Alþýðublaðið - 03.12.1946, Blaðsíða 2

2...
Kversdádl r
handa konunni
yðar.
Ljóðmæli
Gríms Thomsens.
Fást hjá bóksölum.
Fegursta íslenzka
ljóðabókin
Bókaverzlun Snæbjarn-
ar Jónssonar.
Géfið barninu béztu
barnabókina
Verð 6 krónur.
Fæst hjá bóksölum.
Bókaútgáfa
Guðjóns Ó. Guðjónss.
Sími 4169.
Minnlngarspjðid
Bamaspíialasjóðs
Hringsins
eru afgreidd í
Verzlmi
Augustu Svendsen,
Aðalstræti 12 og í
Bókabúð Austurbæjar.
LEugavsgi 34.
j ’ . --
Es. Lagarfoss
fer héðan rniðvikudaginn
4. desember til Gautaborg-
ar og Kaupmannahafnar
og fermir þar um miðjan
desemfc er.
Es. Horsa
fer héðan föstudaginn 6.
desember til vestur- og
norðurlandsins.
Viðkomustaðir:
Patreksfjörður
ísafjörður
Siglufjörður
Akureyri
Húsavík
Vörumcitaka á -miðvikudag
og fimmtudag.
H.F. EIM5KIPAFÉLAG
Í5LANDS
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 3. des. 1946.

L
Dyggur og drottinhollúr
til dauðans var hann trúr.
Gr. Th.
ÞAU MINNINGARORÐ,
sem hjer verða skráð, eiga
ekki að verða ævisaga Þor-
kels Þorlákssonar stjórnar-
ráðsritara; hitt er þeim ætl-
að, að greina frá þvi, hver
maðurinn var, eftir því sem
jeg þekti hann og kann sann-
,ast að lýsa honum í stuittu
máli. Jeg var i tæp sex ár
samverkamaður hans á skrif-
stoifu atvinnumálaráðuneytis-
isn. Þá var um margt öðru-
vísi ástatt á stjórnarráðs-
skrfistofunum heldur -en nú
er, og starfsliðið æði miklu
fámennara. Við vorum fimm
sem þá unnum á þeirri skrif-
stofu. Launakjör skrifaranna
voru þau, að min hrukku
rjett rúmlega fyrir húsaleig-
unni og var þó íbúðin svo fá-
tækleg sem verða mátti. Fyr-
ir öðrum þörfum heimilisins
varð jeg þannig að vinna ut-
an skrifstofutímans. Fór
þessu fram þangað til nokkru
eftir að Klemenz Jónsson
varð ráðherra og bætti um
kjör mín að nokkru, án efa
eftir itillögu skrifstofustjóra.
Að þessu athuguðu mætti
ætla að jeg sæi eftir þeim ár-
um, er jeg vann þarna, en því
fer fjarri. Jeg er þvert á
móti þakklátur fyrir þau, og
það af þeirri ástæðu að um
þá menn, er jeg vann þarna
með og var svo lánsamur að
eignast alla að vinum, var
því eins háttað og um hirð
Hrólfs konungs, að ,,hver var
öðrum dýrri drengur“; en að
kynnast góðum mönnum og
eignast vináttu þeirra er
einn af mestu vinningum
lífsins. Af okkur fimm, er á
þeim árum unnum saman,
erum við nú þrír eftir og all-
ir án efa með meiri hluta
vegarins að baki. Tveir eru
horfnir út yfir iandamærin:
Oddur Hermannsson fyrir
nálega tveim áratugum, þá á
bezta skeiði. Aldrei mun
nokkur sá, er hann þekti til
hlítar og vissi hvað hann
ætlaðist fyrir, efa það, að þar
fór einn af mestu ágætis-
mönnum þjóðarinnar og einn
þeirra, er hún mátti sízt
missa. Og nú kveðjum við
Þorkel Þorláksson, einn þann
vammilausasta og bezt viljaða
mann, sem jeg hefi fengið að
kynnast. Þó að jeg minnist
hans hjer, verður það með
fátæklegra hætti en verðleik-
ar standa til.
! Þorkell Þorláksson var af
úrvalsæittum kominn, norð-
lenzkum og sunnlenzkum, en
ekki verða þær raktar hjer.
Hann var fæddur á Bakka á
Seltjarnarnesi, misti föður
sinn ungur og ólst upp í
Reykjavík með móður sinni.
iVoru þeir þrír bræður:
Brynjólfur, Þorkell og Sig-
urður, er ljezt ungur. Ekki
leyfði efnahagurinn að þeir
væru settir til menta, en all-
ir voru þeir í bezta lagi gefn-
ir og höfðu sterka listhneigð.
Þó bar af um sönglistargáfu
þeirra, enda varð Brynjólfur
'þjóðkunnur í þeirri grein
þegar á unga aldri. Vann
hann islenzku sönglistarlífi
stórmikið igagn meðan fáir
yrktu þann víngarðinn óg
það var að litlu metið. En þó
að Þorkell ynni minna að
þeim efnum, er það vafasamt
að eðlisgáfa hans hafi verið
síðri. Nokkuð kann það að
hafa hindrað hann, hve ó-
hneigður hann var ifyrir að
láta á sjer bera opinberlega,
og ekkí er mjer kunnugt um
að birzt hafi eftir !hann á
prenti nema ein tónsmíð, hið
hugðnæma ilag við „Fýkur
yfir hæðir“. Það er í Organ-
tónum Brynjólfs bróður hans,
er út komu 1910. Baráttan
fyrir itilverunni leyfði hon-
um og lítinn tíma til þess að
sinna sönlistinni. Þegar eftir
fermingu gerðist hann skrif-
ari hjá Theodór Jónassen
bæjarfógeta, og þegar Theo-
dór varð amtmaður, hélt Þor-
kell áifram að vera skrifari
hans. Síðan var hann skrifari
Júlíusar amitmanns Hav-
steens eftir fráfall Theodórs,
en þegar stjórnin fluttist inn
í landið og amtmannsemb-
ættið var lagt niður, varð
hann skrifari á atvinnumála-
skrifstof u stj órnarráðsins.
Gegndi hann þar ritarastarfi
unz hann hafði fyllt sjötugs-
aldur og varð að láta af
störfum sökum aldurstak-
marksins. Eftir það mun
hann engu launuðu starfi
hafa gegnt.
Jafnframt því, að gegna
áðursögðum skrifarastörfum,
var Þorkell um seytján ára
skeið gjialdkeri og innheimtu-
maður idómkirkjusafnaðarins
í Reykjavík, og í þrjátíu ár
var hann gjaldkeri holds-
veikraspítalans í Laugarnesi.
Má það furðulegt heita að
hann skyldi igeta rækt hið
fyrra starfið i tómstundum
sínum, því að itómstundirnar
voru í þá daga ekki miklar.
Það var öðru nær en að
vinnutíminn væri aðeins sá
tími, er skrifstofan var opin,
sem var frá 9 árd. til 2 síðd.
og 4—7 síðd. Skrifararnir
urðu að koma því frá, sem
gera þurfti, hvort sem það
var mikið eða lítið. Þegar
leið að burtferð pósta var iðu-
lega unnið ítiil miðnættis og
fyrir kom það, að vakað var
náttlangt. Um þetta var ekki
að fást; það var sjálfsagður
hlutur. Launakjörin voru,
eins og áður segir, vesöl; það
var ekki fyr en á síðustu ár-
um Þorkels í stjórnarráðinu,
að þau urðu þolanleg. Þó er
það mála sannasit, að mest-
alla starfstíð hans þurfii til
þess úrvalsmenn, að gegna
skrifarastörfum hjá. stjómar-
völdunum. Þeir menn urðu
að vera færir í svo margt, og
auk þess, að vera sjerstak-
lega traustir.
En þó að Þorkell Þorláks-
son rækti þessi skyldustörf
sín með þeirri alúð, sem mest
gat verið, þá vannst honum
samt tími til að sirina öðrum
málum. í Gooditemplararegl-
unni starfaði hann eigi alllít-
ið úm skeið, en einkum vann
hann ákaflega mikið fyrir
fjiélagsskap guðspekinga ára-
tugum saman, og hann var
einn af stofnendum, þess fje-
lagsskapar hjer á landi fyrir
nálega hálfum fjórða áratugi.
Það var ekki lítill tími sem
hann lagði í það, að fegra og
prýða samkomuhús f jelagsms
og gera það sem mest aðlað-
anai, enda sagöi einn félass-
bróðír hans um hann látinn,
að hann hefði verið sá góði
andi þess húss. Því munu
þeir eiga auðvelt með að trúa,
sem Þorkel þektu, ást hans á
fegurð og fegrun og hugar-
far hans alf. í frímúrarafje-
lagsskap þeim, er hann var í,
mun hann einnig hafa verið
nýtur liðsmaður.
Enn má geta þess, að hann
var á meðal þeirra, er stofn-
uðu til hins fyrsta fjelags-
skapar spíritista hér á landi.
Tilraunafjelagsins, er svo var
nefnt og nokkuð má lesa um
í bók Þorbergs Þórðarsonar
um Indriða miðil. Það var
hreint isálarrannsóknafjelag.
Og hann var einnig í hópi
þeirra manna, er fyrir því
stóðu að Haraldur Níelsson
hjelt hjer luppi regulbund-
inni prjedikunarstarfsemi
mörg hin síðustu ár ævi
sinnar.
Þetta er nú hofir verið tal-
ið bendir ótvírætt til þess,
að Þorke1! hafi -verið ekki
aðeins innilega trúhneigður
heldur og mjög leitandi mað-
ur í h<=im efnum. A* ^'t7í m-G.
jeg líka að vart verði ofsög-
um sagt. Hann var iorca .
lausc einn hinna mesc sann
le’kselskandi manna er jeg
heili haft kynni; af. En sá
sem af einlægni elskar sann-
leikar.n, hann er ávalt leit-
andi ef hann er að sanr'
skapi vitur, því það er hon-
um þá Ijóst, eins og Newton
hve ómælanlega stórt að er
úthaf sannleikans, en bekk-
Hsarsvið dauðlegra manna
lítið. ,.E:ns og fuel sem lei+-
ar landa. leita je®. ó euð. til
þín“, gat hann af alhus? sa”+
með skáldinu. Og í miðmGA
leitaði hann; vizkuhroka
átti hann pkki til. PVoðqn’”
sínar tók hann ó«iarna að
háni hiá öðrum. h°]dnr d**A
sínar eio'in álvktan’r af s+eð
revndum oo líkum. huesað^
róleoa. raumrræfi]es?a o" af
pap'nrvni. Við bá er
skoðánir höfðu en siálfur
hann. var hann umburðar-
Ivndur. o« nldrei brvstj linn"
beim td að koma svo að h’V
ið yrði fullt.
Nær pt mjer að ^^ e*
+rá því að Lsland öðlaðiqt
-em VpI1o?s h°fur v"*’’ð f,in
veldi. fvrir rúmum fiórðuurr5
aldar. hafi Þorkoll alHroi
bei.nlíms tal’ð sm fvloia
um stiórnmálaflokVi Ho”
”m rmm hafa inr7*
flohkur fcqfa nokl'-nð +U
máls. en eumnn a11+ á^””
á tímum fvlrcdi h-mu
• c-í ólfc;
Logq ■■
stiórnmá1 uokkrn *Aurv -,'n
Hn toVo Vo—
eiai hafa bótt slíkf ”:ð
stöðu sinuar veena Vu ka -■r
ráðherrar væru b°?“-
flQlrVí or hartn r*'rf 'í
*7clrVr
mhoúus+u hans ón ir”vo‘-
mátti bagmælskn Kot--
hvernig sem á stóð, um bað
er ekki átti að vera á allra
vitQrði. Ög með sinni rólegu
íhúgun og sanngirni virti
hann manninn jafnt hvort
sem hann var skoðanabróðir
hans eða hið gagnstæða.
Þannig dáði hann þá báða,
og líklegta jafnt, ráðherrana
Hannes Hafstein og Bjöm
Jónsson — og báða að mak-
legleikum.
í dagfari var hann hæglát-
ur og jafnlyndur, ræðinn
þegar tími gafst til, athugull
á það er hann sá og heyrði,
dálítið spurull, og þó aldrei
svo að illa færi á, smákíminn
og næmur fyrir því, sem
spaugilegt var, en algerlega
laus við hæðni og kerskni.
Samvinnugóður var hann og
ávalt fús að ljetta undir með
þeim, er með honum vann.
Má jeg sjálfur minnast margs
um það efni. Ekki mundi
hann hafa verið skörungur
kallaður, því ekki er það til
skörungsskapar talið að leita
ávalt hins rietta og fylgja
því hvort sem v’nsælt er eða
eigi. En rjett sinna eigin hags
muna kaus hann heldur að
láta bera fvrir borð en að
halda honum til streitu með
harðfylgi eða illdei.lum.
Að vallarsýn var Þorkell
rúmlecra meðalmaðnr á hæð
oa svarað: s*"1- ■””1 wárið var
dökkt oe r-'.'u-'íS hann þótti
frjður r ’-Tæðqburði'
sem öðru var hann snvrtit
T".oori: 1""”ð af sér
emkr.r KpWp Hann
Síðast kvaddi ieg Þorkel
Þorláks'1”” r "’-”"-q1anum, bar
sem hann beið bess. allmikið
þiáður, að vprVn kn11->ður og
óskað: bess oms að kallið
'4- Teg
fer hjeðan sáttur við alla og
é1-’” við
tekur“, sagði, hann þá, en
pr-iíi.r f1”-” ’ b”- orð hins
snakvitra skptas- ..Fegurð
Jífs bó -Vr meira
py Vj*++ J ~ c c
horfði jeg á ævisól góðs
T”” ° '~'V Qg
kvöldh:r””'”” biartur.
,J- c-Jq frá-
.ccirfnar að
mier h,;'f; um
T1 iv -i •
^ vin,
sem
c>i^1r] 4 r'"~' 'T,*cc;i lfka
r,1 1 1 ! 1
plrlr'Qi ^olr!:ð.
T'T/, T-> - f> ’" - Too-4 "^T’á.
horf-
U ------ __ rn íi<5
urn a e
Þó að á óifullkominn hátt^
nð
K.ciq KӒ 1----- ^ t>or_
iron
1JV| Vo1-1-' —
- ív, ^ V 1 „
ber aftur saman, þurfi hann
n’-W 1----- • ' K„ ' ^
' T ••-”L v'ð að
•v • t______”•
”o«,ío eov.-- ^
T p TT . . ___
o r» n /f c —
1 *
— • ' "TT” ”:H1
5XJ,
'V’pm T-
’-omrvjf-’
"•■-•l’-T-avtt Og
... ~r, flvt.ur
p pcfpnf'i
”1 -> ÓT-'*-.
—< "oú eftir
“—” 'V'iifmeist-
- ”” — '—-'-----------'*;r Sigurð
’-úi"50”. r"” * =v>''':’’rjsson, dr.
‘••’-.nrd 'O”-1- Abraham.
■'■‘ýU.’i'flrriÍs’Kfl'a, Kvæði eftir
•'marliðn rrnUribrRe.nn Dg fjöldl
mágreina og léttara efnis.