Alþýðublaðið - 22.12.1950, Síða 4

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Fösíudagur 22. des. 1950.
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Fréttastjóri: Benedlkt Gröndal; þing-
fréttaritari: Helgi Sæmundsson: auglýs-
ingastjóri:. Emilia Möiler. Ritstjórnar-
símar: 4901 og 4902. Auglýsingasími
4906. Afgieiðslusimi 4900. Aðsetur: Al-
þýðuhúsið.
AlþýðuprenWiiðjan h.f.
sveitin
SYMFÓNÍUHLJÓMSVEITIN
hefur nú starfað um hríð hér
í Reykjavík, og átt erfitt upp-
dráttar. Munu fá menningar-
fyrirtæki hafa mætt slíkum
erfið’eikum og orðið jafn um
deild og þessi hljómsveit, en
sjálft alþingi hefur tvívegis
neitað að veita henni stuðning.
Hefur nú verið ákveðið að
leita beint til almennings og
hefja samskot til hljóm^veitar-
innar, og er þess að vænta, að
vel verði við þeim tilmælum
hrugðizt, enda getur á því olt-
ið, hvort hljómsveitin lifir eða
lognást út af.
*
íslendingar eru listræn þjóð
og hafa verið það öldum sam-
an. En listiðkun þeirra hefur
mjög takmarkazt af ytri að-
stæðum, einangrun og fátækt.
Þess vegna var það hin ódýr-
asta allra lista, hið talaða orð,
sem fyrst komst til vegs hér
á landi og síðar varðveittist í
lituðu máli. Myndlistinni gekk
á ýmsan hátt verr, en þó kom
tilhneiging til hennar fram í
heimilisiðnaði snemma á öld-
um, en ekki náði þessi list al-
mennum blóma fyrr en á síð-
ustu áratugum, og munu fáir
hafa reynt að leggja stein í götu
hennar. Loks er tónlistin, og
sýndu íslendingar þar einnig
snemma bæðj hæfileika og ást
á listinni, og teljast til dæmis
tvímælalaust vera mikil söng-
þjóð. Hljóðfæraleikur varð þó
ekki a’mennur fyrr en á síð-
ustu áratugum, og valda þar
efni og ytri aðstæður. Er því
ekki of djúpt tekið í árinni í
ávarpi því, sem nú hefur verið
gefið út um hljómsveitina, að
tónlistin hafi öllum öðrum
listum frekar orðið að gjalda
fámennis íslendinga, fátæktar
og einangmnar.
Þau rök eru færð fram gegn
symfóníuhljómsveitinni, að al-
menningur kunni ekki að meta
æðri tónlist og hún sé því að-
eins fyrir fámennan hóp
manna. Vafalaust er fámenni
þess hóps, sem hefur mætur á
æðri tónlist hér á landi, ýkt,
og kemur það bezt fram í
þeirri breytingu, sem orðið
hefur á eftirspum eftir hljóm-
plötuip. Hitt kann að vera satt,
að allur almenningur hafi enn
ekki kynnzt slíkri tónlist til
hlítar, en það stendur vafalaust
til bóta, og þarf enginn að halda
því fram, að íslendingar muni
ekki, þegar þeir fá tækifæri til,
stunda þessa list, njóta hennar
og leggja sinn skerf til hennar
eins og aðrar menningarþjóðir.
Það er viðurkennt, að gefa
þarf út góðar bækur, þótt þær
séu ekki fjárhagslegt gróða-
fvrirtæki og verði sumar ekki
strax almennings eign, og hef-
ur jafnvel verið til þess veitt
af almanna fé. Það er og við-
urkennt, að málara. og högg-
myndalist skuli ganga sínar
eigin brautir, enda þótt almenn
viðurkenning ekki komi ávallt
þegar í stað, og þeirri list eru
allir sammála um að halda uppi
og styrkja. Eins hlýtur hin
klassíska tónlist, sem nýtur ört
vaxandi vinsælda í landinu, að
teljast til þess, sem þjóðinni
ber að veita sér í menningar-
málum.
Alþingismenn höfðu að sjálf
sögðu mismunandi sjónarmið í
þessu máli, Óg kom þar ekki að-
eins til mála, hvort rétt væri
að styrkja symfóníuhljómsyeit-
ina (fyrir því er vafalaust
meirihluti á alþingi), heldur
hitt, hvort unnt sé að gera það
nú, þegar allir eru samála um,
að sparnaður skuli vera kjör-
orð dagsins hvað fjármál
snertir.
Mikið er þó í veði, að sú til-
raun takist, sem hafin er í
hljómsveitarmálinu. Hér er
verið að fylla stærsta skarðið í
menningarlífi þjóðarinnar, og
oft mun þau hátíðleg tækifæri
bera að höndum, er öll þjóðin
gleðst yfir því að eiga hljóm-
sveitina til að leggja fram sinn
skerf. Nægir að minna á vígslu
þjóðleikhússins í því sambandi.
Þess vegna er sjálfsagt að
styðja hljómsveitina og tryggja
henni líf. Hún hefur sannað til-
verurétt sinn með afrekum,
sem glatt hafa þúsundir manna,
og hún á eftir að gleðja enn
fleiri þúsundir. Þess vegna er
nú heitið á íbúa höfuðstaðarins
að bregðast vel við þeim sam-
skotum, sem hafin era, svo að
hljómsveitin geti starfað á-
fram.
kirkjusamband Norðurland-
anna. Guðmundur Einarsson
frá Miðdal skrifar um Soumi
(Finnland), þá er kvæði eftir
Jakob Thorarensen skáld, smá
eaga Ljónabúrið, eftir sænska
skáldið Verner von Heidenstam,
saga þessi er ein af perlum nor
rænna smásagna og er þýdd
af Helga Hjörvar. Guðmundur
Gíslason Hagalín á þarna prýði
lega smásögu er hann nefnir,
„Táp og fjör og frískir menn",
Broddi Jóhannesson, kennari,
skrifar um veðgildið og lánið,
hugleiðingar í leikritsformi.
Magnús Gíslason, skólastjóri
skrifar ferðaminningar frá Sví
þjóð. Auk þess eru í ritinu mynd
ir af leikhúsum norðurland-
anna ásamt kvæðinu Annáll árs
íns 1950 í myndum og frá þjóð
leikhúsinu.
Norræn jól komin út
TÍUNDI árangur Norrænna
jóla er nú kominn út.
Ritið hefst á ínngangsorðum
eftir ritstjórann, þá er ávarp
menntamálaráðherra Björns
Ólafssonar. Prófessor Ásmund
Framlög til radio-
miðunarstöðva
EINS og kunnugt er, þá hef
ur Kvennadeild Slysavarnafé-
lags íslands í Reykjavík stutt
að því að koma upp radiomið-
unarstöðvum fyrir sjófarend-
ur þar sem þeirra er talin mik-
il þörf. Fyrir nokkru var þess
getið, að kvennadeildin greiddi
kr. 12.000.00 —- til radiomið-
unarstöðvarinnar sem verið er
að reisa á Garðskaga og s. 1.
laugardag afhenti form. kvenna
deildarinnar frú Guðrún Jónas
son kr. 7.200.00 til radiomið-
unarstöðvar þeirrar, sem Slysa
varnafélag íslands hefur látið
setja upp á Stórhöfða í Vest-
mannaeyjum og nú er lokið við
að reisa. Er það tilgangur
kvennadeildarinnar að framlög
þessi gangi til að greiða leigu
fyrir tæki stöðvanna næstu 10
ár, og hafa þessi framlög
kvennadeildarinnar verið á-
kveðin í samráði við stjórn
Kaupið jólahangikjötið strax.
Birgðir senn á þrotum.
Samband ísl. samviitnufélaga
ur Guðmundsson skrifar um Slysavarnafélagsins.
Menningarbarátta þjóðarinnar. — Ilornsteinar
hennar. — Hverju svarar íslenzka þjóðin?
MENNIN G ARB ABÁTTA
ÞJÓÐARINNAR er ekki gíður
gruiulvöllurinn untlir sjálfstæði
iiennar en fjárhagsleg- afkoma.
Sá menningararfur, sem við
byggjum á, er styrkasta stoðin
undir sjálfsforræði okkar. Það
verður staðfesting á rétti okk-
ar til aff vera sjálfstæff og full-
valda þjóff hvernig viff verndum
þennan arf og hvort okkur tekst
aff halda áfram á þeirri braut,
aff efla menningu landsins barna
og nema ný lönd á því sviffi.
MENNTASTOFNANIRNAR,
skólarnir, háskólinn, þjóðleik-
húsið og söfnin eru tæki okkar
Alþingismaðurinn og Kvíabryggjumálið
UPPLÝSINGAR ALÞÝÐU-
BLAÐSINS um Kvíabryggju-
málið, dularfulla liðinn á
fjárlögunum, hafa vakið svo
mikla athygli, að Sigurður
Ágústsson alþingismaður
hefur komizt úr jafnvægi og
fer á stúfana í Morgunblað-
inu í gær til að reyna að
losa sig við leiðinlegan grun,
sem á hann hefur fallið. En
því miður er lítið á grein al-
þingismannsins að græða.
Hann dregur heiðarleika Al-
þýðublaðsins í efa, en Alþýðu
blaðið efast um, að hann sé
vaxinn hinu göfuga en vanda
sama hlutverki siðameistar-
ans.
SIGURÐUR ÁGÚSTSSON
segir, aff eigandi Kvíabryggju
sé Reykvíkingur og því
hvorki kjósandi hans né skjól
stæðjngur. En er þetta allur
sannleikurinn? Eigandi jarð
arinnar að Kvíabryggju er ef
til vill búsettur Reykvíking-
ur sem stendur. En er hann
ekki gamall Snæfellingur,
sem tekizt hefur á hendur
margs konar íhaldsþjónustu í
kjördæmi Sigurðar Agústs-
sonar og lagt honum lið?
Og hefur hlutaðeigandi ekki
ríkra hagsmuna að gæta
þarna vestra, þrátt fyrir
Reykjavíkurdvöl sína? Og er
ekki eigandi húsanna á Kvía
bryggju skjólstæðingur Sig-
urðar Ágústssonar, búsettur
vestur á Snæfellsnesi? Vill
ekki alþingismaðurinn úr
Stykkishólmi gefa skýr og
hreinskilin svör vig þessum
hógværu spurningum í nýrri
og skárri Morgunblaðsgrein.
ORÐ ALÞINGISMANNSINS
um nauðsyn þess að komið
verði upp vinnuhæli í því
skyni að reyna að koma betri
skipan á greiðslu meðlaga ó-
skilgetinna barna eru góð og
gild út af fyrir sig. En þau
koma ekkert við gagnrýni Al-
þýðublaðsins í tilefni af hin-
um dularfulla lið fjárlaganna.
Alþýðublaðinu hefur aldrei
dottið í hug að mæla því í
mót, að ríki og bær stæði á
rétti sínum gagnvart óskil-
vísum barnsfeðrum, og því
er gersamlega ókunnugt um,
og telur sér alls kostar óvið-
komandi, hvernig þessir-vand
ræðamenn skiptast milli
stjórnmálaflokkanna í Iand-
inu. En það efast um, að Kvía
bryggja, eyðijörð vestur í
Grundarfirði, sé heppilegur
staður fyrir þessa fyrirhug-
uðu stofnun. Og það unir því
ekki, að ríkisstjórnin skuli
færast undan því að svara
fyrirspurnum fjárveitingar-
nefndarmanns á alþingi um
þennan dularfulla lið fjárlag
enna, sem fyrst kemur fram
við þriðju umræðu þeirra og
nemur hvorki meira né minna
en 125 000 krónum. Sú þögn
er í senn óviðurkvæmileg og
grunsamleg. Almenningur á
heimtingu á því, að þetta mál
sé ekki hjúpað þögn manna,
sem hafa vonda samvizku
vegna afskipta sinna af því,
hvort sem þar á í hlut dóms-
málaráðherra landsins, borg-
arstjórinn í Reykjavík eða
bara Sigurður Ágústsson,
kaupmaður úr Stykkishólmi,
og fyrir náð íhaldsins þing-
maður Snæfellinga. Það er
einmitt hiutverk heiðvirðra
blaða að láta ekki slíkt
hneyksli afskiptalaust.
KVÍ ABRY GG JUMÁLIÐ er
sveipað þögn og'grun, þrátt
fyrir Morgunblaðsgrein Sig-
urðar Ágústssonar alþingis-
manns. Alþýðublaðið vildi
vita mun meira um þetta mál
en raun er á, og þess vegna
hefur það hreyft því, svo að
hið sanna og rétta geti kom-
ið í ljós. En svo mikið veit
það, að grein Sigurðar Agústs
sonar í Morgunblaðinu í gær
er vífilengjur og útúrsnún-
ingur sakbitins manns, sern
temur sér tilburði faríseans.
Honum hefði verið sæmra að
þegja eins og síðar á vonandi
eftir að sannast.
i menningarbaráttunni. Við höf
um á ótrúlega stuttum tíma
lagt þessa hornsteina og við höf
um einskis látið ófreistað að
auka og efla þær byggingar, sem
á þeim hafa risið. Tónlistarskól-
inn var nýtt landnám og árang-
urinn af starfi hans er mjög
glæsilegur.
HANN HEFUR SKAPAÐ skil
yrði fyrir frjótt og alhliða tón-
listarlíf í landinu. Fyrir atbeina
hans og á grundvelli hans hefur
verið stofnuð symfóníuhljóm-
sveitin, og slíkar hljómsveitir
eru í öllum menningarlöndum
taldar vottur um hámenningu,
enda eru með þeim sköpuð skil-
yrði til að túlka hina göfugustu
list allra lista, tónlistina.
HÁSKÓLI ÍSLANDS átti við
örðugleika og vantrú að stríða í
upphafi — og jafnvel heyrðust
raddir um það, að það væri þýð
ingarlaust fyrir okkur að vera
að 'halda uppi háskóla. Þannig
er oft um það sem til mestra
framfara horfir. Symfóníuhljóm
sveitin á einnig við vanþekk-
ingu og tómlæti að stríða. Það
eru til hér menn, sem taka und-
ir með þeim, sem hæst tala um •
það erlendis, að' við séum ekki
færir um að vera sjálfstæðir og ;
rækja þær skyldur, sem sjálfs- ;
forræðinu fylgja.
EN ÍSLENDINGAR eru í
eðli sínu djarfir og bjartsýnir.
Þess vegna lyfta þeir grettistök
um. Við höfum stofnað symfóníu
hljómsveitina — og þó að hún
eigi við fjárhagsörðugleika að
stríða, þá finnast þó nógu marg-
ir, sem vilja leggja s(g alla
fram til þess að hún geti lifað
og dafnað. Þeir hafa snúið bök-
um saman til varnar því glæsi
lega menningarstarfi sem hljóm
sveitin vinnur.
í GÆR birtu blöðin ávarp frá
mörgum ágætum mönnum um
stuðning við starf hljómsveitar
innar. Það er fylgst með þess
um málum. Það er beðið' eftir
því að í ljós komi hvort við sé
um menn til að heyja okjcar
menninparbaráttu einir og ó
studdir. Það er skylda alls al
mennings að leggja sitt fram til
þess að svarið verði íslenzku
þjóðinni til sóma.
Hannes á horninu.