Alþýðublaðið - 13.10.1951, Blaðsíða 4

4
ALEÝÐUBEAÐFEM*
Laugiii-diigurn döio oKtóborí lö-Sív:
Svarað spurningum um skóla- og fræðslumál.
ALÞÝÐUMAÐÍIB SKKIF-
Norðmanna, hvar sem þeir
annars standa í flokki. Hann
hefur unnið traust þjóðarinnar
sem forsætisráðherra og for-
maður stærsta stjórnmála-
flokksins á sama hátt og félaga
sinna í mótspyrnuhreyfing-
unni gegn Þjóðverjum á her-
námsárunum. Norðmenn vita,
að Gerhardsen er maður, sem
gerir skyldu sína og ber hrein-
an skjöld. En hann hefur not-
ið fjö’margra mikilhæfra sam-
verkamanna, sem einnig eiga
mikinn þátt í sigrum flokks-
ins og jafnaðarstefnunnar í
Noregi undanfarin ár Norski
Alþýðuflokkurinn er mjög vél
skipulagður og starfar af
kappi og fjöri. Þess vegna hef
ur honum hönd í hönd við
verkalýðshreyfinguna tekizt að
áorka glæsilegu starfi.
*
Því er stundum ha’dið fram,
að jafnaðarstefnan muni hafa
lifað sitt fegursta. Slíkt eru
aðeins vonir og óskir íhalds-
manna og kommúnista. Jafn-
aðarstefnan hefur aldrei mátt
sín meira en einmitt nú, þó að
alþýðuflokkarnir eigi við að
etja mikla erfiðleika, sem ekki
eru þeirra sök á neinn hátt.
Feigðarspárnar yfir þeim í
íha’dsblöðunum hér eru úr
lausu lofti gripnar. Norsku
kosningarnar eru aðeins eitt
dæmi þess. Þar á í hlut gagn-
menntuð Norðurlandaþjóð,
þjóð, sem með Iífi sínu og
starfi hefur kallað nafn Noregs
út yfir heiminn. Hún skoðar
ekki huga sinn um að efla Al-
þýðuflokkinn til aukinna áhrifa
og valda. Hún hefur fengið
reynslu af úrræðum hans og
jafnaðarstefnunnar og vill ekki
breyta tO. Henni er Ijóst, að
þróunin, sem átt hefur sér stað
í Noregi undir forustu Alþýðu
flokksins, stefnir í rétta átt og
að nýrra og stórra sigra er að
vænta, ef haldið verður áfram
á hinni mörkuðu braut jafn-
aðarstefnunnar.
Norski Alþýðuflokkurinn á
fótfestu sína umfram allt því
! að þakka, að verka’ýðshreyf-
ingin þar í landi er óklofin.
Ivommúnistar hafa ekki átt þess
kost að gera sundrung hennar
að vatni á myllu afturhaldsins
eins og svo víða«annars staðar.
Og Alþýðuflokkurinn og verka
lýðshreyfingin í Noregi er eitt
og hið sama. A’þýða Noregs
llítur á eflingu Alþýðuflokksins
sem meginþáttinn í sókn sinni
jfyrir bættum hag og auknu ör-
! yggi. Og einmitt þess vegna
jræður hún landi sínu og hefur
j í hendi sér það vald, sem í allt
of mörgum öðrum löndum er
hjá auðstéttunum.
Norðmenn eru sú þjóð, sem
er skyldust okkur Islending-
um. Þess vegna skiptir það vissu
lega miklu máli, að þeir, sem
vilja aukin áhrif jafnaðarstefn
unnar og meiri völd Alþýðu-
flokksins á íslandi, gefi gaum
að þróuninni í Noregi. Megin
verkefni þeirra er að sameina
verkalýðshreyfinguna undir
því merki, sem frændur okkar
í Noregi hafa þegar borið í
jstórum áföngum til sigurs og
! cru staðráðnir í að bera enn
lengra fram á leið.
----------V..----
Sagan hans afa
og fleiri ævinfýri
SAGAN HANS AFA og fleiri
ævintýxi nefnist nýútkomin
barnabók eftir Sólveigu Egg-
erz Pétursdóttir. í bókinni,
sem er 88 blaðsíður að stærð,'
eru 6 ævintýri og nefnast þau:
Sagan af litlu hvolpunum, Sag
an hans afa, Karlssonurinn
með fiðluna, Ella litla og jóla-
dvergarnir, Fósturdóttir gömlu
mannanna gráu og Ævintýri.
AR: „f*ar eð mikið er rætt og
skrifað um skólamál og skála-
setningar þessa dagana, langar
mig að biðja þið að fræða okk-
ur „kunnjngja“ þína svolítið um
skólaskyldu og fræðslulög.
Svona í stuttu máli, en þó skil-
merkilega, eins og þín er von
og vísa. Á ég þar við t. d.:
VIÐ HVÆÐA ALDURSÁR
bjTjar skólaskyldan? — og lýk
ur? Hve margir .,bekkir“ eru í
barnaskólunum? Er tekið fulln
aðarpróf úr barnaskólum? Hvað
er svokallað unglingastig eða
skyldustig? Hve mövg ár? Er það
skyldunám? í hvaða skólum er
það stundað? Hva margir „bekk
ir ‘ eru í gagnfræðaskóLunum?
Eru þeir líka nefndir miðskól-
ar? ■— eða eru það aðrir skól-
ar? Er héraðssltóli sama og gagn
fræðaskóli? Veitir iniðskólapróf
réttindi til setu í öðrum æðri
framha'ídsskólum? Er kennsla
undir miðskólapróf sú sama og
undir landspróf? — nema hvað
þarf hærri aðaleinkun til þels
að ná landsprófi? Eða er lengra
nám undir landspróf?
ER TEKIÐ MIÐSKÓLAPRÓF
landspróf eða gagnfræðapróf
upp úr verknámsdeild? Er gagn
fræðapróf meira en landspróf?
Hvaða próf þarf nemandi að
hafa til þess að fá inngönug í
menntaskóla? Hve margir „bekk
ir“ eru í menntaskólanum nú á
dögum? Er ekki lengur tekið
gagníræðapr/f í menntaskólan
um? Þarf lanaspróf til þess að
fá inngöngu í verzlunar- eða
*
kvenn^skblann? Kennaraskól-
ann? Hve margir ,,bskkir“ eða
deildir eru í Háskólanum?
Hað ®r B.A. próf? Hvað þýðir.
B.A.? Hve víðtæka kennslu veit'
ir háskölinn, geta menn t. d.
brottskrifast þaöan sem verk-
fræðingar? Vegna nvers leita
svo margir til útjanda til há-
skólanáms, er það vegna
þrengsla í háskólanum hér
heima, betri kennslu erlendis,
eða hver er ástæðan?
IIANNES MINN, ég vona nú
að heyra frá þér bráðlega um
gang menntabrautarinnár, ég er
viss um að mörgum óskólagegn
um. eins og mér, muni þykja
fróðlegt að vita nokkurn veginn
hvernig í „þessu öllu liggur‘‘,
ÉG LEITAHI TTL forustu-
manns. í fræðslumálum og bað
hann að svara öllum þessum
spurðningum. Hér er svar hans:
..1. Við hvaða eldursár byrjar
skólaskvlda? — Svar: Á því ári,
sem barnið verður 7 ára. — 2.
Hve margir bekkir eru í barna-
skólunum? — Svar: 6 bekkir
(aldursflokkar) — 2. Er iekið
fullnaðarpróf úr barnaskólum?
Svar: Lokapróf barnaskóla heit
ir barnapróf og er almennt ek-
ið á því ári, sem barnið verður
13 ára. Þá það eft:r að afljúka
tveggja vetrar skólaskyldu.
Feluleikur með staðreyndir

Útgefandl: AlþÝöuCokkurinn.
Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Auglýsingastjóri: Emilía Möller
Ritstjórnarsími: 4901 og 4902.
Auglýsingasími: 4Ö06.
Afgreiðslusími: 4900.
Kosningasigur
norska Alþýðu-
flokkksins
SÍÐAST LIÐINN MÁNU-
DAG fóru fram kosningar til
bæjar- og sveitarstjórna um
gervailan Noreg. Fullnaðarúr-
s’it eru enn ekki kunn í öllum
kjördæmum, þegar þetta er
ritað, en niðurstaða kosning-
anna liggur þó glöggt fyrir.
Megin staðreynd hennar er nýr
stórsigur norska Alþýðuflokks
ins. Hann hefur átt auknu
fylgi að fagna um allt land og
er nú orðinn á ný forustuflokk
urinn í bæjarstjórn Oslóborg-
ar. Þar hefur hann nú tvo bæj-
arfulltrúa umfram íhaldsflokk
inn, sem hafði einum fleiri en
Alþýðuflokkurinn á síðasta
kjörtímabili.
Andstöðuflokkarnir til hægri
hafa haldið fyrra fylgi sínu og
jafnvel unnið nokkuð á við
kosningarnar í Noregi. Hins
vegar hafa kommúnistar farið
miklar hrakfarir og hlotið sama
hlutskipti og í síðustu þing-
kosningum. Verkámannafylgi
kommúnista hefur leitað til A1
þýðuflokksins auk þess sem
straumur aukningarinnar hef-
ur runnið til hans svo til allur.
Alþýðan í Noregi hefur borið
gæfu til að slá órjúfandi skjald
borg um jafnaðarstefnuna og
flokk hennar, en kommúnistar
eru orðnir fámenn og áhrifa-
laus klíka, sem naumast getur
átt sér viðreisnar von í Noregi,
nema þá að svo hörmulega tæk
ist til, að það yrði með líkum
hætti og raun varð á um völd
Quislingsflokksins á hernáms-
árunum.
*
Norðmenn hafa átt við mik’a
erfiðleika að etja eftir að
styrjöldinni lauk og Alþýðu-
flokkurinn borið einn ábyrgð á
stjórn landsins nær allan þann
tíma eins og á árunum fyrír
styrjöldina. Samt leiðir reynsl
an í ljós, að norski Alþýðu-
flokkurinn á auknu fylgi að
fagna við hverjar nýjar kosn-
ingar. Ástæðan er sú, að al-
þýðan í Noregi er sannfærð
um, að hag hennar sé bezt
borgið undir stjórn AJþýðu-
flokksins. Hann tryggir henni
þær félagslegu framfarir, sem
hægt er að efna til á erfiðleika
tímum, réttlátan arð vinnu
sinnar og öryggi. Þess vegna
hefur þróunin í Noregi á ár-
unum eftir styrjöldina reynzt
heillavænleg, þrátt fyrir fjár-
hagslega erfiðleika. Þjóðin
hefur ekki látið mótganginn
buga sig. Framleiðslan hefur
aukizt í stórum stíl, þjóðin heL
ur lagt hart að sér við vinn-
una og stil’t öllum óþörfum
kröfum í hóf. Hún hefur fund-
ið, að fyrir einhverju væri að
vinna, og stælzt í viðureign-
iTmi við erfiðleikana.
Norski Alþýðuflokkurinn á
og vissulega mikilhæfan for-
ustumann, þar sem Einar
Gerhardsen er. Hann nýt-
ur. álits og vinsælda meðal
HVER SKYLDI VERA Á-
STÆÐAN, önnur en rökþrot,
að Morgunblaðið fæst a’drei
til þess að ræða það, sem um
er deilt í verzlunarmálunum,
en skrifar dag eftir dag út í
hött um eitthvað allt annað?
— Það, sem um er deilt nú,
er það, hvort verð’agseftirlit
skuli tekið upp á ný, eða
verzlunarokrið, sem skýrsla
verðgæzlustjóra um verzlun-
arálagninguna hefur afhjúp-
að, látið halda áfram. Og eins
og kunnugt er, er það Al-
þýðuflokkptíinn og A’þýðu-
blaðið, sem krefjast þess, að
hámarksverð verði aftur sett
á allar vörur og strangt verð-
lagseftirlit tekið upp á ný
til þess að binda enda á okrið;
en stjórnarflokkamir, með
Morgunblaðið í broddi fylk-
ingar, mega ekki heyra ann-
að nefnt en að okrið fái að
halda áfram.
ÞETTA ERU STAÐREYND-
IRNAR. En auðvitað vill
Morgunblaðið ekki viður-
kenna það, að það berjist
fyrir frelsi til að okra á al-
menningi. Það segist vera að
berjast fyrir frjá’sri verzlun,
og vitnar í gær í nágranna-
þjóðir okkar, sem líka vilji
frjálsa verzlun og margar
hverjar séu nú búnar að
„leyfa frjálsan innflutning á
yfir 75% á inpíluttum vör-
um“. En þessi „rökserod“ er
alveg út í hött í þeífri deilu
um verzlunarmálin, sem um
er að ræða hér á Iandi. Hér
er nefnilega ekkert verið að
deila um það, hvort innflutn-
ingurinn skuli vera frjálsf
he’dur um hitt, hvort okrið
skuli vera frjálst innanlands,
þ. e. álagningin á hinar inn-
fluttu vörur, eins og verið
hefur síðan verðlagseftirlitið
var afnumið í sumar.
OG í ÞESSU SAMBANDI
stingur Morgunblaðið þeirri
staðreynd alveg undir stól,
að þó að nágrannalönd okkar
hafi undanfarið rýmkað all-
verulega um innflutninginn,
hafa þau öll haldið fast við
verð’agseftirlitið og sum
þeirra meira að segja hert
verulega á því til þess að
halda dýrtíðinni í skefjum.
Og það eru ekki aðeins stjórn.
ir jafnaðarmanna á Englandi,
í Noregi og í Svíþjóð, sem
haldið hafa fast við verðlags-
eftirlit innanlands, he’dur og
borgaralegar stjórnir, eins og
í Danmörku og Bandaríkjun-
um. Það er máske meira að
segja hvergi í lýðræðislönd-
um strangara verðlagseftirlit
í dag en í Bandaríkjunum. En
hér á íslandi hefur núverandi
ríkisstjórn afnumið a’.lt verð-
lagseftirlit og þar með gefið
verzlunarokrið algerlega
frjálst með þeim afleiðingum,
sem allir þekkja. Með öðrum
orðum: í nágrannalöndum
okkar er okrinu og dýrtíðinni
haldið í skefjum með öflugu
verðlagseftirliti; en hér á
landi er hvort tveggja látið
leika lausum hala!
UM ÞETTA ÞEGIR MORGUN-
BLAÐIÐ alveg. Það fæst ekki
til að minnast á verðlagseftir-
litið í nágrannalöndum okk-
ar. í srtað þess fimbulfambar
það dag ettir dag, alveg út í
hött, um „frjálsa verz’un“ og
„frjálsan innflutning“, sem
það sé að berjást fyrir, sam-
tímis því, sem Alþýðuflokkur
inn „krefjist verzlunarhafta,
svarts markaðs og nefnda-
valds“, eins og það lýgur nú
aftur einu sinni í gær, eftir að
það hafði í fyradag viður-
kennt, að „enginn . . . héldi
því fram, að æskilegt sé að
hverfa aftur til þess ástands,
sem hér hefur ríkt undanfarin
ár, vöruskortsins, svarta
markaðsins, bakdyraverzlun-
arinnar og brasksins“, eins og
blaðið orðaði það þá. — Þann
ig skrifar Morgunblaðið eitt
í dag og annað á morgun af
því að það er komið í rökþrot
í deilunni um verzlunarokrið.
En umfram allt leikur það
feluleik með allar staðreynd
ir í þessu máli og varast eins
og heitan eldinn að minnast
á verðlagseftirlit’ð í ná-
grannalöndum okkar, sem
varið hefur þjóðirnar okri og
dýrtíð þar, en hér hefur ver-
ið afnumið, af núverandj rík
isstjórn, með þeim afleiðing-
um að við höfum nú heims-
metið bæði í okrí og dýrtíð.
4. S.P.: HVAÐ ER SVOKALL
AÐ unglingastig eða skvldu
stig? Svar: Eftir barnaskóla
tekur við gagnfræðastig. Skóli,
sem annast kennslu tvo fyrstu
vetur þess, heitir samkvæmt
fræðslulögum unglingaskóli. Ef
skólinn er þriggja vetra skóli,
nefnist hann miðskóli, ef hann
er fjögurra vetra skóli, nefn-
ist hann gagnfræðaskóli.
Unglingastig eru 2 fyrstu vetur
gagnfræðaskóla oft nefndir, óg
nær skólaskyldan yfir þá vetur
báða. eins og áður er sagt. Skóla
skyldunni líkur með unglinga-
prófi á því ári, sem unglingur-
inn verður 15 ára. 5. sp. Hve
mörg ár? Svar: 2. 3. sp. Er það
skyldunám. Svar: Já. 7. sp. í
hvaða skólum er það stundað?
Svar: Skólum gagnfræðastigsins
(þ. e. unglingaskólum, miðskól
um og gagnfræðaskólum). 8.
sp. Hve margir „bekkir“ eru í
gagnfræðaskólunum? Svar: 4.
Sbr. svar við 4. sp. 9. sp. Eru
þeir líka nefndir miðskölar?
Svar: Sbr. svar við 4. sp. 10.
sp. Er héraðskóli sama og gagn
fræðaskóli? Svar: Já, enda
nefndir héraðsgagnfræðaskólar.
11. SP. VEITIR MIÐSKÓLA-
PI$ÓF réttindi til setu í öðrum
framhaldsskólum? Svar: Mið-
skólapróf er próf upp úr 3.
bekk gagnfrægðastigsins og veifi
ir réttindi til setu í 4. bekk
gagnfræðaskóla. En tii er sértök
reglugerð um landspróf rhið-
skóla. Með landsprófi er átt við
próf, þar sem sömu verke\aí eru
lögð fyrir nemendur um al\f
land. En þetta Vmdspróf mið-
skóla er nú orðið almennt nefnt
„Iandspróf“. Þeir, sem ná aðal-
eirtkunni 6 I bóklegum riámum
Framh. á 7. síðu.