Alþýðublaðið - 26.07.1947, Síða 5

Laugárflagur 26. Ljúlí.1947.^'jb
ALÞÝÐUBLAÐIP
í Örfirisey er opin frá kl. 8 árd.
Skotbakkinn er opinn.
Aðgangur ókeypis fyrir börn 9 ára og
yngri.
j
Sjómannadagsráðið.
FYRIR STRÍÐIÐ var ís-
land utan við rás beimsvið-
fourðanna langt norður í At-
lantshafi. Það er stærra en
Irland, en 'hefur aðeins 130
þúsund íbúa, og eina landið í
Evrópu, sem engan her hafði,
flota eða annan vígbúnað.^Þar
var ekkert atvinnuleysi, eng-
dnn ' tekjuhalli á utanríkis-
verzluninni, enginn skortur á
menntun og .engir gl'æpir
‘höfðu átt sér stað síðan árið
1928. Þjóðin fór sparlega með
itekjur sínar, er næstum edn-
igörígu fengust fyrir fisik og
fisikafurðir og ákveðið magn
af kjöti. Sá útfluitningur nam
érið 1939 2 750 000 sterlings-
pundum og innflutningur
þjóðarinnar sama ár var 2 430-
000 sterlingspund. Fyrir slíka
upphæð igetur jafnvel iítil
þjóð ekki aflað sér mikilla
gæða, einkum þegar flytja
verður inn alla hluti nema
fisk, kjöt og nokkuð af jarðá-
vöxtum. Þar af leiðandi var
þar erfitt líf í fátæfcu landi.
En íslendingar gerðu það að
metnaðarmáli, að þiggja engin
erlend lán, stjórna málum sín-
um óháðir Dönum (Ísiending-
ar voru í samhandi við' Dani
þangað til 1944) og tryggja
sjálfa sig með stefnu hins æ-
varandi hlutleysis.
Nú myndi gestur, er fcæmi
til Islands, halda að hann væri
að villast. Reykjavík hefur
vaxið ur því að hafa 35 000
íbúa í 50 000. Búðirnar eru
fullar af lífsins lystisemdum
allra t.egundia, er enginn hefur
séð í Englandi árum saman.
Um göturnar þjóta . spánýjar
ámerískar bifreiðir; yfir ger-
vallt landið liggj.a flugleiðir og
jaínvel hefur „jeppinn“ tekið
við hlutverki íslenzka hests-
ins í sveitunum. .
FLJÓTTEKINN GSÓÐI
Loks urðu nógir peningar á
Islandi teknir á þurru landi
og þeir hrönnuðust saman á
stríðsárunum. Brezki og am-
eríski herinn þarfnaðist fram-
kvæmda, er skjótlega þurfti
ÞANN 18. þessa mánað-
ar birti „Manchester Guar
dian Week!y“, vikuútgáfa
brezka stórblaðsins, all-
Ianga grein um „ísland
eftir stríðið“ eftir ónefnd-
an fréttaritara blaðsins.
Er hún að ýmsu leyti at-
hyglisverð frásögn af fjár-
hagslegum ástæðum okk-
ar eftir ófriðinn og telur
Alþýðublaðið rétt, að hún
kom i hér fyrir almennings
auet'.
að 'ls'j, =a ís hendi, og voru þeir
reiðu’búnir til iað greiða ‘hátt
kaup til innlendra verka-
manna. Gerður var Reykja-
víkurflugvöllurinn, sem kost-
aði 4,5 málljónir sterlings-
punda. Annar, isem sjaldan
var notaður, kostaði 4 millj-
ónir isterlingspunda. Amerík-
anar gerðu einihvern stærsta
flugvöll í Evrópu nálægt
Keflavík á Reykjanesi, og hafa
hann enn sem hernaðarbæki-
'stöð. Peningarnir flutu til Is-
lands. Eyddu 70—80 þúsund
amErískra hermanna drjúgum
skildingi í horgur.um, og
stjórn Bandaríkjanna greiddi
rúmar 12 000 000 . sterlings-
punda í dollurum fyrri allan
þann f:sk, er s'slja átti á er-
lendum markaði, og sendi
hann til Br'etlands.
í lok stríosins komst Island
að raun uin að það var eitt
au-ðugas.ta land í heimi. En
þessari skjóíu auðsæld fylgdu
innanlahds afleiðingar. Fjár-
fúlguinar og nokkur skortur
nauðsynjavara framan af
..spennti jafnt og þétt upp
verðlagið og vísitöluna, þang-
að til hún var fest í 310 S'tig-
um miðað við 100 árið 1940.
I augnablikhiu fannst isamt
Islendingum engin ástæða til
að láta það á sig fá, af því að
innstæður í erieftdum gjald-
eyri námu yfir 23 milljónum
sterlingspunda, og höfðu þeir
því ráð á nokkurri verzlun er-
lendis.
' Árið 1945 íluttu íslendingar
inn vörur fyrir hvorki meira
né minna en 12 250 000 sterl-
ingspund, en hi-ns vegar hékk
útflutningurinn í 10 240 000
sferlingspundum. Árið 1946
nam verðmæti inníluttra vara
14 730 000 sterlingspundum
(desemher er efcki með), en
útflutningurinn var aðeins
■fyrir 10 470 000 síerlingsp'tnd.
Meira var flutt inn frá Bret-
landi en nokkru öðru landi,
37(7 af upphæðinni, en Islend
ingar fluttu íil Bretlands 38%
af útflutningi sínum. Þótt lítil
þjóð sé, reyndust Islendingar
góðir viðsikiptavinir Breta,
einkum keyptu þeir vefnaðar-
vörur, vélar og búsáhöld, og
verðmæti alls innflutnings Is-
lendinga frá Bretlandi á síð-
astliðnu ári náði því að vera
5 490 000 sterlingspund.
En ísland sýndi öll ein-
kenni þeirra veikleika, sem
sigla í kjölfar óvæntrar vel-
megunar. Keypt var inn í ó-
hófi, farið á ba’k við innflutn-
ingsleyfin og pantanir gerðar
stórmannlega. Hið sanna ,er,
■að stjórnin festi helming inn-
stæðnanna í stórhuga nýsköp-
unarframkvæmdir (32 togar-
ar, er kostuðu 9000 síerlings-
pund hver, voru keyptir í
Bretlandi), en afganginum var
sóað í bifreiðir, nylonsokka og
annan óþarfa munað. Á einu
ári hafði ofurmagn innflutn-
Kgsins yfir útílutninginn eytt
gjaldeyrisinnstæðum þjóðar-
innar, og nói er ástandið svip-.
að og árið 1939, þótt enn sé
það 'varla komið í Ijós. Eru
ekki ólfkar aðstæður þar cg í
Bretlandi nú, en á móti því,
að Bretar fórnuðu eignum sín-.
um fyrir að yinna stríðið, só-
uðu Islendmgar • igroðá stríðs-
áranna eftir stríðið; og gagn-
stætt því, að Bretar vita vel
hvernig málum þeirra er kom-
ið, sikilja I.-Iandingar vart enn
hvað fent hefur þá.
SKYNDILEGÍR
ÖRÐUGLEIKAR
Ríkisstjórn Islands eru
kunnir all.ir málavextir. En
þegar hún fékk s'amþykktar
ráðstafanir gegn erfiðleikun-
um (tolialöggj öf ina) í vor,
komu þær Islendingum jafn
óvænt og 'elds'neytisörðugleiik-
arnir Bretum í febrúarmánuði
síðastliðnum, og tófcu íslend-
ingar ekkert tillit til þeirra.
En vandræðin voru og eru al-
varleg. Næstliðna sex mánuoi
hefur sitjórnin néitað að veita
nokfcur innílutnin'gsleyfi. En
eigi að síður ihéldu íslenzkir
verrlunai menii áfram að gera
kaup lerlendis og flytja inn
vörur, sem hvorki voru
greiddar með pen.ingum eða
vöruskiptum. Nú liggja vörur
þessar á hafnarbakkanum í
Reykjevík og eitt brezkt firma
á þar vörusendingar fyrir
2.0 000 pund. Segir ríkisstjórn-
in þjóð sinni. hreinskilnislega,
að það sáu mestar líkur til
þess, að hið sama verði uppi á
teningnum og er verst var á
mögru .árunum 1938—39. Þó
ekkert sé annað, er Island sí-
g'ilt dæmi um mislukkaðar
frEmtíðaráæt'lanir. Hefur þjóð
in sóað á rúmum 12 mánuðum
jafnmiklum erlendum -inn-:
sfæðum o.g átta -ára útflutning
ur nam fyrir stríð.
Eins og sakir standá lifa Is-
kndingar nú á milljón pimda
láni frá Englandi fyrir vænt-
ar.kgan síldarafla. (Rússar
bafa einnig faafið viðskipti við
ískndinga, þó hvefgi nærri
eins bróðurlega. Þeir buðust
aðeins íil þess, að kaupa þar
ákveðið magn af vörum og
greiða við afhendingu). En
þegar síldarvertíðin byrjaði
1. júií, var sí'ldarílotinn stöðv-
aður af verkfadi. Stóðu kom-
múnistar að verkföllunum til
þess að hækka kauþið ennþá
meira, en þeir stjórna verka-
lýðsfélöigunum. Spennir þetta
verðlagið ennþá hærra og
■eykur á örðugleika þess að
selja ísienzkar afurðir á er-
lendum markaði'. Nú þegar
virðist vera fáránlegt að enska
pundið s'kuii hafa verið látið
jafngilda 26 'íslenzkum krón-
um, eins og gert heíur verið.
Eins og nú standa sakir er
hæigt að fá ódýrari fisk annars
staðar að, að vísu ofurlítið lak-
ari að gaeðum. En fyrir kom-
múnista var þetta hentugt
a ugnabiik til þess að reyna að
steypa stjórninni af stóli, en
þeir hurfu úr ríkisstjórninni
síðastliðið haust í mótmæla-
skyni við það að leyfa Amer-
íkumönnum að hafa áfram
flugbæki'stöðina í Keílavík.
V erzl unar van darrlái íslend-
inga eru uggvænleg, því að
gróða sinn sæfcja þeir út á
hafið. Nú verða þeir að reiða
sig enn meir en áður á erlend
viðskipti, -til þess'Yið hægt sé
að verða við hinum miklu
kröfum til lífsins. sem þjóðin
gerir cg stríðið orsakaði.. En
síríðið befur einnig hrakið
goðsöguna um hlutleysi ís-
lending.a. Komi til nýrra á-
taka mun ísland skjótlega sog-
ast inn í ;þau, af því að það
Framhald á 7. síðu.
hefur vakið athygli um allan heim, meðal þeirra, sem íslenzku ýmsra merkra manna um útgáfuna, t. d. skrifar-
m fræðum unna. íslendingasagnaúfgáfunni hefur borizt umsögn
G. TUEVILLE-PETIiE, kennari í íslenzkum fræðum við há skólann í Oxford.:
„Mér þykir útgáfan mjög í'alleg og skemmíileg aflestrar. í þessari útgáfu eru ýmsar scgur, sem ég hef aidrei geíað eignazt
áðuiy og jaínvel sumar, sem ég Iief ekki séð. Þar að a uki virðasí textarnir og vísnaskýringarnar í mörgum tilfellum
betri og öruggari, en í eldri útgáfum. Ég óska yður til h amingju méð þetta mikla verk, sem þér hafið unnið í þágu ís-
ienzkrar menningarr4

rili L
Pósthólf 73. Reykjavík.
\
y