Alþýðublaðið - 08.09.1945, Side 5

••
Laugardagur 8. september 1945
ALÞVÐUBLAÐID
5
Hvað er gert til að hjálpa fólki í neyð? — Húsnæðismálin og
húsnæðislausu þúsundimar — Bréf um útvarp frá knatt-
DAGLEGA heyrir maður fregn-
ir af stórfeldum áformum xnn
skipakaup, vélakaup, ný orkuver,
aukningu í atvinnulífinu o. s. frv.
— En lítiS, sem ekkert er minnst
á það mál, sem nú er aðaláhyggju
efpi almennings og veldur hopum
neyðar — húnsæðismálið. Engar
áætlanir virðast vera gerðar um
stórfelldar húsabyggingar yfir hið
húsnæðislausa fólk, en það skipt-
ir þúsundum. Má óefað fullyrða
að aldrei hafi ástandið í húsnæð-
ismálunum verið eins hræðilegt
og nú.
DAGLEGA. les maður ív blöð-
un'um auglýsingar, sem gefa mönn
um hugmynd um hið hörmulega
ástand. Fólk næstum grátbiður um
einhverja kytru til að fá að hýrast
í. Það býður þúsundir króna, jafn
vel tugi þúsunda í fyrirfram-
greiðslu og að auki svo háa leigu
að engu tali tekur. Þá auglýsa
húsasölumenn hús til sölu og er
verðið svo ægilega hátt, og langt
yfir alla sanngimi, að engri átt
nær. Fólkið stendur uppi á göt-
unni, í ryðguðum bröggum, í
þvotahúsum og geymslum, örvænt
ingarfullt og ráðalaust.
EN EKKEBX ER GERT. Að
vísu er bærinn að byggja allmarg-
ar íbúðir inn við Skúlagötu, en
það sér ekki högg á vatni. Þús-
undir manna munu sækja um þess
ar íbúðir og segja má að jafn marg
ir verði húsnæðislausir eftir, svo
fáar eru þessar íbúðir, þegar mið-
að er við hið hörmulega ástand.
Valdamenn þurfa að snúa sér að
því að gera ráðstafanir til stór-
feldra byggingaframkvæmda. Það
er aðkallandi mál og orðið bað
fyrir lifandi löngu. Hvað veldur
því að svo lítið er gert? Hvað
veldur þessum sofandahætti?
f HÚSNÆÐISMÁLUNLM er
jafn mikil neyð hjá okkur og neyð
in er á öðrum sviðum hjá þeim
þjóðum, sem nýsloppnar eru úr ó-
friðinum. Þær hafast að til varn-
ar, en við gerum ekki neitt. Dan-
ir taka fé af mönnum, strangar
reglur eru settar í öðrum löndum
til hjálpar gegn neyðinni. En hér?
Hvað er gert hér til varnar fólk-
inu í húsnæðisneyðinni? Viinur
minn fékk nýlega bréf frá Noregi.
Þar er sagt frá því, að bannað ?é
með lögum, að nokkur fjölskylda
hafi stærra húsnæði en sem svar-
ar einu herbergi á meðlim fjöl-
skyldunnar. Hér hafa fjölda marg-'
ar fjölskyldur miklu stærra hús
næði. — Við verðum að taka til ein
hverra ráða. Þeir, sem stjórna mál-
unum, verða að skilja það, að hér
ríkir hörmuleg neyð í húsnæðis-
málunum.
NORÐLINGUR SKRIFAR: „Ég
er þér þakklátur fyrir, að þú
tókst línur mínar til athugunar í
pistlum þínum. En frá sjónarmiði
okkar ,,úti á landi“ eru aðfinnslur
vegna útvarpsins frá íslandsmót-
inu réttmætar. Lýsingin á leiknum
var það mikil þvæla, að hún gaf
þá hugmynd, að allur leikurjnrt
væri „þvæla".
FYRIR ÞÁ, sem ekki þekkja
knattspyrnumennina persónulega,
er það aðalatriðið, að það eru tvö
félög, sem eru að eigast við. Lýs-
ingin á leiknum verður því að ;
vera lýsíng á hópkeppni en ekki
einstaklingskeppni. Það er ekki
Ellert í Val, sem er að Éeppa við
KR, heldur 11 menn úr Val, sem
keppa. Lýsingin í útvarpinu átíi
því að gefa hugmynd um þao,
hvort það var Valur, sem var í
sókn, þá og þá, eða hvort það var
KR., og svo framvegis. Slíka lýs-
ingu má auðvitað krydda með því
að geta einstakra leikmanna við
og við, sem gera liði sínu sérstakt
gagn, eða sýna áberandi leikni, en ^
þó ekki gleyma'að geta í hvoru lið
inu þeir eru.
ÞAÐ ER EKKETR „auðvitað“
fyrir okkur „úti á landi“, að Ell-
ert sé í-Val. Þó að 22 nöfn séu
lesin í upphafi leiks, er ekki hægt
muna þau öll. Ef ,þú, Hannes minn,
sætir í þinni ritstjórnarskrifstofu
og hlustaðir á lýsingu í útvarpi á
kappleik, til dæmis milli 11 manna
frá Ísafirðí og 11 manna frá Ak- j
ureyri, sem þú, þekktir ekki og
hefðir aldrei séð, gætir þú þá, eft-
ir að hafa heyrt nöfn þeirra les-
in upp einu sinni, munað hverjir
eru í hvoru liði? Eða mundir þú
ökrúfa fyrir og labba suður á völl,
til að fá botn í leikinn? Við hér
„úti á landi“ verðum að láta okk-
ur nægja að skrúfa fyrir.“
Flóra
vantar nú þegar
FI ó r a
Austurstræti 8. — Sími 2039.
Auglýsíð ! Alþýðubiaðlmi.
I á^r IÍEIN sú sem hér birtist
er tekin úr sænska blað
inu Morgont dningen og fjall
I ar um ásíandið í Danmörku
eftir hernámið.
ANMÖRK þairfnast kola. Kol,
ráfmagn og hrávörur. Elds-
neyti'sskiorturinn er gí'furísgur og
atvininui eysiS hæti'r gráu o'fan á
svart., 50—60,000 manns erú al-
gjörlega atvinuliausir og meira en
100,000 manns hefur einhverja
bráðabingðaatvinnu, Segja m'á, að
alls séu nú í lanidinu 100,000 at-
vinnuleysingjar. Páist ekki elds-
neytá flutt inn í landið, til iðnað-
ar og alknenningsafnota, bendir
allt til þess, að tala atvinnulevs-
ingjanna tvöfaHist í vetur.
Þetta er aðein's eitt af innan-
landsmálum Dana, og um 1-eiS
eitt aif hinum alvarlegustu. En
vandamálm eru, fleiri, bæði póli-
tísks og viSskiptalegs eS’lis. Dan-
mörk hefur aftur verið gerð að
frjálsu landi, — 'en bún er líka
orðrn fátæk. Hernámið kostaði
'm’eina en 8 mil'jarða, en það nem-
ur 8,000 krónum á hverja fjöl-
skyldu. Vöruskorturinn er mikill
og verðTagið bátt á því, sem til er.
Hægast er aS f*á matvörur, enda
þótt bæði smjör og brauð sé
skammtað. Að undanteknum mat
vörum og hreinn skortur á öllu,
allt frá ökutækjum, Sbúð'um og
fatniaði, til pappírs og eldspýtna.
Bygging íbúða hefur legið niðri á
stríðsárunum og Danir bíða með
óþreyju eftir járni og timbri, til
þess að geta bætt úr brýnustu 'hús
næðisvanidræðunum. Erfiðleikarn
ir hafa kdmið verst niður á þétt
býlimi og það er mjög mikill
munur að kom'a frá Sjálamdi til
annarra eyja. Maður komst í
skállning um þetta, er maður sá
fólkið standar í biðröðum á ferða-
stöðvunum og beið þess að kom-
ast yfi-r sundið með ferjunni,' —
en sú bið giat tekið all't - að því
heila viku! Ein afleiðing eldsneyt-
is- og matarskortsins er sú, að
veitinigahus og sælgætissölur
verða að loka í seinasta lagi kl.
9 á kvöldin og semasti kvöldspor-
vagninn í Kaupmannahöfn leggur
af stað skömmu síðar. Um tóbak
og kaffi er ekki að tala. Ein út-
lenzk sígaretta kostar eina krónu
og tuttugu og fimm aura'á svört-
um markaði.
Að undanskildum el'dsneytis- og
framileiðsluvandamálunum eru
eftirtalin atriði mest aðkaliandi
sem stencfur: „hreinsunin“ hand-
tökur landráðamanna og annárra
grunsamlegra náunga; — peninga
flóðið; og svo það, að koma réttu
skipulagi á eiánaskatta með tilliti
til á'hri'fa stríðsáranna á laun og
verðlag.
Peninigaflóðið vel'dur yfirvöld-
unum einkar þumgum áhyggjum.
A stríðsáirunum hefur hagur Þjóð
bankans versnað um 8 milljárða
króna. Lánveitingarnar til Þjóð-
verj-a hafa dregið úr kaupgetunni
í Da'nmörku, jafnframt því sem
vöruskorturinn hefur aukizt. Það
eru miklu fleiri pen-ingar í umferð
en eðlilegt er. .Seði'afjöldin-n hefur
frá -árinu 1938 til seinustu ára-
móta aukizt úr 450 upp -í 1,650
millj-ónir,. Aðeins á síðastliðnu ári
jókst hún um 300 mil'ljónir. Vand-
inn er að kom-a hin-u óeðililegia
penmg-amaigni úr umfetrð en þ-að
skiptir milljónum og jafnvel mill-
jörðum króna.
Séð út frá ’snjó-armiði verkalýðs
samtakanna ætti ríkið að sporna
gegn peningafl-óðinu með því að
hafa nákvæmt eftirlit með verð-
lagi og -inhflutningi. Aftur á móti
muu, eyðsl-a á peningunum, með
greiðslu á fjárhagsáætlunárhalla
ríkissjóðs eða ríldsl'átnum, mæta
andstöðu hjá verkalýðnum, sem í
slíku til'felli fengi að kenna á
ir fimm hernámsár
ðuslav konungur og Ingrid krónpriasessa
Strax og bernámsokiinu hafði verið Tétt af Danmöirku, hófust' aftuir
frjálsar ferðir miilli Danmerkur og Svíþjóðair o-g hiimi gö.mll!u frænd-
semis- og viniairbö-n-d voru knýtt á ný. Hér sést Ingrid fcrómprinsessa
D-ana við hl'ið Gustavs Svíakonumgs, iafa síms, se-m kom til Kaup-
mammahafmar' s-kömmu eftir að friður var á kominm.
•þe>ssu, bv-að skattgr-eiðslur snertir.
Porystúmenn í iðmverkamanma-
sambandinu d-anska, sem ég komst
í kynni við, mieðan ég dvaldi í
Danmörku ,eru því mjög fylgj-
amdi, að dre-gið verði úr peminga-
flóðinu, — en einungis á þann
hátt, að -ekki skapi-st við það at-
vinmuleysi eð-a að viðskiptahorf-
urnar verðd verri sökum hiækkun-
ar á verðlagi.
Þess verður að krefjast, að þeir
menn, s-em græddu á hei’náminu
fái sín maklegu málagjöld, — því
samband þeirra við Þjóðverja-, h-ef
ur orðið þjóðinni til ilis. Það verða
ekki eiinungis la-gðir hátr skattar
á þessa menn, hel-dur verður að
draga þá fyrir lög og dó-m, þar
sem þeir v-erða að svara fyrdr af-
leiðingar verka sinna.
Laugnagreiðsiur í Danmörku á
stríðsárunum hefur að ýmsu leyti
verið svipað farið og í Svíþjóð.
Eins og í Svíþjóð lækkuðu launin
allt fram til ársins 1942. Lækkun-
in í Danmörku var þó óTlu meiri
en í SvíþjóS. Frá árinu 1939 lækk-
uðu þau úr 100 niður í 81,3.
Viðskiptakreppan kem-ur illi-
lega niður á atvinnulffinu. Iðn-
verkamamna'samtökin hafa álitið
það höfuðverkefnii sitt að draga
úr þessari kreppu, eftir því sem í
þeirra valdi hefur staðið, sum-
part með launahækkunum, sum-
part með öðru-m félagslegum ráð-
stöfunum. Launahækkanimar
hafa gengið hægt, — enniþá eru
miðlungslaun 5% lægri en þaú
voru árið 1939. Og þrátt fyrir
samanburð á lá-gum launum Dana
og Svía, eru Dandr raunverul-ega
svo miklu ver staddir en Svíar.
Þær töTur, sem hér- hafa verið
nefnda-r, eru samkvæmt opinber-
um S’kýrslum'. En atlhyglisverðast
er það, að kjör verklýðsstéttanna
hafa ver-snað miklu meira heldur
en jafnvel tölurnar sýna. Það sem
endurbæta þarf er ekki eimungis
að ihækka launiin, heldur þarf
einnig að ko-ma á réttp verðlagi,
sjá fyrir vörum .og koma skatta-
málunum í viðunandi horf.
FjöTskyTdm* verkamamn-anna
hafa gegnshtið fötum símum, skó-
taui og öðrum h-lutum til dagl-egr-
ar notkunar. Stríðsárin hafa verið
erfið ogþreytandi. Það hafði verið
bæl'd niður mikil óánægja m-eðal
fjö'ldans; gvo, þegar frelsið kom,
leysti fólkið af sér öll bönd. Það
skipti engu máli, -þótt verkföll
væru bönnuð með lögum; fjöldi
verkfalla brauzt út. I gleði sinni
yfir nýunnum sigri, friði, og von
eftir þvi að -geta innan skamms
tekið upp sitt fyrra lif, gerir fjöld-
inn kröfur til sjáTfs sín og ann-
arra, sem eru í senn óhentugar og,
bera vott um of mikla -bjartsýni.
Og -þei-r eru ekki svo fáir, sem
gera úlfalda úr hv-erri mýflugu og
reyna að ála á óánægju fólksins.
með það sem óþægilegt er í svip-
inn. Launapólitík vinnuveitend-
a-nna á stríðsárunum er s-ömu-
leiðis orsök að óeiningunni. 40
stunda vinnuvika er krafa fólks-
ins. En við þeirri kröfu er ekki
hægt að verða. Slíkt vand-amál
verður að leysast með samtökum
og skilningi allrar þjóðarinnar.
Svo lengi sem vöruskorturinn er
jafn tilfinnanlegur og hann er nú,
er ekki. -hægt að tala um aukin
þæginidi né gera stórar kröfur til
þeirra. Ráðh'en'ar og verkalýðs-
foringjar minnast á þetta daglega.
Sporin eftir fimm ára hemám
og stríð verða ekki afmáð með
öllu á stuttum tíma. Danir geta
|ekki sagt orð sem þessi án þess
að fi-nin-a til .gremju: — Þið, Svíar,
fáið kol og oliu, það haldið fram-
leiðslu ykkar og vérzlun í gangi
og -sendið skipin ykkar um heims-
höfini, — en við getum ekkert og
fáum ekkert!
En'da þótt þessi orð séu e. t. v.
nokkuð yfirdrifin, er það skylda
okkar Svía að auka viðskipti okk-
ar við Dani og Norðmenn um
lei-ð og hömluir stiáðsins eru ekki
lengur í vegi.
Eitt er það enn, sem mámi'ast
verður á í þessu sambancíi. Ein-
hver bezta féla-gB'lega framkvæmd
in sem gerð var á stríðtsá-runum í
Danmörku, var ákvörðunin urn
uppbót handa möhnum í atvinnu-
bót-avinnu. Eins og áður er nefnt,
eru um 100,000 manns í þess hátt-
ar vinnu nú.
Vinnulfyrirkomulagið er á þann
veg, að ,í einum hópnuim er t. d.
unniið í fimm vikur, en sjötta vik-
an fellur úr; — í öðrum er unnið
fimm 'da-ga vikunnar; — en í þeim
þriðja er unnið einum tíma minna
á degi hverjum. Þann tíma- sem
verkamennirnir eru þannig í fríi,
fá þeir 4/5 hluta- af launum sin-
um, og er það greitt af ríkisfé.
Þetta er e. t. v. mikill tilkostnað-
ur; en það er betra heldur en að
fjöldánn allui* sé atvinnulaus.
Umskiptin frá st-ríði og hernámi
til friðarins hafa ekki verið til-
tölulega mikil fyrir fltestar sér-
greinastéttir í iðn’aðmum. Á stríðs
árunum hafa þær alltaf haft nóg
að gera og þær halda toausti sínu
meðal þjóðarinnar óskertu. Sem
Framhald á 6. síðu