Alþýðublaðið - 16.07.1950, Blaðsíða 5

Sunnudagur 16. júlí 1950
ALÞÝÐUBLAÐIÐ.
í EFTIRFARANDI GREIN segir ameríski blaðama’J-
urinn Will Lang eina sérkennilegustu söguna, sem heyrzt
hefur, úr annarri heimsstyrjöldinni. Hún er um merki-
legan líkkistufund, fjórar líkkistur, sem Bandaríkjamenn
fundu vel faldar í saltnámugöngum í Thiiringen í stríðs-
lokin. Þetta reyndust vera líkkistur tveggja frægra
Prússakonunga, feðganna Friðriks Vilhjálms fyrsta og
Frioriks mikla, og líkkistur Hindenburgs, hins fræga
hershöfðingja, og konu hans. Segir í eftirfarandi grein
frá miklu umstangi, sem það kostaði, að finna þessum
kistum aftur viðeigandi legstað.
ÞAÐ VAR 27. ■ apríl árið
1945. Stríðinu var að verða lok j
ið og stórskotaliðssveitir Banda ,
xíkjahersins voru að hreinsa til j
i Thiiringen. Þar voru skot- j
íærabirgðir faldar í jörðu; inn-,
rásarher bandamanna stafaði'
af þeim mikil hætta, og mikil
áherzla var lögð á að uppgötva
felustaði þeirra og fjarlægja
J>ær. í 14 mílna löngum og kol-
dimmum saltnámugöngum i
Bernterode fundust t. d. 400
þús. tonn af skotfærum. Á ein-
•um stað í þessum göngum rák-
•ust leitarmenn á nýgerðan
steinvegg, sem lokaði einni
álmu þeirra. Þetta var um 600
metra undir yfirborði jarðar.
Innan við múrinn var upphlað-
ið stórgrýti og göngin, sem
Bandaríkjamenn urðu að bora
til þess að komast í gegnum ,
þessa torfæru, voru um tveir
metrar. Innan við vegginn var j
allstórt leynilegt herbergi, troð
fullt af dýrindis veggtjöldum j
<og gólfteppum, prússnesk
skjaldarmerki hundruðum sam
an ■— og fjórar líkkistur. Á
Msturnar höfðu verið hripuð
nöfn með rauðkrít, auðsjáan-
lega í miklum flýti. Nöfnin
gáfu til kynna hvert innihaldið
væri, rétt eins og þarna væri
•um að ræða vörur, sem senda
ætti með skipi.
Að fundi þessum loknum hóf
ust kynlegustu málaflækjur síð
ari heimsstyrjaldar, sem haldið
hefur verið stranglega leynd-
um þar til alveg nýlega. Kist-
urnar höfðu sem sé að inni-
haldi jarðneskar leifar þriggja
frægustu og dáðustu herfor-
Ingja Þýzkalands: Friðriks kon
ungs mikla, föður hans Frið-
riks Vilhjálms konungs hins
fyrsta og raunverulegs stofn-
anda prússneska hersins, og
Paul von Hindenburg mar-
skálks. í fjórðu kistunni voru
jarðneskar leifar konu Hinden-
hurgs. Kistunum hafði verið
komið þarna fyrir réttum þrem j
vikum áður en þær fundust, en •
þarna höfðu þýzku nazistarnir |
ætlað þeim samastað, þar til
heppilegt tækifæri gæfist til (
þess að beita minningu hinna.
frægu hershöfðingja í áróðurs-!
herferð og fá næstu kynslóð
Þjóðverja út í annað stríð.
Vissulega má telja það til
heppni, að lík þessara frægu
persóna skyldu finnasé. En þá
vaknaði sú spurning, hvað við
þau ætti að gera. Sögufrægar
persónur er ekki hægt að jarða
hvar sem vera skal. Þess yrði
sérstaklega að gæta, að það
yrði gert á þeim stað, þar sem
þýzku nazistunum hvorki fyrr
né síðar yrði hagur að.
Málið var látið kyrrt liggja
um stund. Síðan voru kisturn-
ar fluttar með mikilli leynd í
rammgeran kastala í Marburg,
og fundurinn var tilkynntur
bandarísku stjórninni í Wash-
ington. Stjórnin leit svo á, að
hér væri um að ræða pól’tískt
mál, og sendi það áleiðis til ut- j
anríkisráðuneytisins. — Ári ,
seinna, í apríl 1946, fékk þá- ■
verandi hernámsstjóri Banda-,
ríkjanna í Þýzkalandi fyrir- j
skipanir um framkvæmdir. j
Þær voru stuttar og Iaggóðar:
Líkin skyldu fá „virðulega og
veglega greftrun11. Jafnframt
va rlagt svo fyrir, að konung-
arnir báðir skyldu jarðaðir á
bandaríska hernámssvæðinu
og Hindenbrughjónin á því
brezka, nálægt' Hannover. Á-
kvörðunin um greftrunarstað
Hindenburghjónanna á vafa-
laust rót sína að rekja til þess,
að hinn látni marskálkur hafði
eitt sinn í lifanda lífi látið í
Ijós ósk um að fá að hvíla við
hlið konu sinnar einhvers stað-
ar í Hannover. Hitler hafði
þessa ósk Hindenburgs að
engu, en lét í þess stað grafa
hann í íburðarmiklu styrjald-
arminnismerki í Tannenberg í
Austur-Prússlandi.
Þrem ungum liðsforingjum
var falið það verkefni að finna
og útbúa heppilega legstaði,
þeim Theodore Heinrich, Eve-
rett P. Lesley og Francis W.
Bilodeau. Það var skýrt tekið
fram við þá, að hér væri um að
ræða algert leyndarmál. Lesley
skýrði verkefnið strax: „Hern-
aðaraðgerð: Líkkistuhnupl", og
festist það nafn við málið í op-
inberum skýrslum.
„Það er ekki vandalaust að
grafa kóng,“ sagði Heinrich
síðar. „í sambandi við það eru
ýms erfið vandamál.“
Liðsforingjarnir þrír voru
sammála um, að mjög væri vel
til fallið, að kóngarnir, sem
báðir voru af Hohenzollern-
ættinni, yrðu jarðaðir á lands-
svæði, sem enn væri í eigu
þeirrar ættar.. En í fyrri heims
styrjöldinni missti ættin allar
iarðeignir sínar að undantekn-
um tveimur smáskikum. Annar
er í Rínarlöndunum, nálægt
Wiesbaden. Þar höfðu á þess-
um tíma franskar hersveitir að
setur. og greftrun gat af þeirri
ástæðu ekki farið þar fram
með leynd. Hinn staðurinn var
Burg Hohenzollern, fornlegur
kastali á háum fjallstindi. Þar
virtist vera tilvalinn hinzti leg
staður fyrir höfuð hinnar
fornu, sögufrægu konungsætt-
ar. En þessi kastali var einnig "á
hernámssvæði Frakka. Þeir
kærðu sig ekki neitt um að
nokkur af Hohenzollernættinni
yrði krafinn á yfirráðasvæði
þeirra, jafnvel ekki þótt kon-
ungur væri.
Hinir bandarísku liðsforingj-
ar urðu fyrir vonbrigðum, beg-
ar neiturt Frakkanna lá fyrir.
Og ekki var ein báran stök.
Brezku hernámsyfirvöldin
skýrðu þeim frá, að ekki kæmi
til mála að líkin yrðu grafin á
Þannig voru þau í Jifanda lííi.
brezka hernámssvæðinu.
Hvorki Frakkar né Bretar
vissu, þegar hér var komið
sögu, hvernig þýzkir borgarar
myndu bregðast við endur-
neimt líka sinna látnu.
Nú voru liðnir 14 mánuðir
síðan líkin fundust; nógu iha
hafði gengið að finna konur.g-
unum tveim legstað, en auk
bess þurfti að finnp. stað handa
tveim öðrum líkum. Liðsfor-
ingjarnir skáru nú upp herör
:nikla og rannsökuðu líkiega
sem ólíklega staði, sem fyrr
eða síðar hefðu verið í ein-
hverjum tengslum við Hohen-
pollernættina. Að lokum kom
”öðin að Kronbergkastala, ná-
lægt' Frankfurt. Eigandi hans
var greifvnian af Hesse. En
um þetta leyti varð greifvnjan
þess vör. að gimsteinum að
verðmæti þrjár milliónir doll-
ara, sem grafnir höfðu verið í j
kjallara kastalans, hafði verið Efri röð- talið frá vinstri: Friðrik Vilhjálmur fyrsti, Friðrik
sögnum um ránið og nafn kast-1 mikh' Ne3rl ro6: Hinaenburg og kona hans.
alans á allra vörum. Það vár I
því algerlega ógerle?! að þar !ögðu málband á hana bvera Og
gæti nokkuð farið fram án þess
endilanga að innan. Að lokum
fundu þeir tvo bletti, ^im til
greina gátu komið sem legstað-
ir. Þeir ákváðu að láta jarða
, ,, konungana tvo í norðurálrnu
kvæma rannsokn a ollum mot- , . , . ° TT. .
, kirkiunnar og Hmdenburg-
mælendakirkium. sem konung .... , ,
. • „ , . , i niomn n golfinu unan norour-
bormr menn hofðu etnhvern- 1 ( . &
tíma verið iarðsettir í. Eitt-! lUrnmurn-
eftir því væri tekið.
Þetta leit ekki vei út. Liðs-
:coringjarnir gerðu
nu na-
hvað var að öllum þessum
kirkjum, sem gerði ómögulegt
að nota þær í þessum sérstaka ,g skyldmenna hinna látnu af
úlgangi. Sumar þeirra, sem [jokenzoljern. 0g Hindenburg-
reyndar vel gátu komið til, rettunum. Þeir hefðu átt að
greina að öðru leyti, höfðu
skemmzt meira eða minna af
völdum styrjaldarinnar. En að
lokum fundu þeir eina, sem
uppfyllti öll skilyrðin. Og ein-
kennileg tilviljun var það, að
hún var einmitt í Marburg, þar
sem líkin höfðu verið geyrnd
allan tímann frá því að þau
höfðu verið flutt úr göngum
caltnámanna, og þar að auki í
aðeins nokkur hundruð metra
fjarlægð frá geymslustað lík-
nnna. Allt frá árinu 1235 hafði
t kirkju þessari verið jarðsettir
prinsar og prinsessur af ríkj-
«ndi konungsættum á hverjum
tíma. Hún haX>i ekki orðið fyr-
Bandarísku - liðsforingjarnir
/ákváðu nú að afla sér samþykk
geta sagt sér sjálíir, að þessi
skyldmenni kynnu að valda
þeim engu minni erfiðleikum
on sjálfir hinir látnu ættar-
höfðingjar.
Frönsku hernámsyfirvöldin
harðneituðu að leyfa krónprins
Vilhelm að yfirgefa franska
hernámssvæðið hvað sem í
rkærist. Þess vegna tók Les-
Leslev: ,,Ég geri ráð fyrir að
J ér vitið hver ég er.“
Krónprinsinn: ,,Já, ég held
t ð ég viti það.“
Lsslev; ..Við höfum ákveðio
r.ð henpilegast mundi að láta
r.thöfn:na fa”a fram í St. Elísa-
bétark'rkjunni í Marburg. Það
. r vi’-ðuJeg kirkia og vissulega
i r hún tengd ættinni.“
Krónnrinsirn: ..Það er alveg
rétt hiá vður. Hvað sýnist bér
;.m ):að. Cec'.Iía mín?“
Cp”ilía: ..Þetta he'cn’' nú ver-
•ð tpLvert Ienpi á döf'nni, og
:’.eTzt byrfti að Ijúka þessu af
:?m fvrst. Mér er alveg sama
!ivar.“
Krónprinsinn: . Ég hef ekk-
ert út á yður að setja, ungi
maður. Ég fæ heldur ekki séo
hvers vegna sambvkki mitt;
skiptir einhverju máli.“
Leslev: ..Það hefur heldur
iey sér ferð á hendur til Burg ! nnprin úrslitaáhrif hvort sam-
Hohenzollern, þar sem krón- | Þykki vðar fæst eða ekld. Það
prinsinn bjó, og var í fylgd or hermálaráðunevtið, sem
með honum vngsta dóttir krón- j ref?ir síðasta orðið í þessu
prinsins, Cecilia piinsessa. Þau rnali.“
skrifuðu bréf á undan sér, þar
sem krónprinsinum var til-
Krónprinsinn: ..Hvað í ó-
sköpunúm varðar hermálaráðu
ir neinum skemmdum af völd- kynnt. að Cecilia og ungur , neytið um það, þó að þér gift-
um stríðsins; hún var á áber-
andi stað 1 stórri borg, og þvi
ólíklegt, að hún gæti nokkurn
tíma orðið leynilegur samkomu
staður þjóðernissinnaðra,
þýzkra borgara.
Þar eð mjög sennilegt var,
að í jafn gamalli ldrkju og
þessari væru menn jarðaðir í
hverjum krók og kima, eyddu
liðsforingjarnir miklum tíma í
að rannsaka hana. Þeir fóru yf-
ir ævagamlar kirkjubækur oj.
Ameríkumaður myndu heim- [ ist dóttur minni?‘
sækja hann ákveðinn dag til Lesley: „Giftast Ceciliu! Ég
þess að ræða áríðandi einkamál ,„r ag reyna að fá langa-, langa-,
við hann. Þegar hin pnga og . langa-, ' langafabróður yðar
ógifta prinsessa ásamt hinum ••arðaðan!“
ameríska kunningja sínum
birtist, tók krónprinsinn á móti
þeim. og það var ekki laust við
að svo virtist sem hinn ungi
liðsforingi ætti. sinn Wuta af;
föðurlegri umhyggjunni í svip
lians. Samtalið þeirra á milli
var á þessa leið:
Vegna sumarley
verða Matarbúðin, Laugavegi 42, og Kjö-íbúð Sólvalla,
Sólvallagötu 9, lokaðar dagana 17. til 29. júlí, að báðum
dögum meðtöldum.
Þann tíma eru heiðraðir viðskiptavinir beðnir að
beina viðskiptum sínum til Matartíeildariimar, Hafnar-
stræti 5, og Kjötbúðarinnar á Skólavörousííg 22, sem
þá verða opnar að nýju.
SLÁTURFÉLAG SUBURLANÐS.
Gamli krónprinsinn c-kelli-
hló. og dró fram kampavíns •
flösku. Hann veitti þegar í stað
: amþvkki sitt til greftrunar
íorfeðra sinna á þessum stað.
Sem svar við miög gætilega
f'rðuðu símskeyti til sonar Hin-
denburgs barst filkynning um,
r.ð Óskar von Hindenburg hers-
íiöfð ngi mundi koma til Wies-
baden til viðræðna um þau
"jölskyldumál, sem um hefði
veríð rætt í skeytinu. Hann
kom ekki. Af tilviljun upplýst-
ist. að hann var í varðhaldi hjá
bandarísku öryggisþjónustunni
cg he'mtaði að vera látinn laus.
Tjök hans var sú, að hann hafði
'úð komu sína á hótelið í Wies-
’baden ritað hershöfðingjatitil
sinn að íullu ásamt nafni sínu.
Hann var þegar í stað látinn
:aus, og samþykkti fúslega að
"oreldrar hans yrðu jarðaðir í
kirkiunni í Marburg. Honum
bótti vænt um að heyra, að
héraðið Hesse ætlaði að taka á
rig kostnaðinn af útförinni.,,.
„Ættingjar mínir eru fátækig’.
Framh dd á 7. síðu