Alþýðublaðið - 02.03.1948, Blaðsíða 3

Þriðjudagur 2. marz 1948.
ALPÝBUBLAÐBÐ
3
Kriitján Eldjárn þjéðminjavörður:
Áfskipti þjóðminjavarðar if
breyfingu Bessasfaðakirkju
HUSAMEISTARI RlKIS-
INS, próf. Guðjón Samúels-
son, hefur ritað tvær greinar
í Alþýðublaðið í því skyni að
réttlæta breytingar þær, sem
hann hefur látið gera í Bessa-
staðakirkju. I fyrri greininni
gerir húsameistari ekki til-
raun til að koma á aðra á-
byrgðinni af breytingunum,
heldur ver sitt mál röggsam-
lega, eftir því sem efni standa
tiL Ékki hef ég ætlað mér að
skipta mér af þessu leiðinda-
máli, því að ég geri ekki ráð
fyrir, að kirkjunni verði aft
ur kippt í upprunalegt lag úr
því sem komið er. En þar
sem húsameistari grípur til
þess ráðs í seinni grein sinni
að reyna að gera fyrrv. þjóð-
minjavörð, Matthías Þóxðar-
son, og jafnvel mig, aðstoðar-
mann hans, samseka sér um
breytingar kirkjunnar, neyð-
ist ég til að gefa yfirlýsingu,
enda munu menn varia lá
mér, þó að ég vilji ógjarnan
byrja feril minn sem þjóð-
minjavörður með því að vera
bendlaður við þann vandal-
isma, sem framinn hefur ver-
ið gagnvart Bessastaða-
kirkju.
Húsameistari segir í seinni
grein sinni (29. febr.), að
,,farnminjavörður og aðstoð-
armaður hans, Kristján Eld-
járn“ hafi fylgst með við-
gerðinni og hann hafi ekki
orðið „var við neinn ágrein-
ing frá fornminjaverði eða
aðs toðarmann i hans“ um
annað . en stein Magnúsar
Gíslasonar. Sannleikurinn er
sá, að það er raunar húsa-
meiistari en ekki þjóðminja-
vörður, sem hefu.r veg og
vanda af Bessastaðakirkju,
því að hún er ekki svo göm-
ul, að henni hafi verið komið
undir fornleifalög. ITúsa-
meistari þurfti því ekki bein-
línis að spyrja þjóðminjavörð
leyfis til að breyta kirkj.unni,
en engu að síður var það
sjálfsögð menningarskylda
hans að ráðgast um málið við
þjóðminjavörð. Það gerði
húsameistari líka að nafninu
til. Hann fékk Matthías Þórð-
iarson 'einu; sinni með sér ,suð-
ur í Bessastaði og minntist
nokkrum sinnum á fyrirhug-
aðar breytingar eftir það, en
fékk aldrei önnur svör en
þau, að þjóðminjavörður
Hús 111 sölu.
Húsið nr'. 48 við Nýbýla-
veg, 4 herbergi og eld-
I hús, ier til sölu. Upplýs-
ingar á staðnum eiftir kl.
4 síðdiegis.
Til í búðinni allan dagimi.
Komið og veljið eða símið.
SÍLD & FISKUR
mótmælti breytingunum ein-
dregið og lét í ljós þá skoðun,
að það ætti að gera við kirkj-
una, en ekki breyta henni.
Verkin sýna, hve vel húsa-
meistari hefur farið eftir
þessari ráðleggingu.
Um miig er það að segja,
að ég var tiltölulega nýkom-
inn í þjónustu þjóðminja-
varðar, þegar rifið var innan
úr Bessastaðakirkju, enda
hafði ég ekki einu sinni heyrt
nefnt, að breytngin stæði til,
fyrr en að morgni dags þann
18. maí 1946, þegar hringt
var upp á'safn frá skrifstofu
húsameistara' til að tilkynna,
að nú væri búið að rífa allt
innan úr krkjunni. Jafnframt
vaæ þess óskað, að safnið
nálgaðist þá gripi, sem það
hefði hug á að varðveita.
Matthías Þórðarson var er-
lendis, þegar þetta var, en ég
og Friðrik Birekkan sóttum
samdægurs tvö bílhlöss af
kirkjugripum og sýnishorn-
um af innbúnaði kirkjunnar.
Gripi þessa höfum við síðan
varðveitt eins vel og kostutr
er á. Þetta eru öll mín af-
skipti af Bessastaðamálinu,
og það er sannleikur, sem ég
vona, að húsameistari reyni
ekki að rengja, að hvorki
hann'né starfsmenn hans hafa
nokkurn tíma sótt mig til
ráða. um nokkurn skapaðan
hlut viðkomandi Bessastaða-
kirkj-u, sem ekki er h'eldur
von, því að ég var aldrei rétt-
ur aðili að málinu. En má ég
þá frábiðj-a mór allar aðdrótt-
anir um að hafa átt nokkurn
þátt í ibreytingum. kirkjunn-
ar.
Að lokum nokkur orð um
legstein Magnúsar amtma-nns
Gíslasonar, sem húsamei-stari
segir um, að fornminjavörð-
ur hafi verið ásáttur um að
látai taka af gröfinni og sietja
í kórvegg. Um þetta efni
skrifaði þjóðminjavörður,
Matthías Þórðarson, húsa-
meistara eftirfarandi bréf
þa-nn 21. nóv. 1946:
„Þar eð óg hef heyrt, að
komið hafi til mála, að færa
legstein Magnúsar amtmanns
Gíslasonar og konu hans af
gröf þeirra í Bessastaða-
kirkju, vildi ég mega leyfa
mér, hérra húsameistari rík-
isins, að mælasit til að svo
verði ekki gjört, en búið svo
um á nokkurn hátt, eins og
áður hefur verið, að l'egsteinn
þessi verði ekki fyrir nenum
skemmdum framvegs á þeim
stað, sem hann hefur verið
hingað til.“
Hvernig húsameistari tók
þessum tilmælum þjóðminja-
varðar sést af því, að leg-
sitenninn er nú kominn upp í
V'egiginn, en upp úr afskipt-
um þjóðminjavarðar hafðist
þó það, «að umgerð var gerð
um gröf amtmanns, og mun
hún því ekki týnast.
Þetta er allur sannleikur-
inn um skipti hús-ameistara
við þjóðminjavörð og starfs-
menn hans út af Bessiastaða-
kirkju, og geri ég ráð fyrir,
að menn sjái, hve drenglegt
það er 'að læða því inn í álit
lalmienninigs, «að við höfum
verið ráðunautar hans um
leyðilegginguna.
Kristján Eldjárn.
Tékköslóvakíu-viðski
Frá Kovostroj, Praha:
Rafmagnseldavélar, alls konar.
Rafmagnsbúsáhöld, alls konar.
Rafmagnsverkfæri, alls konar.
Raflagningarefni, alls konar.
Rafmagnsmótorar, alls konar.
Jámsmíðavélar, alls 'konar.
s
a
Frá FerromeU Praha:

i
Saumur.
Skrufur.
Boltar og rær.
Vímet, ýmsar gerðir.
Gaddavír.
Pípur og fittings.
Húsgagnafjaðrir o. fl.
Frá Omnipoli Llch, Praha:
Trésmíðaverkfæri, alls konar.
Skrár, lamir, Kúnar o. þ. h.
\
Búsáhöld, alls fconar.
Glervörur, alls konar o. fl.
Frá United Enamelivorks and Hard-
warefactories, N.C., Praha:
Aluminium búsáhöld, alls konar.
Eamileruð búsáhöld, alls konar.
Vír- og hlikk-húsáhöld, alls konar.
Borðhúnaður, alls fconar.
EVBuntS7 atl frestur til að skila beiSnum um ímifiutnings-
©g gjaideyrisSeyfi á Tékkóslóvakíu er útrLtnninn 10. marz
n. k. TaliÓ viS okkur sem fyrst.
R. Jóhannesson h.f.

Nýja Bíó-húsið. — Sími 7181.

Gunnlaugur Halldórsson húsamelsfari
Viðgerð Bessasfaðakirkju og
viðgerð Bessasfaðasfofu
-----------+.
I YFIRLÝSrNGU GUÐ-
JONS SAMUELSSONAR,
húsameistara ríkisins, þeirri,
er han«n lét birta fyrir
skömmu í ríkisútvarpinu og
einu dagblaði bæjarins, og
f jallar um viðgerð Bessastaða
kirkju, er forstöðu minnar
við endurbyggingu Bessa-
staða getið og á þann hátt, að
ekki verður við unað.
Hann getur þess réttilega,
að ekki xhafi hann verið
„kvaddur til ráða með eitt
eða «neitt, «þegar 'endurreisn
Bessastaða varhafin og stefna
mörkuð“, eins og hann orða«r
það. Þetta getur þó varla ver-
ið nokkrum undrunarefni,
þegar þess er gætt, að ég var
ráðinn til verksins, en ekki
hann.
Telur próf. Guðjón síðan,
að þegiar kom «að viðgerð
kirkjunnar, hafi orðið að hafa
sömu aðferð og beitt hafði
verið við Bessastaðastofu.
Þeirri aðferð lýsir hann svo:
,,Að margar sögulegar minn-
ingar hafi verið bundnar við
Bessastaðastofu, en við end-
urbót á húsnu nú........allt
numið burt, sem minnir á
þessa frægu menn «að því er
snertir hús og húsbúmað.“
Svo er að sjá á greinargerð
Guðjóns Samúelssonar um
viðgerð kirkjunnar, að hon-
um hafi þótt réttast að taka
sér til fyirirmyndar aðfarirn-
ar «að gamla húsinu. sem
hann þó lýsir pem hreinum
vandalisma og kveður hafa
verið í því fólgnar, að ryðja
burt öllu, er minnt gæti á
fyrri íbúa staðarins og nefnir
Jónas Hallgrímsson, Tómas
Sæmundsson, Sveinbjörn
Egilsson, Hallgrím Scheving,
Björn Gunnlaugsson og Grírn
Thomsen — „Allt numið
burt ,sem minnir á þessa
frægu menn, að því er snert-
iir hús o«g húsbúnað.“
Upptalning þessi á mestu
ágætismönnum nítjándu ald-
arinnar er gerð til þess 'að
undirstrika sekt mína og létt-
(Frh. á 7. síðu.)j