Tíminn - 07.04.1964, Blaðsíða 14

CLEMENTI

!':
AftHKfK
KONA CHURCHILLS
Enn þann dag í dag minnast
margir Frakkar síðustu orða
bans: „Og nú býð ég ykkur góða
nótt. Sofið til að safna kröftum
fyrir morgundaginn. Rísandi sól
næsta dags mun varpa geislum
sínum á hrausta og dygga menn,
verma þá, sem þjást og líða fyrir
málstaðinn, sveipa grafir fallinna
hetja dýrðarljóma. Þannig mun
nýr morgunn rísa. Vive la France.
Lengi lifi einnig framsókn hins
almenna þegns í öllum löndum til
réttlætisins og hinna sönnu erfða
liðinna kynslóða, til betri og
bjartari aldar.“
Og ,nú var loftárásunum beint
út á landið — til Glasgow, Coven-
try, Birmingham, Bristol, South-
'hampton, Liverpool, Plymouth,
Devonport, Sheffield, Manchester,
Leeds. Winston fór í fylgd með
Clementine þangað, sem sprengj-
umar beindu trjónum sínum. Þau
komu í melra en sextíu borgir og
á flugvelli, sem fjendurnir höfðu
ráðizt á. Hvert sem þau lögðu leið
sína, reyndu þau að tala við sem
flesta.
Á meðan á loftárásunum stóð
árið 1941, var Roosevelt forseta
mjög í mun að fá sem gleggstar
fréttir af áhrifum þeim og skaða,
sem loftárásirnar ollu. Hann
spurðist fyrir um málið hjá nýskip
uðum ambassador sínum í Lund-
únum, hr. Jóni G. Winant og bað
hann um að ferðast um nokkur
þeirra svæða, er höfðu oröið’ verst
úti. Winston bauðst til að veita
honum leiðsögn í eigin persónu.
í aprílmánuði sama ár slóst hr,
Winston ásamt sérlegum sendi-
boðla Roosevelts, Averell Harri-
man, í fylgd með Winston og
Clementine. Þau fóru í lest frá
London til Swansea.
Þar ræddu þau við hafnar-
verkamenn í þeim héruðum, sem
sprengjurnar höfðu leikið verst.
Með bíl fóru þau til stofnunar,
þar sem unnið var að leynivopn-
um og þaðan svo með lest til
Bristol.
Lestin var stöðvuð rétt fyrir ut-
an Bristol. Versta loftárás, sem
gerð hafði verið á borgina stóð
einmitt yfir.
Sprengjuflugvélar þýzka flug-
hersins gengu 1 öldum yfir borg-
ina. Fallbyssurnar spúðu eldi og
eimyrju og sprengjurnar sprungu
með_ ærandi gný.
„Ég var með þeim í þessari
ferð“, segir Ismay lávarður, „og
lestin okkar fékk ekki að fara inn
í borgina vegna loftárásanna. Hún
var sett inn á hliðarspor og fékk
ekki að fara lengra. Winston var
ekki ánægður með þetta, en það
var einskis annars kostur, svo að
við hímdum á hliðarsporinu alla
nóttina.
Þegar við loks runnum inn á
Bristol-brautarstöðina, snemma
morguns, og lögreglustjóri borgar-
innar hafði leiðbeint okkur á
hótelið, óskuðu þau Winston og
Clementine þegar eftir að fá að
komast í heitt bað.“
Winston er meinilla við það, að
fara á mis við baðið. Ótrúlega
mikill fjöldi af ákvörðunum hans
um heimsmálin hafa verið teknar
í baði. Jafnvel þegar hann ferð-
aðist fljúgandi, krafðist hann
þess að fá að komast í bað. Hluti
af vélinni var því afgirtur með
tjaldi til þess að hann fengi að
sulla eins og hann vildi í sérstöku
ferðabaðkeri, sem Clementine bjó
alltaf um í föggum hans, þegar
hann tók sér lengri ferðir á
hendur.
Þessi baðást hans á rætur sínar
að rekja allt til þeirra daga, er
hann var hermaður í fyrra stríð-
inu. En þá hafði hann alltaf í far-
angri sínum tinker, sem leit út
eins og heljarstór sápuskál. Hann
lét svo fara vel um sig í keri þessu
á meðan glymskratti ýlfraði
smeðjulQga hermannasöngva, sem
þá voru „efstir á vinsældalistan-
um.“
Winston lét vatnið síast inn í
skrokkinn á sér, á meðan hann las
vasaútgáfu af Shakespeare, eða
þá að hann tók undir við glym-
skrattann eins hátt og raddbönd-
in leyfðu. Það var aðeins, ef fall-
byssukúlurnar gerðust of nær-
göngular, að hann gerði hlé á —
til þess að setja á sig stálhjálm-
inn, en síðan hallaði hann sér
aftur á bak í kerið á ný og hélt
áfram fyrri iðju.
Eftir að hafa eytt nóttinni þarna
fyrir utan Bristol, fundu þau Cle-
mentine og Winston ríka þörf hjá
sér til að geta „slappað af“ í, um húsunum og lagaði sér morg-
vörmu baði, en þá höfðu sprengj-! unverð, hvar sem unnt var að hita
urnar skemmt heitavatnsleiðslur upp ofnræfil.
gistihússins. | Öldruð kona kom ti'l þeirra
En hótelstjórinn lét sér ekki Clementine og Winstons, þar scrn
bilt við verða, og var ákveðinn í þau stóðu á hrúgu af ösku og
að veita gestum sínum eins góða gjalli, sem eitt sinn hafði verið
þjónustu og unnt var. „Ég skal heimili einhvers íbúans. Lögreglu-
athuga, hvað ég get gert“, sagði stjórinn kynnti hana fyrir þeirn
hann bjartsýnn og hvarf á braut.1 og þau fóru að spyrja hana út úr
Þau urðu þarna vitni að furðu- um loftárásina. Hún byrjaði að
legu en skemmtilegu atviki. segja frá, en skyndilega sagoi
Starfslið hótelsins var fámennt, hún: „Æ, ég má ekki vera að því
| enda flestir, sem vettlingi gátu [ að tala meira, ég verð að fara að
I valdið, komnir í herþjónustu. En hreisna til í húsmu mínu.“ Húsið
! nú safnaðist það lið, sem eftir hennar hgfði orðið fyrir sprengju.
var, saman ásamt gestum hótels-;Hún hélt af stað, og í humátt á
ins, og myndaðar voru heitavatns-, eftir henni komu þau Clementine
leiðslur nýjar af nálinni, því að nú og Winston. Húsið var mjög illa
komu menn í staðinn fyrir pípur. * farið, og áður en þau yfirgáfu
I Gestirnir höfðu frétt um, að Chur-. borgina, sá Clementine um, að
chill hefði beðið um kerlaug og gömlu konunni yrðu send föt og
nú ætluðu allir að reyna að kippa annar nauðsynjavarningur.
hlutunum í lag. | „Ég varð vitni að einhverju
Vatn var soðið í fjöldamörguin furðulegasta atviki, sem ég hef
kötlum, og síðan var ein vatns- séð um mína daga“, sagði Ismay
krúsin á fætur annarri handlöng-
uð upp stigana neðan úr kjallara
up á aðra hæð, en þar hafði þeim
hjónum verið búin laugin. Hver
hlekkur þessarar „mannaleiðslu"
vann verk sitt hlæjandi og sömu-
leiðis þeir, sem tóku við vatninu
við hinn endann. Winston var allt-
af umhyggjusamur eiginmaður, og
lávarður. „Við fórum til einnar
hjálparstöðvarinnar, en þangað var
komið með fólk, sem hafði misst
heimili sin. Þar stóð meðal annarra
kona nokkur öldruð, og lýsti af
henni ömurleikinn og vesöldin.
Hún hafði misst heimili sitt og
misst allar eigur sínar, og þarna
sat hún, og táraflóðið rann úr aug-
nú deildi hann vatninu méð konu,Um hennar í vasaklútinn. Skyndi-
sinni til helminga. lega varð henni litið upp. Hún
Hress og endurnærð hófu þau kom þá auga á Winston, og þá
könnunarferð sína um borgina. Iljómaði allt andlitið. Hún veifaði
Það voru fáir á ferli svo snemma [ vasaklútnum og hrópaði: „Húrra!,
dags. Eyðileggingin var ógnvekj-t húrra!, húrra!“ Og ég hef aldrei
andi og afar víðtæk. Eldar loguðu séð annað eins augnatillit og það,
enn í borginni og seinvirkar j sem hún gaf honum — slík áhrif,
sprengjur sprungu enn við og við sem þessi eini maður gat haft. Ég
víðs vegar þótt flugvélarnar væru hef sjaldan orðið eins hrærður.
farnar veg allrar veraldar. Flóðj Þetta hafði sömu áhrif á hann
höfðu myndazt í mörgum götum og Clementine. Tárin runnu niður
vegna sprengdra vatnsæða.en þrátt kinnar bans. Það var heppilegt
fyrir það stóð fólkið í hálfhrund-1 fyrir hann að gera gefið tilfinn-
Ungfrú Hiekka starði út um
9
— Svo yður líkar ekki við bók-
menntir?
Latvala einblíndi á Lindkvist. —
Ég hef annað og meira að gera
en að liggja upp á bekk og glugga
í sorprit, sem ekkert hafa
að geyma nema rotið hugarfóstur
höfundarins.
— Einmitt, sagði Lindkvist. —
Og samt sem áður takið þér yður
oft í munn orð Paul Morands.
— I-Ivaða orö?
— Lífið er stutt og flýgur hjá
sem kólfi sé skotiö.
Það kom óvingjarnlegur
glampi í augu Latvala.
— Eg heyri, að þér hafið
óvenjulegan áhuga á því, sem
annað fólk segir.
— Taktu það rólega, sagði frú
Latvala hvasst. — Þú hefur ein-
mitt nýlega sagt þessi orð. Og í
borðsalnum básúnaðir þú það yfir
allan salinn svo að enginn komst
hjá að heyra til þín.
Latvala blíðkaðist jafnfljótt og
hann reiddist. Hann fann, að
hann hafði hegðaö sér, ókurteis-
lega gagnvart Lindkvist. Að
minnsta kosti yppti hann öxlum,
eins og hann gæfist upp. Ilann
hóf glasið afsakandi mót Lindkvist
— Skál. Við skulum ekki þrátta
um smámuni. Og í rauninni hef
ég rödd eins og sjálfur Fenidemis
. . . eða hvað hann heitir aftur,
þessi griski náungi úr fornöld-
inni. Þá rödd fékk ég þegar ungur
að árum, þegar ég þurfti að öskra
á vinnuflokkana hér áður fyrr.
Hann á sennilega við Demos-
þenes, hugsaði Lindkvisty1 en stillti'
_sig.
Honum hafði gramizt reiði Lat-
vala, en hann mat tilraun hans
til sátta og hóf glas sitt. Senni-
lega hafði verktakinn minnzt á
yngii ár sín til að leggja áherzlu
á, að nú væru það undirtyllur
hans sjálfs, sem höfðu hans fyrri
starfa með höndunum, á meðan
hann sat nú á teppalagðri skrif-
stofu og hélt öllum þráðum í
eigin hendi.
— Þú ert búinn að fá nóg.
Hranaleg röddin varð til þess,
að Lindkvist sneri sér snöggt við.
Hann sá, að frú Berg hafði þrifið
glasið úr hendi manns síns og
lagt hönd sína yfir það til enn
ríkari áherzlu og til merjcis um,
að allar mótbárur væru tilgangs-
lausar.
' Berg verkfræðingur stokkroðn-
aði.
— Nú en ég hef ekkert drukk-
ið.
— Alveg nóg, sagði frúin,
— En . . . reyndi eiginmaður-
inn að malda í móinn.
— Þú heyrir víst, hvað ég sagði.
— Auðvitað Inga . . . en. . . .
— Ekkert en. Þetta er útrætt
mál.
'Jaatinen gjaldkeri herpti saman
varirnar og leit upp í loftið. Fyrir
honum var þetta ekkert nýtt, því
að hann þekkti til samlífshátta
Bergshjónanna. Lindkvist sýslu-
mannsfulltrúi vissi hins vegar ekki
hvert hann átti að horfa. Níst-
andi rödd frúarinnar smaug hon*
um í gegnum merg og bein og
hann þakkaði sínum sæla, að það
var ekki hann, sem þurfti að búa
við slíkan áminningar. Vandræða-
legt fum verkfræðingsins,
skömmustuleg augun og eldrauð
eyru urðu til þess að Lindkvist
kenndi sárlega í brjóst um vesa-
lings mánninn.
— Nú förum við í rúmið,
sagði frú Berg.
Hun reis á fætur og Berg fylgdi
dæmi hennar, án þess að mæla
orð af munni, en leit skuggalegu
augnaráði á konu sína. Þau gengu
bæði út, eftir að frúin hafði
kvatt samferðafólkið fyrir hönd
þeirra beggja með því að kinka
kuldalega kolli.
Þvingandi þögn grúfði yfir borð
inu, þegar þau hjón voru á braut.
Þetta var leiðinlegt, hugsaði Lind-
kvist með sér. Hann hafði vænst
þess, að einhver yrði til að taka
svari verkfræðingins og reyna að
brjóta oddinn af oflæti frúarinn-
ar með einhverju velheppnuðu
spaugsyrði. En enginn hafði gert
minnstu tilraun til að opna sinn
munn. Ekki einu sinni Latvala
hafði séð ástæðu til að brjóta ís-
inn með sínu venjulega orðtæki,
sem Lindkvist hafði þó vissulega
búizt við.
Það var ekki fyrr en þau Berg-
hjónin voru farin, að Latvala
glotti stórkarlalega. Þó skotraði
hann augunum varlega til dyr-
anna, um leið og hann brá vana
sínum og sagði í hálfum hljóðum:
— Þetta er ljóta ægivaldið.
— Ojá, samsinnti gjaldkerinn
þurrlega. í heilagri ritningu
stendur eitthvað á þá leið, að
betra sé að búa á húsupsinni en
í húsi með þrætugjarni konu.
— Svo að það er þess vegna
sem þú hefur ekki kvænzt, sagði
Latvala.
— Hm . . Jaatinen léi sér
næja að yppta öxlum.
Lindkvist hafði ætlað að segja
eitthvað, en satt að segja var
hann of forviða til að koma upp
orði. Enda var hann þegar orð-
inn of seinn, því að frú Latvala
tók nú til orða.
Hún horfði einkennilegu augna-
ráði á mann sinn, beygði höfuðið
nokkuð, svo að sólargeislarnir
glömpuðu á silfurlitu hárinu og
sagði mjúkum rómi:
— Þú hefur furðu gaman af að
ræða um óhamingjusöm hjóna-
bönd.
— Iívað áttu við? spurði hann
hikandi.
— Ekkert sérstakt.
— Mér heyrðist. . .
Frú Latvala brosti við manni sín
um. Á bak við fagurt bros hennar
bjó einhver hæðni, sem Lindkvist
átti erfitt með að átta sig á.
— Eg bara sagði svona, hélt
hún áfram í sama ísmeygilega
tóninum. Hún hóf glas sitt og
virti fyrir sér glitrandi veigina.
— Tímarnir hafa breyzt furðu-
lega. Hinir ógiftu vilja endilega
giftast, en þeir sem giftir eru,
vilja ekkert frekar en losna.
Enginn mæiti orð af vörum. Frú
Latvala hélt áfram: Suma menn.
kallaði Sankti Pétur aulabárða.
Enn þögðu allir. Latvala losaði
um flibbann og starði niður í
glas sitt eins og þar væri sjálfa
lífsgátuna að finna. En fröken
Rask var eins og á varðbergi og
léttur roði færðist um kinnar
henni, sem stöðugt varð dekkri.
Frú Latvala hafði hallað sér aftur
í stólnum og virti mann sinn fyrir
sér af athygli.
gluggann og dáðist að kvöldfegurð
inni.
Til þess að rjúfa þessa óþægilegu
þögn, ræskti Lindkvist sig
og sagði:
— Eh . . . hvað . . . hérna . .
hvað á frúin við með þessu um
Sankti Pétur . . . ég á við . . er
þetta úr einhverri smásögu?
Frú Latvala beindi köldum
kattaraugum sínum að honum. —
Einmitt, herra sýslufulltrúi, viljið
þér heyra þá sögu.
— Ja, já, gjarnan. Lindkvist
brosti hálfvandræðalega.
— Það voru nokkrir menn, sem
komu til Himnaríkis og báðust
inngöngu, byrjaði hún. — Við
hliðið stóð Sankti Pétur og yfir-
heyrði þá. Hafið þér verið
giftur? spurði hann alla, sem inn
vlldu.
Herra Latvala ræskti sig nú svo
hraustlega, að Lindkvist, sem sat
spenntur og beið framhaldsins,
hrökk ónotalega við. — Ég býst
ekki við, að sýslufulltrúinn vilji
heyra þessa sögu, sagði hann.
Kona hans lét orð hans sem vind
um eyru þjóta og hélt hin róleg-
asta áfram frásögn sinni. — Ef
þeir nýkomnu sögðust hafa ver-
ið giftir opnaði Pétur hliðið upp
á gátt og beindi þeim rakleitt inn.
Hann klappaði þeim vorkunnlát-
ur á öxlina og sagði, að þeir, sem
hefðu átt sitt helvíti á jörðu, ;
væru velkomnir í fögnuð herra
síns ...
— Já‘ einmitt sagði Lindkvist
og gaf Latvala hornauga.
14
TÍMINN, þriðjudaglnn 7. aprll 1964