Alþýðublaðið - 22.04.1950, Blaðsíða 5

Laugardagur 22. apríl 1950
A* ÞÝÐUBLAÐIÐ
9
FINNUK JÓNSSON, fulltrúi Alþýðufíokksins í sjáv-
arútvegsnefnd neðri deildar alþingis, hefur nú lagt fram
ýtarlegt álit varðandi frurnvarpiS um tólf stunda hvíld á
sólarhring fyrir togaraháseta og leggur hann til, að frum-
varpití verði samþykkt, með einni lítils háttar breytingu.
Birtir Ælþýðubla’ðið álit Finns Jónssonar hér orðrétt.
VÖKUR og takmarkalaus
þrælkun togarasjómanna gekk
á. sínum tíma svo úr hóf i fram,
aó hraustbyggðustu menn urðu
heilsulausir á unga aldri. Al-
þýðuflokkurinn hóf þá baráttu
fyrir löggjöf til verndar sjó-
imönnum með þeim árangri, að
hin alkunnu togaravökulög,
sem formaður • Alþýðuflokks-
íns, Jón Baldvinsson, fékk
samþykkt á alþingi árið 1921,
tryggðu togarahásetum 6
stunda hvíld á sólarhring,
meðan skip voru að veiðum.
Þetta orðalag var hártogað af
sumum skipstjórum. Létu þeir
slíta vöktum, þegar lagt var aí
stað heim, og settu ekki vaktir
fyrr en komið var á fiskimiðin
aftur. Baráttunni var haldið á-
frara, og með lögunum, sem
gengu í gildi 1. júlí 1923, náð-
ist hin upphaflega 8 tíma
hvíldarkrafa, er átii að fyrir-
^ygg.i3 ofþjökun við þessa
ströngu vinnu, sem öft var
unnin í verstu veðrum. Einnig
var svo kveðið á, að vaktir
skyldu haldast, meðan skip
væri í siglingu milli inrílendra
hafna og fiskimiðanna. í bess-
um lögum var ákveðið að
skipta sólarhringnum sem hér
segir:
Fyrst 6 tíma hvíld og 18
tíma á þilfari, en síðan 8 tíma
hvíld samfellda og 16 tíma á
þilfari.
Þogar fyrirkomulag þetta
hafði staðið nokkur ár, komust
Hienn á þá skoðun að fenginni
reynslu, að heppilegra væri að
skipta vöktum þannig, að 6
tíma hvíld kæmi eftir hverja
12 stunda vinnu. Er þetta að
vísu nokkur frávikning frá
lagabókstafnum, en hefur ver-
íð framkvæmt átölulaust, enda
verður styttra milli hvílda á
þennan hátt við hina erfiðu
vinnu.
Þegar togaravökulögin voru
sett, var vinnutími í landi al-
rnénnt 10 stundir. Síðar var
hann styttur niður í 8 stundir,
en vinnutiminn á togurunum
hélzt áfram óbreyttur. Þó var
tekinn upp sá háttur í ófriðn-
um, þegar allir togarar stund-
.uðu ísfiskveiðar allt árið, að 4
hásetar sigldu til útlancla í
Jiverri ferð, en hinir voru í
landi og fengu kaup og fæðis-
peninga og unnu við aðgerð á
neíum, sem látin voru í land,
þó eigi lengur en 16 stundir í
söluferð. Þeir, sem í landi
voru, fengu á þennan hátt
hvíld frá erfiðinu, meðan tog-
ararnir voru í siglingu og
istunduðu eingöngu ísfiskveið-
ar. Meðan svo va rástatt, virt-
Sst ekki brýn ástæða til, að lög-
gjafarvaldið hefði afskipti af
ínálinu, en á þessu héfur nú
orðið mikil breyting. Saltfisk-
veiðar togara hófust á ný árið
1946, en hafa þó eigi verið
stundaðar verulega fyrr en á
þessu ári. Og er útlit fyrir, að
þær veiðar haldi áfram. Við
þessa breytingu hefur erfiði
togaraháseta aukizt mjög á ný.
Hefur málið því verið rætt af
samtökum sjómanna og komið
til umræðu á alþingi.
Finnur Jónsson.
í tilefni af frv. til 1. um tólf
stunda hvíld togaraháseta, sem
borið var fram á alþi.ngi 1947,
en vísað var til ríkisstjórnar-
innar, skipaði þáv. forsætis- og
félagsmálaráðherra, Stefárí
Jóh. Stefánsson, 6 manna milli
þinganeínd í málið. í nefnd-
inni voru Jónatan Hallvarðs-
con hæstaréttardómari og Torfi
Hjartarson tollstjóri, skipaðir
án tilnefningar, Borgþór Sig-
fússon, formaður sjómannafé-
lagsins í Hafnarfirði, og Sigfús
Bjarnason, starfsmaður Sjó-
mannaíélags Reykjavíkur af
hálfu sjómanna, en af hálfu
útgerðarmanna Skúli Thorar-
ensen forstjóri og Ingvar Vil-
hjálmsson útgerðarmaður.
Væntu menn góðs árangurs
af starfi nefndarinnar.
Nefndin starfaði í rúmt ár
og hefur viðað að sér miklu af
gögnum víðs vegar að. Hún
klofnaði að lokum í þrennt.
Fulltrúar sjómanna lögðu til,
að lögboðin yrði 12 stunda
hvíld togaraháseta, fulltrúar
útvegsmanna lcgðust gegn þvi
en tveir nefndarmenn geröu
engar tillögur. Af þessu er aug
Ijóst, að samkomulag næst ekki
með hásetum og útgerðar-
mönnum um þetta mál.
Kemur því til kasta alþingis
að kveða upp úrskurð í mál-
inu. Sjávarútvegsnefnd hefur
klofnað um frv. Tveir nefndar-
menn, undirritaður Ák. J.
vilja láta samþykkja frv., und-
irritaður þó með lítils háttar
breytingu, en þrír nefndar-
menn (PO, GG og SÁ) vilja
iáta fella það.
Sjávarútvegsnefnd hafði
undir höndum álit milliþinga-
nefndar og upplýsingar þær, er
hún hafði aflað. Enn fremur
lagði hún bréflega ákveðnar
spurningar fyrir Alþýðusam-
band íslands og Félag ís-
Lenzkra botnvörpuskipaeig-
enda. Gætir þar mjög ólíkra
sjónarmiða, bæði í nefndarálit-
unum og eins í svörum sam-
takanna.
Fulltrúar útvegsmanna
ieggja höfuðáherzlu á, að auk-
inn hvíldartími mundi mjög
draga úr framleiðslu togar-
anna, og mannafjölgun á skip
unum, sem nauðsynleg væri til
að halda aflamagninu, ef
hvíldartími væri aukinn, yrði
svo kostnaðarsöm, að ókleift
yrði að halda togi.runum úti.
Jafnframt benda þeir til frí-
stunda sjómanna á ísfiskveið-
um, en gera saltfiskveiðarnar
lítt að umtalsefni.
Fulltrúar sjómanna segja
hins vegar m. a. um þessi at-
riði:
„Átta stunda vinnudagur
hefur verið lögleiddur með
flestum menningarþjóðum
heims og við hér á landi haft
hann um árabil. Yíða e.r enn
unnið að styttingu vinnudags-
ins. Það er því ekki sæmandi,
að togarasjómenn þurfi að
vinna 16 klukkutírtia á sólar-
hring og ávallt við mun verri
aðstæður en menn í landi. ís-
j lenzk togaraútgerð hlýtur að
byggjast á því, að menn fáist
til að stunda þá atvinnu, en
það verður því aðeins, að menn
njóti í þeim starfa þeirrar
hvíldar og aðbúðar, sem þeim
er nauðsynleg. Seinna atriðinu
hefur verið séð fyrir með hin-
um nýju og stóru skipum, sem
við eigum nú. En að því er
hvíldartímann varðar, verður
ekki talið, að nauðsyn sjó-
manna hafi verið fullnægt. og
er þess ekki að vænta, að menn
séu fúsir til þess að. ráða sig á
togara til 16 stunda vinnu á
sólarhring, er fáanleg er vinna
í landi, þar sem 8 stunda vinnu
dagur er gildándi.
Það ér. vitað mál, að togara-
vinna er engin íhlaupavinna og
stór hópur manna gerir hana
að lífsstarfi sínu, en eins og nú
er háttað um vinnutíma, er
ekki hægt fyrir menn nema á
bezta aldri að stunda þessa at-
vinnu. Þegar menn eru orðnir
miðaldra, eru þeir orðrrír svo
til útslitnir, en oft samt neydd-
ir til að vera áfram á sjónum,
sökum þess að þeir fá ekki
vinnu í landi. Líðan þessara
manna þarf ekki að lýsa.
Útgerðarmenn halda því
hins vegar fram, að stytting-
vinnutímans mundi þýða fleiri
menn um borð í skipunum og
þar af leiðandi hærri útgerðar-
kostnað. En við teljum miklar
líkur fyrir, að þó f jölga þvrf ti
mönnum til að byrja meo,
mundi það koma fljótt í ljós,
að vinnuafköst mundu aukast
það mikið við^ aukna hvíld, að
fleiri menn en nú eru um borð
í togurunum mundu óþarfir.“
Ég fellst á rökstuðning full-
trúa sjómanna í máli'nu og tel
fengna reynslu sanna, að of
langur vinnutími við erfiða
vinhu dregui- mjög úr vinnuaf-
köstum.
Mótbára útgerðarmanna
gegn aukningu hvíldartíma
hefur eigi við rök að styðjást,
hún er nákvæmlega hin sama
tiú og þegar Tyrst var borið
fram frumvarp um 6 stunda,
hvíld og síðar 8 stunda hvíld j
togaraháseta. LTtgerðarmenn
töldu í bæði skiptin, að afköst-
in mundu minnka, en reynslan
sýndi, að þau uxu.að mun við
tengdan hvíldartíma. Það er
sama reynslan og kenndi
bændum á sinni tíð, að þeir af-
köstuðu meira við túnasláttinn
með orfi og ljá á 10 klukku-
stundum en á 12—16 stundum
áður. Sú ofþjökun, sem togara-
hásetar eiga nú við að búa á
saltfiskveiðunum, er þess eðl-
is, að við hana verður ekki un-
að. Til sjósóknar þarf þrek og
þor jafnframt fyrirhyggju.
Þessa kostií þarf kð örva með
hæfilegum hvíldartímum, Við
þá hörðu vinnu, sem nú er
krafizt af togarahásetum, end-
ast fáir lengur en til fimmtugs-
aldurs, en flestir miklu skem-
ur. Erígin sanngirni mælir
með, að togarahásetar séu
ckyldir til að vinna 16 stundir
á sólarhring, þegar larídmenn
vinna 8 stundir, og er múnur-
inn nógu mikill samt, þótt
hvíldartími þeirra verði ákveð-
inn 12 stundir.
Bent mun á, að vinnutími
annarra fiskimanna sé oft
langur og hvíldartími þeir-ra
eigi lögákveðinn. Er það rétt,
og að því leyti telur Alþýðu-
flokkurinn frv. þetta ganga of
Gkammt, að það nær eigi til
annarra en togaraháseta. Er
það skoðun flokksins, að semja
þurfi almenna löggjöf um
vinnuvernd fiskimanna í sam-
ræmi við éamþykktir stjórnar
Alþýðusambandsins. Slík lög-
gjöf þarf rækilegan undirbún-
ing, og telur undirritaður eigi
fært að fresta þessu frv. þann
tíma, er hann kann að taka.
Þar eð ég álít hagnað fyrir tog-
araháseta, hagnað fyrir tog-
araú.tgerðina og þjóðarheildina
að lengja hvíldartíma togara-
háseta, legg ég til, að frv. nái
fram að ganga. Ég tel þó ekki
hentugt að ákveða 12 stunda
samfelldan vinnutíma og legg
því til, að á frv. verði gerð
þessi breyting:
Við 1. gr.: Orðin ,,eða tvær
tólf stunda vökur, eftir því sem
hásetar á viðkomandi skipi
kjósa heldur" falli niður.
Með því að fyrirhugað er að leysa ríkis-
sjóð frá rékstri áætlunarbifreiða, er sér-
leyfisleiðm Reykjavík — Akureyri eða
Akranes — Akureyri iaus til umsóknar
frá og með 1. júní eða 1. jú'lí 1950 að
teOjl'.
Umsóknir skulu sendar póst- og síma-
málastjórninni fyrir 10. xnalí næstkom-
andi.
Upplýsingar um férðafjölda og annao
viðkomándO leiðinni gefur póst- og síma-
rhálastjórnin.
Póst- og símamálastjórnin, 19. apríl 1950.
hefur afgreiðslu á Bæjar-
bílastöðinni, Aðalstræti 16.
Sími 1395.
Hreinósföðki
Sími 1273 og 7149
hefur duglega og reglu-
sama' menn til hrein-
gerninga.
Pantið í tíma.

Sigurður Sveinsson garð-
yrkjuráðunautur hefur
beðið blaðið fyrir eftirfar
andi orðsendingu til skrúð
garðaeigenda:
allir TRJÁRÆKTAR-
MENN ættu ekki að draga
lengur að láta úðá og klippa
trén, enn fremur að færa til
tré í görðunum, ef þess er
þörf, en það er víða sem trén
hafa upphaflega verið gróður-
sett of þétt og þarf því að
grisja þau og færa til í röðun-
um.
Til liðunar er notað á þess-
um tíma árs lyfið Ovicide, sem
fæst hjá Grænmetisverzlun
ríkisins.
Lyfið er blandað í hlutföll-
unum 1 líter af lyfinu máti 15
lítrum af vatni og hrært vel
í þessari blöndu áður en úðað
er, aðeins lauftré má úða með
þessu lyfi. Barrtré svo sem
greni og fura þola það ekki.
Þá eru það vinsamleg til-
mæli mín, að garða og lóðaeig-
endur geri nú róttæka vor-
hreingerningu og hreinsi allt
rusl burtu er safnazt hefur
saman yfir veturinn. Við erum
allir þátttakendur í fegrun
bæjarins og því nauðsynlegt
að hver og einn geri skyldu
sína.
Garðyrkjuráðunautur er til
viðtals alla virka daga nema
laugardaga kl. 1—2,30, skiáf-
stofan er í Ingólfsstræti 5,
sími 81000.
HANNESÁ HORNINU
Framhald af 4. síðu.
ar, enda mátti a greinileg
merkja í máli Vals Gíslasonar
og Þorsteirís Ö. Stephensen ein-
læga gleði þeirra og stolt yfir
hinni vtglegu byggingu og skil-
yrðunum, sem hún skapar. Ég
hygg líka að afrek. Arndísar
Björnsdóttur muni ganga inn í
sögu íslenzkrar leiklistar og
þjóðleikhúss.
í LJÓÐI SÍNU sagði Tómas
GnSmundsson: „Landið allt í
nótt er leiksvið, skipað annar-
legri.drótt, er lýtur aðeins list,
er snauðum börnum fær lykla-
vald að jörð og himinstjörn-
um.“ -— Þjóðleikhúsið verður
því aðeins þjóðleikhús, að það
fylgi þessari köllun, að það
verði leikhús fyrir alla' þjóo-
ina. -.{gi
Hannes á horninu.