Alþýðublaðið - 06.07.1945, Blaðsíða 5

Föstudagur 6. júlí. 1945.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Onnur grein ivar Lo-Johansson:
Ú t i í s v e i
ndi
EG HEFI DVALIÐ í nokkra
daga í húsi dansks smá-
bónda og liíað mig inn í dag-
legt líí fjölskyldunnar.
Það er á Sjálandi, þar sem
margt er um stórbýli, þar eru
hexragarðar með landflæmum
aBt frá einu þúsundi upp í þrjú
þúsund dagsláttur. Þeir sem
hér búa, eru einna líkastir
Svíum allra Dana.
Húsaröðin* er svo fast við
þjóðveginn, að ekki er hægt að
hafa gluggana opna til fulls um
nætur, því þá er hætta á, að
þeir sem framhjá ífeyra í
myrkrinu, rekist í. glu^gahlera-
ana og brjóti þá.
Gestgjafi minn heitir Peter-
sen, ,— einn Petersen af á að
gizka 200.000, sem rækta hina
dönsku mold án þess að vera
jarðeigendur sjálfir. Hann er
42 ára, en kona hans 36. Þau
eiga tvö börn, 6 ára gamlan
dreng og 5 ára gamla stúlku.
Það er mjög algengt hér að
hjón éigi tvö börn.
Það er gengið inn í húsið frá
veginum, sem liggur þétt upp
við það. Ibúðarhúsin, sem hvert
'um sig er ætlað tveim f jölskyld
um, eru byggð úr tígulsteini
neðra, en ofan til með trébind
ingi. Timbrið í veggjunum er
svartmálað, en fletirnir milli
þerra eru hvítir. Þau bera með
.sér mjög sérkennilegan blæ
þessi hús.
Þökin ^ru stráþök og á þeim
vex mosinn grænn eins og
smaragður. Áföst við eldhúsið
er svínastía, ~ ef svín eru ann
.ars til í eigu fjölskyldunnar.
Að húsabaki er hænsnagirðing,
þar sem hötfð eru fáein hænsni.
Húsinu fylgir einnig kálgarður,
sem að ummáli ér jafn húsinu.
Tvisvar í viku hverri- kem-
ur bakarinn með tvo hesta fyr
ir stóreflis vagni og nemur stað
ar fast við húsdyrnar svo að
frú Pedersen getur verzlað þar.
Sömuleiðis kemur ölgerðarmað
urinn tvisvar í viku með sinn
vagn. Allur farangur 'þess kon
ar sölumanna er mjög góður
að frágangi og skrautlegur.
II.
Þegar húsf-reyjan heyrði, að
sænskur rithöfundur vildi setj
ast þarna að, sagði hún ekki.
— Ef hann getur gert sér það
að góðu, sem maður hefur upp
á að bjóða. — —
' Þegar hún bjó um rúmið
sagði hún ekki. — Ef hann læt
ur svo lítið að vilja sofa á þesá
um legubekk.
Þegar snætt var, sagði hún
heldur ekki: -- Ef hann tekur
í rnál að borða það satna og við.
-4~ Hún spurði ekkert að því,
hvort ég vildi fá einhverja
aðra rétti. Hún var ekkert blá-
vatn.,
Þess í stað tók hún öllu ofur
eðiilega. Hún kom til dýranna
eins og ég hefði dvalizt
þarna í heilt ár eða, lengur.
Alveg eins eðlilegir voru allir
hinir í fjölskyldunni. Mér
fannst ég eiga þarna heima, er
ég var búinn að vera þar í fimm
mínútur.
Þau hafa- tvö herbergi og eld
hús. Það er mjög algengt, að
hver sjálenzk fjölskylda hafi
ekki stærra húsnæði. — Marg
ar hafa samt þrjú herbergi. Fyr
ir leiguliða ísem svara til
þeirra, er nefna'st „statare“ á
sænsku) er húsnæðið ókeypis
auk launanna. Einstaka leigu-
liðar borga þó 40 krónur fyrir
árið, — segi og skrifa fjör-
tíu krónur. Hj'á húsinu er kart-
öflugarður.
Ekki er hægt að benda á
neina stétt danskra bænda, sem
fullkomlega býr við sömu kjör
og réttindi og sænski „statar-
en“.
Innan húss er allt mjög lát-
iaust og langt frá því að vera1
tilgerðarlegl. Eldhúsið er lítið
og skuggsýnt eins og flest
dönsk eldhús eru. Þar stendur
saumavél Á eldavélinni, sem
fyrr var kynnt með mó, en nú
með hrísi eða smáspýtum, er
rakvatnið mitt hitað í kaffi-
Danskur bóndabær
á Sjálatidi.
katlinum. í þann ketil hafa
ekki komið ekta kaffibauir ölli
stríðsárin, aðeins gerfikaffi (Er-
satz). Þetta er stríðið. Vatnið er
sótt í valnsdælu sem stendur
milli íbúðarhúsanna.
I svefnstofunni liggja Peter-
senshjónin í tveggja manna
fúmi. í smárúmunum liggja
þau Kirsten og Benkt. í hinu
herberginu, sem ég bý í, eru
húsgögnin meira samsvarandi.
Þar er eikarborð, stólar méð
liúum bríkum, ágætt íitvarps-
tæki og myndir á veggjum. Og
svo má ekki gleyma að minn-
ast á stóra spegilskápinn með
bókunum. Bæ'kurnar eru Dönsk
alfræðiorðabók. myndskreytt, í,
tuttugu og fjórum bindum.
.Þarna eru auðvitað rómanar
Moríen Korchs, sem fyrirfinnast
á öllum dönskum heimilúm.
,
(IViy friend Fiicka) eftir fVlary O’Hara.
Sagan gerist heima á sveitasetri Vestur undir Kletta-
fjöllum Norður-Ameríku.' Drenguri'nn Ken elskar
tryppið sitt með æsihita ungs ,,sjálfseignarmanns.“
Og úti á víðáttum búgarðsins áj hásléttunni í Wyorn-
ing fléttast líf drengsins og tryppisins sem sterkur,
bráðlifandi þáttur fnn í ægi-fjölbreytt líf náttúrunn-
ar, rennur órofa inn í hana og sameinast henni á dá-
samlegan hátt.
Sagan um Toppu er undursamlega hrífandi saga! Og hún
er margfalt meira en það. Hún er átakanlega töfrandi og
hrífur bverja næma taug mannlegs hjarta, sem hæfileika
á ti'l að geta fundið til. Þetta er yndisleg saga fyrir unga
sem eldri. Hjartnæm og he'ilíándi eins og fegursta ástar-
saga. Enda er bún það i fyllsta skilningi, þótt hér sé um
aþ ræða ást drengs á tryppinu henni Toppu.
Hjá öllum þeim, sem átt hafa kærlei'ksríka foreldra og bund-
ist hafa órjúfandi vináttuböndum við hesta sína, mun saga
þessi vekja kærar og dýrmætar endurminningar frá æsku-
dögunum!
Belri bók fær enginn til lestrar í sumarieyfinu
íiann kcppir við systir 'sína Jó-
hönnu anj stærstu upplögin. Ég
veit ekki, hvort honum gsngur
betur eða ver en Sigge Stark.
Þarna eru bækunar „Maharaja
ens Yndlingshustru" og „Bryll-
uppet afbrudt" eftir Paul Zil-
'sö. En þarna fvrirfinnast einn
ig betri bækur. Þarna eru skáld
sogujL' um sveitalífið. og þrjár
eða fjór.ar ferðasögur.
-— En nágranni mínn, —• sá
, á nú bækur, segir Petersen.
j Og Iþað ér satt. Þegar
er 'heimsæki nágranna hans
á kvöldin, sé ég í 'bóka-1
skáp hans heil verk um danska
sveitamenningu, höfðingjasetur
og venjuleg býli; þar eru einn
ig ævintýri H. C. Andersens,
fjöldinn allur af háklassískum
skáldsögum, margar þýddar
skáldsögur úr sænsku, no'kkur
vísindaleg rit og auk þess marg
ar fyrirtaks barnabækur.
Á öllum leiguliðabæjunum,
sem ég kom á þessa daga, er ég
dvaldi þarna, rakst ég á hillu
með bókum á. Þarna eru um
300 leiguliðar. sem allir vinna
við sama búgarðinn. Enginn
smáræðis búgarður það.
III.
Þegar Englendingar, af mik-
illi nákvaemni, gerðu loftárás
á Shell-húsið í Kaupmannahöfn
þar sem Þjóðverjar geymdu
ýmis mikilvæg skjöl sín, eyði-;
lagðist einnig skrifstofubygg-
mg Sanibands danskra dag-
launamanna. Sú \ bygging lá
fast við Shell-húsið og stendur
nú uppi með rúðulausa glugg-
ana. Það verður ekki fyrr en
að ári, sem hægt verður að gera
hana nothæía. Samband
danskra .daglaunamanna flut’ti
bækistöðvar sínar vfir í Folke-
kökkenet.
Eg set hér nokkrar tölur, sem
ég fékk á þeirri skrifstofu.
í Danmörku eru nú um 8Q.-
000 verkamenn, sem nú sem
stendur vinna að jarðyrkju. Þar
að auki vinna 16.000—18.000 á
stærstu búgörðunurn sem fastir
menn yfir allt árið. Þeir 'hafa
allirS fyrir fjölskyldum að sjá
og eru smábændur. Auk þess
vinna 110.000; unglingar á aldr
inum 14—25 ára, ókvæntir.
Alls vinna rúmlega 200.000
inanns algjörlega eða að ein-
hverju leyti að landibúnaði í
Danmörku.
Petersen er einn þeirra.
Börnin fá smáskildinga fyrir
að hjálpa t i 1 við garðyrkjuna.
Þau geyma aurana sína í vösun-
um og hafa ekki hugmynd um,
að stundum sá erfitt að afla sér
íjár i þessum heimi. En- ekki
er allt sem sýnist.
Að morgninum er drúkkið
kaffi með Smurðri brauðsneið.
Klukkan tólf er borðað brauð
með miklu áleggi. Að kveldinu
er oft borðað kjöt, sem enn er
ekki neitt skammtað, sömuleið
is er etinn fiskur og ábætir á
eftiir.
Smábændurnir hérna, sem
vinna hjá stórbændúnum, hafa
að jafnaði 3.200 króna árslaun.
Nú, eftir að rafmagnsmjaltavél
arnar geta ekki gengið sökum
rafmagnsskorts og húsfreyjurn '
ar verða að mjólka kýrnar sjálf
ar, hafa launin hækkað upp í.
5.001) danskar krónur' á ári.
Allt er dýrara í Danmörku
en í Svíþjóð, — en reyndar er
ekki mikill mundúr á því úti
á landi. Fjárhagur dahska smá
bóndans er tiltölulega miklu
betri heldur en hjá hinum
sænska stéttarbróður hans.
Hver bóndi borgar gjöld til
stéttarfélags síns, er nema 1.60
kr. á mánuði. Einnig borgar
hann í atvinnuleysissjóð 8—9
kr. Útsvarið er að jafnaði kr.
350. En hann má draga 300 kr.
af tekjum sínum frá skattafram
tali, með hverju barni sem
hann á.
En að meðtöldum ýmsum
aukagjöldum. sem hann þarf
að borga, svo sem líftryggingar
gjald, ’ heilslutryggin^gargjald
o. fl. eru skattarnir ærið háir.
Svíanum verður meira úr pen-
ingum sínum en Dananum, fyr
ir vikið, og hefur betra líf.
En nú verður að athuga eitt.
í dönskum landbúnaði er tíu,
stunda vinnudagur, — sextíu
tímar í viku. Fjörtíu og átta
stunda vinnuvika er enn ekki
komin á við danskan landbún-
að.'
Líf sveitamannsins í Dan-
mörku er-mjög gott. Vinnudag
urinn er kannske nokkuð lang-
ur, en hið góða .lífsviðurværi
bætir það upp. Hin litla Dan-
mörk gæti fætt 18 milljóna
þjóð. Þar eru ekki kolalög í
jörðu, -— en jörðin er frjósöm
þrátt fyrir það.
Frú Petersen er í essinu sínu,
Framhald á 6. síðu.