Alþýðublaðið - 03.01.1951, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 3. janúar 19-51.
ALÞÝÐUBLAÐÍÐ
5
í DAG er liðinn hjá fvrri
íielmingur 20. aldarinnar. Það
gæti gefið tilefni til þess að
renná augum yfir og rifja upp
þá atburði, sem orðið hafa á
fyrri helmingi aldarinnar á
landi voru og með þjóð vorri.
Ég skal þó ekki orðl.engja mik-
íð um þau efni. Sumt er á vit-
orði allra, sumt rifja aðrir upp
annars staðar.
En um það þarf engum blöð-
tim að fletta að með þjóð vorri
, liafa. orðið viðburðir og fram-
farir á nýliönum aldarhelm-
ingi. meiri og mikilsverðari en
á mörgum öldum þar á undan
samanlögðum. Árið 1904 flutt-
íst aðalumboðsstjórnin um svo-
nefnd sérmál vor, sem áð.ur
hafði verið í Danmörku, til ís-
lands. Árið 1913 viðurkenndu
Danir fullveldi íslands í kon-
tmgssambandi við Danmörku.
Árið 1944 varð ísland lýðveldi
með sérstökum innlendum þjóð
höfðingja, kjörnum af þjóðinni
sjálfri.
I kjölfar allra þessara stjórn-
arfarsbóta fóru miklar framfar
ir á mörgum sviðum. Það var
eins og þjóðin tæki nýjan fjör-
kipp við hverja þessara stjórn-
farsbóta. En aðalspretturinn er
arfarsbóta. En aðalspretturinn
er og verður ekki um þegar far
vera framundan.
í stað þess að reyna að telja
upp framfarir síðastliðinnar
hálfrar aldar, framfarir á sviði
atvinnuveganna, framfarir um
tækni, framfarir um heilsu og
hollustu þjóðarinnar og um alla
aðbúð og bættar lífsvenjur, vil
ég benda á þetta:
Að vísu höfum vér á þessum
50 árum stokkið, svo að segja
í einu stökki úr miðalda-
myrkri í dagsbirtu nútímans.
Það hafa fáar aðrar menning-
arþjóðir gert, máske . þó af
þeirri einföldu ástæðu, að þær
voru flestar um síðustu aída-
mót komnar miklu lengra en
vér Islendingar.
En — £að er varlegra að
leggja réttan mælikvarða á
þetta. Að venja oss ekki á það
að telja oss sjálfum tru um
og reyna að fá aðra til að trúa
því, að vér séum yfirleitt vitr-
= ari, gáfaðri, duglegri og fram-
sæknari en aðrar þjóðir án þess
þó að vanmeta hæfileiká vora.
Einnig með öðrum þjóðum hafa
orðið stórkostlegar framfarir á
sömu eða líkum sviðum sem
. með .oss.
Það mun hafa verið árið
1928. Ég var viðstaddur setn-
ingu þings norrænna verkfræð-
ínga í Kaupmannahöfn. Slíkt
- þing hafði þá ekki verið haldið
þar í 30 ár, ekki síðan árið
1898. I setningarræðu sinni rifj
aði forseti þingsins upp stutt-
lega þær tækniframfarir, sem
orðið hefðu almenningseign að
meira eða minna leyti á undan
förnum 30 árum, og bætt lífs-
kjör fólks á ýmsan hátt. Árið
1898 var óþekkt eða lítt þekkt,
á Norðurlöndum að minnsta
kosti það, sem nú skal talið og
ég man eftiru Bílar, mótorar,
dieselmótorar, útvarp, flugvél-
ar, röntgengeislar, radium,
Talsímar voru af mjög skorn-
nm skammti, rafljós og bað-
tæki í íbúðum sjaldgæf. Mið-
stöðvarhitun í húsum sama sem
óþekkt. Grammófónar og kvik-
myndir á byrjunarstigi. Raf-
magnsnotkun til eldunar, hit-
unar og sem aflgiafi véla varla
þekkt og rafmagn til Ijósa frem
ur sjaldgæft. — Ég var sjálfur
17 ára þetta ár, 1898. Ef ég
hitti í dag 17 ára ungling og
segði honum, að svona hefði
það verið í heiminum þegar ég
var á hans aldri, mundi hann
varla trúa mér. Og hve mikið
af nýjungum, sem voru óþekkt
ar árið 1928 hafa ekki komið
fram síðan? Af slíkum nýjung-
um síðustu áranna nefni ég að-
eins kjarnorkuna og öll undra-
lyfin til læknisdóms.
Þessi aukna tækni og þessar
nýjungar eru flestar ekki sér-
eign einstakrar þjóðár. Það
dreifist um löndín á líkan hátt
og hringmyndaðar bárur, sem
koma fram er steini var varpað
í vatn. Bárunum fjölgar eftir
því, semjfjær dregur staðnum,
sem steinninn féll, hringirnir
ná yfir stærra og stærra svæði,
en bárurnar deyfast líka að
sama skapi. Það erholltaðminn
ast þess, að þær framfarir, sem
hér hafa orðið hafa einnig orð-
ið í öðrum löndum. Ef ég held
mér við samlíkinguna um stein
inn, erum vér' íslendingar
máske, um sumt, staddir þar,
sem hringbáran er fjærst staðn
um sem steinninn féll í vatnið,
og minnst fer fyrir bárunni.
Er vér gerum oss þetta ljóst,
skulum vér heldur miklu frem
ur 'einbeita huga vorum að því,
að dragast. ekki aftur úr öðrum,
heldur fylgjast vel með og
reyna að láta það ekki koma
fyrir aftur, að segja megi með
sanni að vér séum langt á eftir
öðrum þjóðum.
Ég hygg að ohætt sé að segja,
að skilyrði fyrir þessu eru til
frá náttúrunnar hendi, ef oss
vantar ekki vilja, vit og þekk-
ingu til þess að notfæra þau á
réttan hátt.
Atvinnuvegir vorir eru nú
fjölbreyttari en áður var, og
margt mætti um þá þróun segja
og framtíðarmöguleika ýmissa
atvinnugreina. En ég hygg, að
fiskveiðar og landbúnaður
muni í framtíðinni eins og hing
að til verða höfuðatvinnuveg-
ir vorir og því megi ekkert
láta ógert til þess að auka
þessa atvinnuvegi og bæta.
Kringum ísland og allt upp í
landsteina hafa verið, eru enn,
og verða væntanlega áfram,
einhver auðugustu fiskimið
heimsins. íslendingar eru dug-
legir og áræðnir sjósóknarar.
Vér höfum nýtízku skip og
báta til fiskfanga, mjög góð
frystihús, þar á meðal hrað-
frystihúsin, þurrkhús og verk-
smiðjur af ýmsu tæi. Nú
mætti halda, að með þeirri að-
stöðu sem það veitir, að ísland
liggur svo vel við til þess að
nytja þessi auðugu fiskimið við
strendur landsins, og góð tæki
eru. fyrir hendi, ætti oss að
vera vel borgið. Eru það þá ó-
höpp eða tilviljun, að fiskút-
gerðin íslenzka berst nú í
bökkum? Er það verðbólga,
dýrtíð og gengisfelling krón-
unnar, sem er eina orsökin til
þess? Ef vel er að, gætt mun
það koma fram, að enn er á-
bótavant um þekkingu, og hag
sýni og fleira á þessu sviði. —
Eftir því, sem mér skilst, hafa
vísindin þó á seinni árum ver-
ið tekin meira í notkun af sjáv
arútveginum en fyrr, með góð-
um árangri, það, sem það nær
enn þá.
Útgerðarmaður sagði mér
einhverntíma að hann hefði góð
an hagnað’ af útgerð sinni, en
nágranni hans með samskonar

impar,
1 og 2 ljósa, kr. 135,00 og
182,25.
Véla- og raftækjasalan,
Tryggvagötu 12,
Sími 81279.
Sveinn Björnsson forseti.
skip hefði tapað á sinni útgerð,
þótt aflamagn skips hins síðar-
talda væri meira. Er ég spurði
hann um það, hver væri lausn
þessarar gátu, sem þetta var í
mínum augum, svaraði hann:
Meiri hagsýni um olíueyðslu,
veiðarfærameðferð ög á fleiri
sviðurn. Eigum vér ekki eitt-
hvað ónumið land hér?
í vor, sem leið, komu hingað
amerískir menn til þess að at-
huga fiskveiðar vorar, meðferð
á afla á sjó og landi og gefa
leiðbeiningar um umbætur. í
skýrslu, sem þeir gáfu ríkis-
stjórninni að loknum athugun-
um, kemur fram nokkur gagn-
rýni á meðferð sjávarfangsins.
í henni er hvatt til meiri vöru-
vöndunar, leidd athygli að því
að ekki séu nýttar nógu vel
sumar fisktegundir, sem góður
markaður sé fyrir erlendis,
bent á, hvernig hagnýta mégi
vinnuaflið betur en gert hefur
verið til þessa, og meiri véla-
notkun. Fylgjást mætti betur
með margskonar nýjungum og
notfæra sér betur þekkingu
manna, sem hafa fengið sér-
menntun. Ég sá einhversstaðar
í blöðum, að of mikil gagnrýni
væri í skýrslunni og að menn-
irnir hefðu ekki borið oss nógu
vel söguna. Ég get ekki neitað
því, að það vakti athygli mína
er ég las þessa skýrs’u, hve
margt þó væri óbótavant um
fiskveiðar vorar og meðferð
sjáyarfangs. Frá mínum bæjar
dyrum séð virtist mér aðallega
áfátt um tvænnt: Þekkingu og
nóga vandvirkni. Ég minntist
þess, að upp úr síðustu alda-
mótum var það einn maður
sem með þekkingu .sinni og
kröfuhörku um vandvirkni
tókst að ávinna aðalútflutnings
vöru vorri þá, saltfiskinum, það
álit erlendis, að hann væri betri
vara en saltfiskur annarra
þjóða. Jafnvel þeir, sem þá
voru óánægðir með kröfuhörku
Þorsteins heitins Guðmunds-
sonar yfirfiskimatsmanns um
vandvirkni, urðu þó síðar að
viðurkenna, að hann hefði unn
ið íslandi ómetanlegt gagn með
starfi sínu.
Ég óska þess að bæði þessi
gagnrýni, sem ég nefndi, og
önnur gagnrýni, sem- á rökum
er reist, megi frekar verða oss
áminning og hvöt um að auka
þekkingu yora og vandvirkni en
orsök til óánægju.
Þá vil ég minnast nokkuð á
hinn aðalatvi.nnuveginn, land-
búnaðinn. Ég gerði hann sér-
staklega að umtalsefni í síð-
asta áranxjtaávarpi mínu og
skal því vera fáorðari nú en
ella. Þá benti ég m. a. á það,
hve frjó væri gróðurmoldin ís
lenzka og. önnur góð skilyrði
fyrir því að reka landbúnað hér
á landi, hve farsæll atvinnu-
vegur og hve mikill undirstöðu
atvinnuvegur landbúnaðurinn
hefði reynzt með flestum þjóð-
um. Ég minnti á það, hve þekk
ingu vorri er skammt á veg kom
ið, jafnvel um sum undirstöðu
atriði búskapar. Að hér þyrfti
úrrbóta, með því að taka vísind
in meira í notkun við landbún-
aðinn en verið hefur til þessa,
og um nauðsvn tilraunabúa.
Reynslan með öðrum þjóðum
hefur sýnt, að nú á tímum ,eru
.vísindalegar rannsóltnir, sem
reyndar séu á. góðum tilrauna-
búum, eini rétti grundvöllurinn
, undir góðri og hagnýtri jarð-
rækt. Vísindin og tilraunabúin
j leysa úr mörgum þeim vanda-
máíum, sem . bændur þurfa að
fá leyst úr, ef ræktun og önnur
jarðyrkja á að verða gerð með
þeirri beztu niðurstöðu, sem
völ er á. Að vísu rná fræðast
um margt í þessu efni af er-
lendum bókum og tímaritum,
i sem. byggja á reynslu í öðrum
jlöndum. En, þótt ýmsar grein-
i ar vísindanna séu alþjóðlegar,
verða þessi vísindi að vera
nokkuð þjóðleg. Jarðvegur,
landshættir, veðurfar og fleira
er svo misjafnt í löndunum, og
öðruvísi hér en víða annars-
staðar._ Og þetta er einpig mis-
jafnt innanlands eftir. lar.ds-
hlutum í svo víðáttumiklu
landi, sem ísland er. M. a. þess
vegna verða tilraunabúin og að
vera mörg, víða um landið, svo
að gagni komi.
I þingræðu fyrir einni öld
minnist Jón Sigurðsson á „vís
indalega kennslu“ bænda. Þetta
voru að vissu ieyti spádóms-
orð þá. Því þá var ekki komið
fram eins vel eins og nú hve
mikils vert það er í öllum lönd-
um, að landbúnaðurinn byggist
á vísindalegum grundvelli.
Það er mín skoðun, að meö
því að flytja til innan þeirra
fjárhæða, sem veittar eru af
opinberu fé til landbúnaðarins,
mætti skapa íslenzkum vísind-
um aligóð skilyrði til þess a3
verða undirstaða allrar jarð-
vrkju á íslandi. og einnig.koma
upp á nokkrum árum hæfileg-
um tilraunabúum á mörgum
stöðum á landinu. ,.Ég hj'gg að
þetta mundi á næstunni hag-
nýtasti stuðningurinn,' sem
hægt væri að veita íslenzkum
bændum af opinberu fé.
Einn af forustumönnum bún-
aðarmála á íslandi kynnti sér
síðastliðið sumar landbúnaðar
rnál Breta. Hann segir svo frá,
að þegar brezka þjóðin barðist
fyrj^ lífi sínu og tilveru, í síð-
asta ófriði, uppgötvaði húa
skyndilega hin vanræktu auo-
æfi enskrar moldar. Hann bæt-
ir við: ,,Og það var ekki neia
vanmáttug þjóðfélagsstétt, sem
nú lagði hönd á plóginn, held-
ur heil þjóð og einhuga“. I
þessu mættum vér íslendingar
fara að dæmi Breta, því auð-
æfi íslenzkrar moldar eru til,
en hafa verið vanrækt.
Ég get ekki stillt mig um a'ð
minnast á atriði, sem vakti eft-
irtekt mína í sumar, sem leiS.
í smágrein í aðalbúnaðarblaðí
voru um ráðningastofu land-
búnaðarins las ég þessi um-
mæli: „Framboð af unglingum
var mjög mikið, en þar eð stór
hóþur reykvískra unglinga heí
ur takmarkaða leikni í sveits-
störfum, voru bændur ekki
gleypigjarnir við tilboðum af
því tæi“. Ég held að hér sé
einhver misskilningur eða van-
mat á ferðinni. Hér á Bessa-
stöðum hafa unnið unglingar
úr bæjum undanfarin ár.
Reynslan er sú að þeir, þótt
óvanir séu í fyrstu, verða furðu
fljótt leiknir í sveitascörfum.
Bændur munu yfirleitt telja
þjóðinni hollt, að sem flestir
vinni sveitastörf; ,,að strauro-
urinn hverfi aftur frá bæjuh-
um til sveitanna." eins og það
er orðað stundum. Eru um-
mælin „framboð af unglingum
var mjög mikið“ ekki einmitt
gleðilegur vottur um að
straumurinn sé að snúast? Er
það ekki að vinna á móíi þess-
ari straumbreytingu, ef bænd-
ur almennt vilja ekki gefa bæj-
arunglingum tækifæri til þess
að læra sveitastörfin, með því
að' ráða þá til vinnu, þótt þeii
hafi einhverja fyrirhöfn af þvi
að kenna þeim fyrstu hand-
brögðin?
Ég tel, að á sviði landbún-
aðarins beri einnig að vera
. 'i
Framhald af 7. síðu. :