Alþýðublaðið - 07.05.1950, Page 4

Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedikt Gröndal.
Þingfréttir: Helgi Sæmundsson.
Ritstjórnarsimar: 4901, 4902.
Anglýsingar: Emilía Möller.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Aðsetur: Alþýðuhúsið.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Einkaherferð Tíma-
riisfjórans gegn
menningunni
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
Tímaritstjóri stendur í stór-
( ræðum þessar vikurnar. Hann
hefur tygjað sig skarpasta
penna sínum og lagt upp í her-
ferð gegn nýrri ófreskju, sem
hann telur nú ógna þjóðinni.
Er þetta hin nýstofnaða Sym-
fóníuhljómsveit íslands, og
Iætur ritstjórinn eins og hann
hafi heitið því guði og mönn-
um að ganga af henni dauðri.
Sf dæma má efíir því, hve oft
Þórarinn beinir hinu sv'artletr-
aða stórskotaliði sínu að þess-
um vágesti, mætti ætla að
hann teldi hljómsveitina álíka
hættulega og dýrtíðina afla-
leysið eða Alþýðublaðið.
Þessi herferð Þórarins rit-
stjóra er algert einkafyrirtæki
hans, og sem betur fer er Fram
sóknarflokkurinn ekki svo
heillum horfinn að hann standi
á bak við slíkan fjandskap við
menninguna. Þórarinn gerir
sér mat úr því í blaði sínu, að
einn af þingmönnum Alþýðu-
flokksins reyni að vinna þing-
menn til fylgis við hljómsveit-
ina, og þykir þetta mikiö
hneyksli. En ritstjórinn gleym
ir að geta þess, að hann het’-
ur sjálfur heyrzt flytja ræður
gegn hljómsveitinni í alþing-
ishúsinu, svo að kaffisalir þing
hússins endurómuðu. Seið-
magn hans var þó ekki meira
en það, að einn framsóknar-
þingmaður er nú meðílutnings
maður að tillögu um styrk til
hljómsveitarinnar.og vafalaust
munu fleiri greiða henni at-
kvæði.
*
Tíminn hefur á liðnum ár-
um veitt mörgum og góðum
menningarmálum íslendinga
drengilegan stuðning, og rit-
stjórar blaðsins hafa yfirleitt*
verið taldir menningarvinir.
Fram að þessu hefur Þórarinn
ekki verið talin undantekning
frá þeirri reglu. Hefur ekki
borið á því, að Þórarinn fjand-
skapaðist við þann sjálfsagða
hlut, að ríkið styrkti menning-
arstofnanir að einhverju eða
öllu leyti. Hann sótti skóla rík
isins án þess að kvarta, notar
fcókasöfn og önnur söfn ríkis-
ins, les bækur gefnar út me'ð
ríkisstyrk eftir ríkisstyrkta
höfunda og horfir á myndir
ríkisstyrktra málara og mynd
höggvara í ríkisbyggðum sýn-
ingarsölum. Loks hefur ekki
annað heyrzt en Þórarinn
kunni vel við sig á sýningum
í ríkisleikhúsi, þar sem nýskip
aðir ríkisstarfsmenn vísa hon-
um til sætis, aðrir ríkisstarfs-
menn stjórna sýningum og
ríkisleikarar koma fram. Hver's
vegna stafar þjóðinni þá svo
ægileg hætta af því, að ríkið
styrkf hina nýstofnuðu sym-
íóníuhljómsveit?
Ein af eftirlætis ,.röksemd-
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
■ • •-
Sunmulagur 7. maí 1950.
um“ Þórarins gegn hljómsveit-
inni er sú, að þjóðin hafi ekk-
ert við hana að gera, þar sem
hægt sé að fá nóg af miklu betri
symfóníuhljómlist á plötum frá
útlöndum, og mundi þetta kosta
þjóðina miklu minna en hljóm-
sveitin. Vill Þórarinn þá ekki
leggja ríkisútvarpið niður, af
því að íslendingar geta heyrt
til erlendra útvarpsstöðva? Vill
hann ekki leggja íslenzkar bók-
menntir niður, af því aö. það
er hægt að þýða erlend verk
og flytja inn erlendar bækur?
Vill hann ekki hætta að styrkja
málaralist hér, af því að hægt
er að flytja inn erlendar eftir-
myndir? Vill hann ekki selja
íslenzku skipin, af því að það
er hægt að fá nóg af leiguskip-
um? Vill hann ekki leggja ís-
lenzkan landbúnað niður (og
spara ríkinu milljónir), af því
að það fæst ódýrt mjólkurduft
frá Ameríku, kjöt frá Argen-
tínu, ostar frá Hollandi og
smjör frá Danmörku?
Hér hefur Þórarinn ritstjóri
lagt hættulegan mælikvárða á
hljómsveitarmálið. Sjálfstæð
þjóð vilja íslendingar vera,
ekki aðeins stjórnmálalega,
heldur og menningarlega. Og
slík sjálfsbjargarviðleitni er
einmitt fjöregg menninga'/egs
sjálfstæðis. Það skyldi ritstjór-
inn íhuga vandlega.
Þórarinn kallar symfóníu-
hljómsveitina „útlendinga-
hljómsveit", og þykist þar með
hafa stungið spjóti djúpt í hold
drekans. En vill Þórarinn þá
kalla mjólkina okkar „útlend-
ingamjólk", af því að danskir
mjaltamenn og þýzkar stúlkur
mjólka sumar kýrnar? Ei
smjörið okkar „útlendinga-
smjör“, þótt nokkrir erlendir
menn starfi við rjómabúin?
Það er í raun og veru erfitt
að skilja þennan fjandskap við
symfóníuhljómsveitina. Þeir ó-
gæfusömu menn, sem eru svo
af guði gerðir, að þeir hafa ekki
ánægju af hljómlist, munu
flestir láta það afskiptalaust,
þótt tónlistarunnendur réyni að
lyfta þjóðinni á sama stig í
þeirri listgrein og hún hefur
náð í leiklistinni með þjóðle’k-
húsinu. Víst kostar þetta fé, en
væri það þjóðinni ekki dýrara
a.ð eiga ekki þau menningar-
tæki, sem nú eiga mestan þátt
í að gera þjóðlífið auðugt að
fegurð og gleði, frumlegri sköp-
un og hvers konar list?
Það er lrtilmótlegt að neita
þessari hljómsveit um styrk af
rparnaðarástæðum. En það er
enn smámunalegra af mál-
gagni annars stærsta þjóðmála-
flokks landsins, að berjast gegn
slíkum menningarauka. Eina
huggunin er að þessu sinni sú,
að flokkurinn stendur ekki á
bak við ritstjórann, þetta er
einkaherferð hans, og hann
verður einn að ggnga undir ok
hins sigraða, þegar tónar sym-
fóníuhljómsveitarinnar gleðja
þúsundir landsmanna á ókomn-
um arum.
Próf hefjast í barna-
skólunum 17, maí
PRÓF eiga að hefjast 17. niaí
í barnaskólum bæjarins, og
verður þeim lokið fyrir hvíta-
sunnu. Munu eitthvað í kring-
um 4770 börn ganga unáir nróf
í öllum skólunum samtals.
Af þessum stóra barnahópi
eru um 700 tólf ára og eiga að
ljúka burtfararprófi frá barna-
skólunum, barnaprófi, eins og
það heitir síðan nýju fræðslu-
lögin komu til framkvæmda. í
þeim flokki eru fæst börn.
Ellefu ára börnin eru um 710,
tíu ára um 730, níu ára um 780,
átta ára um 850 og sjö ára börn
in eru langflest, eða yfir 1000.
Gosbrunnur í Tjarnarhólmann. — Vatnsberinn
við Bankastræti. — Sýning arkítektanna.
REYKJAVÍKURBÆ eru
færðar gjafir. Reykvíkingafé-
lagið hefur borið fram gjöf sína,
gosbrunn í Tjarnarhólmann.
Þetta er fögur gjöf og vegleg og
er ekki að efa, að bæjarráð tek-
ur við gjöfinni og að gosbrunn-
urinn verði settur í Tjarnar-
hólmann við fyrsta tækifæri.
Um leið tekur Tjörnin og jafri-
vel umhverfi hennar miklum
breytingum til bóta. Hlakka ég
til að sjá þetta mannvirki þegar
það er að fullu komið upp.
FEGRUNARFÉLAG Reykja-
víkur færir enn stærri gjöf,
hina miklu höggmynd Ásmund-
ar Sveinssonar, Vatnsberinn.
Er til þess ætlazt, að höggmynd-
in verði sett upp á horninu við
Bankastræti og Lækjargötu því
sem næst þar sem Bernhöfts-
brunnurinn var fyrrum. Ég hef
haft tækifæri til að skoða þessa
höggmynd og ég verð að íáta að
ég varð hrifinn af henni, þó að
hún sé mjög sérkennileg og ef
til vill ekki við allra skap.
MYND ÞESSI er risavaxin.
Hún er ekki aðeins mynd af
manni með vatnsfötur, heldur
er hún að mínu viti fyrst og
fremst ,,symbolik“. í henr.i gef-
ur að líta lífsstríð kynslóðanna,
klakaða brynju íslenzkrar al-
þýðu við vatnsburð sinn. Þetta
er ekki glansmynd, enda hafa
íslenzkir alþýðumenn ekki ver-
ið glæst búnir við strit sitt. Það
Athyglisverð atkvœðagreiðsla

getur verið að spjátrungar og
tildurdrósir með skorið hár eða
gervibúið, yppti öxlum þegar
þeir sjá þessa mynd. En það
kæmi mér mjög ó óvart, e£
höggmyndin vekur ekki vegfar-
endur til djúprar alvöru og um-
hugsunar eftir að hún er komin
upp við fjölfarnasta gotuhorn
Reykjavíkur.
ÉG GENG þess ekki dulinn,
að þessi mynd muni vekja deil-
ur, enda er svo alltaf þegar -um
er að ræða mikil listaverk. En
þessi mynd af striti og stríði lið-
innar kynslóðar mun fljótt
vinna sig inn í hug fólksins,
verða þáttur í lífi þess og afl í
andlegu lífi komandi kynslóða.
- Bæjarráð hefur nú, að því er
sagt er, skoðað þessa mynd, og
er eftir að heyra dóm þess. Ég
vænti þess að það láti ekki
hindurvitni ráða dómi sínum.
EN IIVAÐ sem þessum gjöf-
um líður, þá er það gleðiefni, að
nú er að koma nýr skriður á þá
viðleitni að koma upp í Reykja-
vík minnismerkjum. Vonandi
verða þau sem flest og vegleg-
ust. Þau munu á komandi árum
setja nýjan svip á borgina.
ÁHUGAMAÐUR skrifar: —
„Allt of hljótt hefur verið uín
sýningu arkitekta á listasýning-
unni í þjóðminjasafninu. Þetta
er ósanngjarnt, því að hún er
hin merkasta og áreiðanlegasta
það athyglisverðasta á þessari
sýningu listamannaþingsins. —
Hefði verið rétt af kunnáttu-
mönnum að skrifa um verk
arkitektanna og vekja athygli
almennings á þeim. Ég vil
þakka Gunnlaugi Pálssyni fyrir
ummæli hans í útvarpinu á
1._______3 „ CS
ÞAÐ ER FÖSTUDAGUR, 5.
maí 1950. Það er fundur í
sameinuðu þingi. Fjárlögin
eru til annarrar umræðu og
verið er að greiða atkvæði
um fjárveitingar vegna aðild
ar íslands að nokkrum ai-
þjóðastofnunum. Um slíkt er
sjaldan ágreiningur á þingi
sjálfstæðrar þjóðar, sem vill
vera fullvalda' ríki á meðal
annarra fullvalda ríkja. Eri
hvað er þetta? Þarna eru níu
þingmenn, sem greiða at-
kvæði allt öðru vísi en aðrir.
Það eru þingmenn kommún-
ista. Það er eitthvað ein-
kennilegt við atkvæða-
greiðslu' þeirra. Erum við á
fundi í æðsta ráði Sovétríkj-
anna austur í Moskvu •—• eða
er þetta alþingi íslendinga?
Víst er það alþingi íslend-
inga. En þingmenn kommún-
ista greiða atkvæði eins og
þeir væru á fundi í æðsta
ráði Sovétríkjanna. Þeir
samþykkja aðeins fjár-
veitingar vegna þeirra al-
þjóðastofnana, sem Rússar
eru.í. Þeir segja nei við fjár-
veitingu vegna hinna, sem
Rússar eru ekki í, þó að ís-
lendingar séu aðilar að þeim!
ÞETTA ER SVO ÞAULHUGS-
AÐ af þingmönnum komm-
únista, að Einar Olgeirsson,
sem býr sér til gráthreim í
röddina, þegar hann segir
„þjóð mín“, krefst þess, að
greidd séu atkvæði um fjár-
veitingu til hverrar alþjóða-
stofnunarinnar út af fyrir
sig, svo að hin kommúnist-
ísku sjónarmið við þeSsa at-
kvæðagreiðslu komi sem
skýrast fram. Sovétrikin eru
til dæmis ekki aðili að ILO.
þ. e. alþjóðavinnumálastofn-
uninni, — áf því að þau vi’.ja
ekki gefa neinar skýrs’ur á
alþjóðavettvangi um afkomu
og aðbúnað verkafólks síns
og ekki heldur vera bundin
af samþykktum þessara-
stofnunar um kaup og kjör
og félagslegt öryggi hins
vinnandi fólks. Að vísu þykj
ast kommúnistar hér sem
annars staðar vilja bæta og
tryggja allt þetta. En Sovét-
ríkin eru ekki í ILO, þess
vegna greiða þingmenn kom-
múnista atkvæði gegn nokk-
urri fjárveitingu vegna þeirr
ar stofnunar, þó að ísland sé
aðili að henni. Sama er uppi
á teningi við atkvæðagreiðslu
um fjárveitingu vegna Ev-
rópuráðsins. ísland er að vísu
einnig í því, en Rússland
ekki. Þess vegna segja þing-
menn kommúnista aftur nei.
EN SVO KOMA SAMEINUÐU
ÞJÓÐIRNAR. Og þar er sem
kunnugt er Rússland með.
Þess vegna segja þingmenn
kommúnista hiklaust já við
fjárveitingu vegna aðildar
íslands að þeim! Hver veit
líka nema einhvern tíma
verði hægt að leggja atkvæði
íslands á vogarskálina þar
sömu megin og atkvæði Rúss
lands og „alþýðulýðveld-
anna“ austan við járntjald?
Og þá hefði ísland þó að
minnsta kosti ekki verið til
einskis í Sameinuðu þjóðun-
um! Það er nákvæmlega
sama hugsunin og þegar
Brynjólfur sagði á’ófriðarár-
unum: „íslendingar telja
land sitt ekki eftir, ef hægt
er að nota það til þess, að
veita Sovétríkjunum hjálp,
sem að gagni kemur í stríði
þeirra við Þýzkaland Hitl-
ers!“
ÞANNIG HUGSA KOMMÚN-
ISTAR. Það er Rússland, sem
þeir lifa fyrir og starfa.fyrir.
Sitt eigið ættland meta þeir
aðeins með það fyrir augum,
að hve miklu gagni það geti
orðið Rússlandi. Jón Ólafsson
skáld sagði í íslendingabrag
fyrir um það bii áttatíu ár-
um, að þjóð okkar þekk*i „ei
djöfullegra dáðlaust þirig, en
danskan íslending“. Eri'hvao
skyldi hann hafa hugsað og
sagt, ef hann hefði mátt
horfa upp á hina hundflötu
Rússaþjóna á alþingi á föstu
daginn?
Gjöf til náltúrulækn-
ingalélagsins
Á FUNDI Náttúrulækninga-
félags Reykjavíkur 4. maí s. 1.
skýrði Jónas læknir Krístjáns-
son frá því, að honum hefði þá
um daginn verið fengin í hend-
ur sparisjóðsb.ók,„in,eð ÍQ,.þús.
kr. innstæðu, og væri það gjöf
í Heilsuhælissjóð NLFÍ frá
manni, sem vild ekki láta nafns
síns getið. Afhenti læknirinn
bókina frú Arnheiði Jónsdótt-
ur, sem er formaður sjóðsins,
og þökkuðu þau hinum ókunna
velunnara þessa stórhöfðing-
legu gjöf.
Rætí um björgunar-
skip fyrir Norðurland
SLY S AV ARNAÞIN GIÐ,
sem nýlega er lokið, taldi fulla
þörf á því að hafa staðbundið
björgunarskip fyrir Norður-
landi, og skoraði það í því
sambandi á alþingi og ríkis-
stjórn að taka upp á fjárlög yf-
irstandandi árs fjárhæð til
þess að standast' kostnað af
rekstri björgunarskips við
Norðurland yfir haust- og
vetrarmánuðina.