Alþýðublaðið - 15.01.1950, Blaðsíða 7

Alþýðublaðið - 15.01.1950, Blaðsíða 7
Sunnudagur 15. janúar 1949. ALí>VÐUBLAÐ!Ð n s s Frh. af 5. síðu. á landi, ef ]>eir fengju h.ér völd? Það er ekki einvörðungu í listum, sem hinn nýi siður, sem nú ríkir í Austur-Evrópu, hef- ur tekið að löggilda eina stefnu, en fordæma aðrar. í vísindum hefur hið sama gerzt. Nægir í því sambandi að minna á hinar nýju erfðafræðikenn- ingar Lysenkós, sem telur sig hafa afsannað kenningar Men- dels og annarra svonefndra „borgaraJegra“ erfðafræðinga. Nú sagði Þórbergur Þórðar- Eon að vísu í ræðu sinni áðan, að hann hefði uppgötvað þau Gannindi, að áunnir eiginleik- ar gengju að erfðum, löngu á undan Lysenkó, svo að það, Bem gerzt hefði, væri eigin- iega ekki annað en það, að Lysenkó hefði fallizt á sína skoðun! Ég er hræddur um að Lys'enkó tæki þessum upplýs- ingum ekki vel, ef þær bærust honum til eyrna, því að það er alkunna, að Rússum er upp á GÍðkastið orðið hálfilla við að viðurkenna, að menn af öðru þjóðerni haíi orðið fyrstir til að gera miklar uppgötvanir. í rússneskum ritum er nú ekki um það rætt eða diskúterað, hvó.rir hafi réttara fyrir sér, Lysenkó og fylgismenn hans eða Mendel og þeir, sem byggja vilja á þeim grundvelli, sem m. a. hann lagði. í öUum rúss- neskum ritum er Mendel for- dæmdur, en skoðanir Lysenkó taldar hinar einu réttu. Ég hirði ekki að nefna um það fleiri dæmi, að í' Austur- Evrópu er ríkjandi allt annað ástand í andlegum og menn- ingarlegum efnum en í hinum Vestræna heimi. Mér er ljóst, að í efnahagsmálum hefur margt framfarasporið verið stigið fyrir austan járntjald. En þeim mun hörmulegra er það, að á sviði stjórnarfars og menningarmála skuli jafngeig- vænleg spor hafa verið stigin aftur á bak og raun ber vitni. Hér er um svo mikilvæg atriði að ræða, að enginn hugs- andi maður getur komizt hjá að taka afstöðu til þeirra.-Sér- nver maður verður að gera það upp við sig, hvort hann aðhyll- ist þá menningarstefnu, sem nú er fylgt í Austur-Evrópu, eða þá, sem ríkir í vestraenum löndum. Og almenningur á heimtingu á að fá að vita um skoðanir ráðamanna og áhrifa- manna 1 þessum efnum. Þar má enginn villa á sér heimild- ir. Það kom greinilega fram í hinni ágætu ræðu Tómasar Guðmundssonar hér áðan, hvaða skoðanir hann hefur á andlegu frelsi. Hins vegar fannst mér Þórbergur Þórðar- Bon slá nokkuð úr og í. Hann Bkilgreindi andlegt frelsi þann- ig, að manni skildist, að um , slíkt gæti varla verið að ræða nema með eilífðarverum. Auk þess sagði hann, að ekkert þýddi að tala við Islendinga um ástandið og aðstæðurnar í Sovétríkjunum. Þeir gætu ekki Ekilið þau efni. Til þess væru þeir ekki nógu fílósófiskir. En nú er Þórbergur meðal filó- EÓfiskustu íslendinga. Hann ætti því að botna eitthvað í ástandinu austur þar. M. a. þess vegna langar mig til þess að fá við því hjá honum greið svör, hvort hann telur þetta skipulag henta íslendingum jafnvel og hann hefur talið það henta Rússum. Menn þurfa að vita, á hverju menn ættu von í menningar- legum efnum, ef skoðanabræð- ur Þórbergs Þórðarsonar næðú hér völdum. Með tilliti til þess, sem gerzt hefur í Sovétríkjun- um og öðrum Austur-Evrópu- löndum, finnst mér, að hægt sé að láta sig renna grun í, hvað hér mundi gerast. Flokkar yrðu leystir upp. Það yrði einn framboðslisti við kosningar. Alþingi yrði skipað fulltrúum eins flokks. I Reykjavík yrði eitt dag- blað eða tvö eða þrjú, sem öll væru eins. Tekin yrði upp opinber ritskoðun eða ritvarzla, e. t. v. yrð iMáli og menningu falið að annast liana. Utvarpinu yrði komið undir örugga stjórn. Alls- herjarhreinsun færi fram meðal embættismanna og kennara. Miðstjórn hins eina flokks gerði ályktanir um, hvaða skoðanir á vís- indum og listum væru þjóð- hollar og marxistískar. Hreinsað yrði til í bókasöfn- um. Og þá kynni svö að fara, að fleiri ýrðu hart úti en þeir, sem nú eru kallaðir borgaralegir rithöfundar. Eins og ég hef skilið marx- ismann, og þó einkum lenin- ismann og stalinismann, skilst mér,- að ýmsar ágætustu bæk- ur Þórbergs Þórðarsonar, svo sem ævisaga séra Árna Þórar- inssonar, Indriði miðill óg jafn- 7el Bréf til Láru séu hvorki marxistískar, leninistískar né stalinistískar bókmenntir. Bók- in Rauða hættan stæðist aftur á móti áreiðanlega prófið, og svo kynni því að fara, að það yrði einkum sú bók, sem varpa ætti ljóma á rithöfundarnafn Þórbergs Þórðarsonar í hinu nýja ríki. Líklega yrði síðasta hefti Tmarits Máls og menn- ingar einnig gert upptækt vegna greinar Halldórs Kiljans Laxness, þar sem hann fer litlum viðurkenningarorðum um það ástand, sem ríkir í list- tnálum Sovétríkjanna. Og svo verða kennslubæk- ur væntanlega endursamdar. Það er venja í slíkum ríkjum. Ég skal engum getum að því leiða, - hverjir yrðu aðalsögu- hetjurnar í slíkri sagnaritun hér, en til gamans skal ég geta þess, að í þessum efnum hafa furðulegir hlutir gerzt í ríkj- um þessarar nýju menningar. Ég las nýlega grein um nýjar kennslubækur, sem samdar hefðu verið fyrir barnaskóla í Rúmeníu og löggiltar af rík- inu. í sögukennslubókinni var tneðal annars þessi setning um fæðingu Leníns: „Þegar Marx frétti, að Lenin væri fæddur, sendi hann bandhnykil til móð- ur Lenins og bað hana að mæla barnið í hverjum mánuði og senda sér spotta, sem sýndi, hversu stór drengurinn væri, og svo sagði hann: Ég verð að fylgjast vandlega með upp- vexti þessa drengs, því að hann mun gera mikið fyrir mannkynið*)- Hm endalok hinnar fyrri heimsstyrjaldar segir í sögubókinni: „Vilhjálm- ur Þýzkalandskeisari og Niku- lás Rússakeisari sendu heri sína til vígvallanna, en það var ekkert barizt. Hershöfðingj- arnir spurðu, hvað væri að. Þá reis Lenin upp milli herjanna og sagði: „Hermenn! Þið berj- ist á röngum vígstöðvum.“ Þá Bneru hermennirnir heim. Þannig Jauk heimsstyrjöldinni miklu“. En þetta er allt saman að- eins byrjunin. Reynslan hef- ur orðið sú í slíkum ríkjum, að áður en langt um líður hef j- ast átök innan hins ráðandi flokks. Þar reynast Títóar eða a. m. k. titóistar, Petkoffar, Kostoffar o. s. frv. Slíkum skaðræðismönnum þarf að ryðja brott með einhverjum ráðum. Ef þeir ná ekki yfir- tökunum sjálfir, er þeim kom- ið fyrir kattarnef, og á eftir er síðan hert enn meir á and- Legu fjötrunum. Það er óþarfi að hafa þessa lýsingu lengri. Allir þekkja þessa sögu. Að síðustu þetta: Allt það, sem ég hef drepið á, hefur gerzt í Austur-Evrópuríkjun- um á síðustu árum. Þeir menn eru til hér, sem hafa ekki haft neitt við það að athuga. Þeir þurfa að svara því skýrt og skorinort, hvort þeir telja æskilegt, að slíkt gerðist hér. Allir íslendingar þurfa að gera sér grein fyrir því, hvort þeir æskja slíks ástands hér eða ekki. Ég fyrir mitt leyti óska þess ekki, og ég vona, að svo sé um sem flesta íslendinga. *) Einn af fundarmönnum gerði þá fyrirspurn til mín, tivar ég hefði lesið þetta, og sagði ég, að það hefði verið í danska blaðinu Socialdemokra- ten. Þetta var því miður mis- minni. Það var í danska blaðinu [nformation (26. 8. 48), en það blað er sem kunnugt er óháð flokkum. Utbreiðlð Alþýðublaðlðf Maðurinn minn og sonur Karel Gíslason rakari andaðist á sjúkrahúsi Hvítabandsins 14. þ. m. Aldís Kristjánsdóttir og Jónína Þórðardóttir. Getum afgreitt nokkrar jeppayfirbyggingar í janúar og febrúar. Kristinn Jónsson. Vagna- og bílasmiðja. á búðunum verða þær lokaðar næstu daga. Vérzlunin Björn Kristjánsson, Pappírsdeild — leðurdeild. NYJU OG GOMLU DANS- ARNIR í G.T.-húsinu í kvöld • klukkan 9. Aðgöngumiðar seldir frá kl. 6.30 e. h. Sími 3355. Hin viiisæla hljómsveit hússins leikur undir stjórn Jan Moravek. ALLTAF ER GÚTTÓ VINSÆLAST. Ingifslð í llþfðublallnu Coca verður lokuð um óákveðinn tíma vegna hráefnisskorts .'Á; Viðskíptamenn verða látnir vita þegar verksmiðjan getur tekið til starfa aftur. MÍSSii. ..... iðian Vífilfell h.f.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.