og viðfangsefni þeirra o. fl.
Sjáum vér nú eikki, að þótt
stríðið vinnist, er enn þá eftir
sú barátta, sem fram fer í sál
um mannanna sjálfra? Myrkrið
i hatri þrunginni sál magnast
aðeins við það að mæta hatri.
Örlög þessa heims eru þvi al-
gerlega undir þvi komin, að
myrkrið í mannssálunum eyðist
með guðs fingri, með anda kær
leikans og mannúðarinnar. Af
sKku leiðir að nýju sam
hjálp oig saanivinnu mj.íli þjóða,
stétta og ríkja. Meira að segja
nú 'þegar á styrjaldarárunum
er verið að undirbúa og hefja
margskonar starf í anda Krists,
og miðar það allt að því, að
byggja upp það góða í mannin
u'm eftir stríðið. Ýmsar sam-
hjóiparstotfnanir hafa verið
myndaðar og hafa menn lesið
fregnir um stórfellt samstarf
víð-a um heiminn 1 þeim
tifgangi að hjálpa særð
ium, sjúkum og hungruðaim
Fátt hefur á íslenzku verið sagt
frá þeim hjálþarstöðvum sem
kristin kirkja hefur haldið uppi
t. d. í Portúgal, til hjálpar flótta
fólki. En allt slíkt mun á sín-
um tíma 'bera ávöxt. Nú á stríðs
tímunum hefur hugur fólksins
í nágrannalöndum vorum aftur
hneigzt í áttina til kristindíóms
ins og kixkjan hefur á ný séð
mörg þau börn sín koma heim,
er áður höfðu frá henni villzt.
í öllu þessu er vottur um þann
guðs fingur, sem á komandi
támum mun ryðja guðsríki veg,
sigra hatrið og 'buga syndina.
Sá guðs fingur er þó auðvitað
ekki máttur mannanna, vit
þeirra og vilji, — heldur er það
andi guðs, sem mennirnir gefa
sig á vald, svo að mætti þeirra,
viti og vilja verður 1 öllu beitt
til þjónustu við guð og hið
góða.
Vér íslendingar munum ekki
geta setið hjá í þessari baráttu,
sem fram fer um gott og illt í
þessum heimi. Kristur sagði:
„Sá sem ekki er með mér, er
á móti mér, og sá sem ekki
samansafnar með mér, hann
sundurdreifir.“ íslendingar eru
vopnlaus smáþjóð, sem oft hef
ur lýst yfir ævarandi hlutleysi
slnu í styrjöldum. Þó höfum
vér ekki farið varhluta af tjóni-
og sorg. íslenzkt barn, sem var
að leika sér á austf irzkri strönd,
varð eitt sinn fyrir sprengju.
íslenzk skip hafa sokkið í haf-
ið, íslenzk heimili hafa á þess-
um stríðsárum misst fyrirvinn-
ur og ástvini vegna riíðings-
verka, sam unnin voru á haf-
inu. ísland hefur sennilega
misst fleiri menn í sjóinn en
nokkur hinna stærri þjóða, mið
að við fólksfjölda, ef ekki allra
þjóða mest. Vér höfum fært
þessar fórnir, án þess að æðr-
ast. Og vér höfum gengið eins
langt tll samvinnu við þær þjóð
ir, sem berjast gegn- grimmd
nazisimans, og lítil, vopnlaus
þjóð getur gengið. Vér höfum
léð þeim land vort til afnota,
þá jörð, seim oss áður dreymdi,
að yrði um aldur ósnortin, af
harkimiklum hermamnaistígvél
um. Einnig það hefur kostað
fórnir og valdið sársau.ka, því
að aldrei verður því haldið
fram, að hernámið hafi ekki
haft siðspillandi áhrif á mörg
svið þjóðlífsins. Stundum geta
tár særðrar sélar vegið á við
iblóð særðs liíkama.
Og þó höfum vér verið lán-
samari en flestar aðrar þjóðir
á þessum tímum. Ég á ekki við
fjárhagslegan hagnað, því að
sumt af honum hefur viljað fara
fyrir lítið. Ég á ekki heldur við
það eitt, að ísland varð ekki
orrustuvöllur, þó að vér get-
um aldrei þakkað það sem vert
ei\ Nei, lán vort liggur fyrst
og fremst i því, að vér höfum
ekki þurft að knýja oss til að
drepa menn. Ég ihefi einu sinni
átt heimi í landi, sem var að
fara ‘i stríð og ég gleymi aldrei
iþví þunga skýi, sem lagðist yf
ir byggðir og ból. Það var þó
hvorki ótti né kviði, sem var
orsök þess, því að sigurvissan
var þá þegar örugg. En menn
fundu til þess, að str'íðin hlutu
að 'knýja menn til þeirra verka,
er þeir sem einstaklingar mundu
aldrei 'hafa unnið, —- og öll
styrjöld hlaut að vera I eðli
sínu andstæð 'kristilegri trú og
siðmenningu. Kristnir menn,
sem leggja af stað til mannvíga
finna ti;l þess, að þeir verða,
þrátt fyrir það, þótt samvizkan
knýi þá í stríð, að leggja höml-
ur á slna göfugustu hvöt, kær-
leikann.
Vér íslendingar höfum fund
ið til undan þeim níðingsverk-
um, sem framin hafa verið á
oss. Og þó höfum vér ekki æst
oss upp í haturshug gegn þeirri
þjóð, sem vann þau. En vér
aumkum þá menn, sem að
grimmdarverkunum standa og
fyrirlítum þau trúarbrögð, naz
ismann, sem elur grimmdina
upp í fylgjendum sínum. Vér
Islendingar höfum, vegna þess
arar sérstöðu friðsamrar smá-
þjóðar, ennþá betra tækifæri
til þess að hjálpa til við endur-
reisn menningarinnar. Því
ininna fé, sem vér þurfum að
verja til vígbúnaðar, því
meir-a ættum vér að verja
til hjálpar þeim, sem þurff
andi eru utan lands og inn
an. Þeirri orku, sem aðrar þjóð
ir þurfa að eyða til heraukning
ar, ættum vér að geta varið til
þess að byggja upp andlega
menningu á grundvelli kristinn
ar trúar. Þær hendur, sem ekki
eru til þess knúðar að eyða og
deyða, ættu að sameinast í því
að bjarga líkömum og sálum.
Þetta 'hafa þeir menn skilið,
sem taka vilja þátt í hjálpar-
starfi til hjálpar hungruðum og
snauðum, hvort sem þeir eiga
heima í Noregi, Danmörku,
Rússl., Frakkl. eða öðrum lönd
um, eða þeir dvelja sér til mann
skemmda í lélegum hermanna
skálum og öðrum skúmaskot-
um ivors eigin lands. Allt starf,
sem unnið er af 'kærleik, er unn
ið af guðs fingri.
I guðspjalli þessa dags segir
Jesús Kristur: „Sérhvert það
ríki, sem er sjálfu sér sundur-
þykkt, leggst í auðn.“ Ef ríki
kærleikans á að eflast meðal
þjóðar vorrar, þá er oss nauð-
synlegt að sameinast í einum
anda, samansafnast I stað þess
að sundurdreifast. Sumar þjóð
ir hafa á siðustu árum samein-
azt um einhvern ieiðtoga, sem
orðið hefur tákn þeirra í sam-
eigirilegri baráttu. Vér íslend
ingar munum aldrei fylgja nein
um foringja, sem leiðir oss til
stríðs gegn öðrum þjóðum.
Hinn íslenzki fáni er enginn
gunnfáni — heldur krossfáni.
Hann er merki Krists hins
krossfesta, þess eina leiðtoga,
sem verður er skilyrðislausrar
fylgdar í lífi og dauða. Hvað,
seim fram við oss kiemur, þá ber
oss að taka á okkur krossinn
og berjast gegn hinu illa með
fingri guðs, þ. e. a. s. í trú á
guð og í þjónustu kærleikans.
Kirkja Krists hefur haldið
merki hans á lofti og hún kveð-
ur oss enn til fvlgdar við hann.
Hún sameinar í eina heild hina
ólíkustu einstaklinga, sem þó
eru Ihver öðrum líkir í því að
fylgja honum á friðarveg —
og honum einum. Vér erum þó
oft og tíðum sundurþyfckir sjélf
um oss hið innra, — ekki síður
Miðvikudagur 7. marz 1943-
en þjóð vor og söfnuður hið
ytra. Samt á Kristur það, sem
bezt er í oss öllum.
Það þykir vonandi ekki óvið
eigandi að enda predikun á því
að minna á gamla, íslenzka þjóð
sögu, sem vér lásum i ibernsku.
Ung stúlka vakti yfir litlu barni,
en nátttröllið lá á glugganum.
En tröllið gat ekki lokkað stúlk
una frá vöggunni, af því að
'hvorki hönd hennar, fótur né
auga hafði illt séð eða nálgast
það, sem óhreint var. Það var
hreinleikurinn og gæZkan í orð
um og athöfnum, sem gerði
hana ósigrandi gegn illvættum
náttmyrkursins. — Nú ríkir
nótt yfir heiminum. Hin ís-
lenzka þjóð vakir yfir vöggu
síns nýfædda lýðveldis. Komi
hvað, sem koma vill. Efckert
tryggir líf vort og framtíð bet-
ur en hreinleiki í hugsun og
gæzka í athöfnum, — siðmenn
in-g, sem stefnir til Krists, þjón
ar Kristi og styðst við hans’
heilaga' nafn.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN’
Frh. af 4. raðu.
og Bandaríkjamenn vonandi skilja
og hún 'því vart koma að sök,
ef þeir fá einir um þetta ráðið.“
Vissulega er þetta von okk-
ar; en hart verður það að telj-
ast, að tii skuli vera stjórnmála
flokkur í landinu, sem er svo
framandi öllum skilningi á að-
stöðu okkar og ræktarsemi við
sögu okkar og ’hugsunarhátt, að
við skulum vænta okkur meira
skilnings af hálfu erlendra
þjóða.
*
Sigurður Grímsson skrifar í
Morgunblaðið á sunnudaginn í
tilefni af fyrstu leiksýningunni
i leiksal ‘hins nýja ráðhúss Hafn
arfjarðar:
„Því verður ekki neitað, að við
Reykvíkingarnir, sem þarna vor-
um mættir fundum til óþægilegrar
blygðunar er við komum inn í
þetta nýja leikhús og við okkur
blasti stórt og skrautlegt anddyri
með góðri fatageymslu, söluborði
og sófum til beggja handa. Og þeg
ar við gengum þaðan inn í sýning
arsalinn, stílhreinan og fagran, með
þægilegum hækkandi sætaröðum,
snotrum vegglömpum og loftlýs-
ingu, — þá datt okkur víst öllum
það sama í hug. — „Þá kenaur mað
ur loksins í boðlegt leikhús é ís-
landi,“ sagði einn af leikurum höf-
uðborgarinnar við mig,,er við geng
um saman inn í salinn. Já, hvílík
viðbrigði! Hér var enginn stigi og
enginn klósettgangur til að hanga
í á milli þátta. Ekkert hnjask eða
ryskingar við fatageymsluna. Hér
ultu engir bekkir um koll þegar
menn gengu til sæta sinna, hér
tróðu engir á tánum á manni og
hér þurfti enginn að snúa sig allt
að því úr hálsliðnum til þess að
sjá það sem fram fór á sviðinu. —
Hvað kemur til? Jú! — áttaðu
þið maður minn! Þú ert ekki í
Reykjavík. Þú ert í Hafnarfirði.
Það er að vísu smábær borið sam-
an við höfuðs.taðinn. En þeim hafði
einhvernveginn hugkvæmst þar, að
hægt væri, að reisa ráðhús, og það
jafnvel svo myndarlegt, að það'
gæti rúmað kvikmyndasal og hýst
einhverja ágætustu menningar-
starfsemi bæjarins, Leikfélagið. ...
En þetta var í Hafnar-
firði. Og vissulega er ráðhúsið
sjálft og þessi víðsýni forráða-
manna bæjarins Hafnarfirði . til
mikils sóma.“
Skyldu ekki einhverjir af hin
um vísu íhaldsfeðrum Rvíkur
finna til sömu „óþægilegu blygð
unarinnar" við lestur þessarar
greinar, og höfundur hennar,
þegar hann kom inn í hinn
myndarlega leiksal í hinu nýja
réðhúsi Hafnarfjarðar?