Tíminn - 14.04.1964, Qupperneq 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Xndriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jórnas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjórnarskrifstofur í Eddu-húsinu, símar 18300—18305. Skrif-
stofur Bankastr. 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur, sími 18300. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innan-
lands. — í lausasölu kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Ur ræðu J. W. Fulbrighfs oldungadeildarjiingmanns:*****^"^*
Gamlar kennisetningar verða að
víkja fyrir nýjum staðreyndum
Djöfullinn býr ekki óaflátanlega í Moskvu
Skipuleg byggðaþróun
Fyrir nokkrum dögum birtist hér í blaðinu grein eftir
Karl Kristjánsson alþm., þar sem rætt var um, hvernig
búsetu yrði bezt háttað á íslandi. í greininni var m. a.
rætt um tillögur Valdimars Kristinssonar viðskiptafræð-
ings um þróunarsvæði á íslandi, en þær birtust nýlega
í Fjármálatíðindum. í tillögum Valdimars er m. a. lagt
til, að Akureyri verði efld sem stórborg og auk þess sex
þróunarsvæði önnur. Þá verði sérstaklega styrkt fjögur
tiltekin athafnasvæði utan þróunarsvæðanna.
Þessar tillögur Valdimars eru á ýmsan hátt svipaðar
og tillögur þær, sem Framsóknarmenn hafa borið fram
undanfarið um myndun þéttbýliskjarna og aukið jafn-
vægi í byggð landsins.
Um tillögur Valdimars segir Karl m. a.:
„í tihögunum er gengið á sjónarhól, en varla skyggnzt
nógu langt. Það er nærtækt að hugsa sér og sjá í andá
kerfisbundna byggðarþróun. Og áreiðanlega þarf að leit-
ast við að hafa skipulag á þróun byggðarinnar. Hingað
til hefur þróunin verið að kalla mætti sjálfvirk. En hún
gæti líka hins vegar orðið um of stjórnvirk. Hún gæti
leitt til aleyðingar mannabyggðar utan „þróunarsvæð-
anna“, ef of geyst er farið í kerfisbindingu.
Þjóðinni fjölgar ört. Talið er að um næstu aldamót
sé líklegt að hún verði orðin hátt á fjórða hundrað þús.
manna eða meira en helmingi fjölmennari en hún er nú.
Að því ber að stefna — að mínu áliti — að tryggja í
höfuðatriðum jafnvægi í byggð landsins með þéttbýlis-
kjörnum — og vöxt borgar norðan lands til mótvægis
aðdráttarafli höfuðborgarinnar syðra.
En jafnframt á, eins og segir í ályktun miðstjórnar
Framsóknarflókksins, „að vinna gegn því að lífvænleg
byggðarlög fari í eyði“.
Það víðsýni er nauðsynlegt að hafa í þessum málum.
Hin öra fólksfjölgun 1 landinu á að geta gert kleift að
fullnægja báðum þessum sjónarmiðum, sé vel á haldið“.
Varðsveitirnar
I grein Karls Kristjánssonar, sem getið er um í fyrri
forustugreininni, er vakin athygli á því, að takmarkið sé,
hvað mikið sé hægt að auka fiskveiðar á íslandi og sama
gildi um iðnaðinn. Karl segir síðan:
„Sagt hefur verið, að aðeins 3% af hinum ræktanlega
hluta íslands séu komin 1 rækt. í þessu virðist liggja
rpesta framtíðaröryggi íslenzku þjóðarinnar.
Þjóðir, sem búa við landþrengsli, ‘munu telja það mikil
auðæfi að eiga 97% af stóru landi ótekin til ræktunar.
Strj álbýlisfólkið er aðalvarðsveitir þessara landkosta
okkar. Það verndar og viðheldur þeim verðmætum, sem
búið er að ,,festa“ í strjálbýlinu, — og helgar áfram þjóð-
inni sjálfri hin lítt numdu svæði landsins.
Ekki ætti að vera ofætlun fyrir 90% þjóðarinnar að
búa þannig að þeim 10%, sem eru í varðsveitunum, að
þær haldist við á varðstöðvunum, ef þær annars geta
unað búsetunni þar og metið nægilega eftirsóknarvert
það, sem strjálbýlið hefur að bjóða fram vfir þéttbýlið
í ýmsum efnum.
Tækni og verkkunnátta hljóta\fljótlega — ef allt er
með feUdu — að gera níu tíundu hlutum þjóðarinnar,
sem á þéttbýlissvæðunum búa, áuðvelt að standa undir
hinum skylda varðsveitarkostnaði, þangað til fólksfjölg-
unin kemur út í hinar „lífvænlegu“ byggðir og leysir
þannig varðmennina af hólmi.
Svo langt verður að horfa inn í framtíðina að sjá þess
þörf og þróun líka“.
Fyrir nokkru flutti Fulbright,
fonnaður utanríkismálanefndar
öldungadeildar Bandaríkja-
þings ræðu, er vakið hefur at-
hygli um allan lieim. Þar sem
líklegt er að hún verði upphaf
mikilla umræðna um breytt við
horf í utanríkismálum, bæði í
Bandaríkjunum og víðar. Telur
Tíminn rétt að birta megin-
kafla hennar og fer sá fyrsti
hér á eftir.
MILLI HEIMSINS eins og
hann er í raun og veru og þess
heims, sem við skynjum, er
langt bil. Þetta bil stafar af
skeikulleika mannlegrar hugs-
unar. Meðan myndin, sem við
skynjum, er tiltölulega lík veru-
leikanum getum við brugðizt
við'vanda okkar á skynsamleg
an og viðhlítandi hátt. En þeg
ar skynjun okkar er hætt að
fylgjast með því, sem gerzt hef
ir, þegar við neitum að trúa ein-
hverju vegna þess, að við erum
óánægðir með það eða hræddir
við það, eða ef til vill aðeins af
því, að það kemur okkur annar
lega og ókunnuglega fyrir sjón
ir, verður bilið milli skynjunar
og staðreyndar að gjá og við-
brögð okkar verða óviðeigandi
og óskynsamieg.
Nokkurt bil héfir alltaf og ó-
hjákvæmilega verið milli stað-
reyndanna í utanríkismálunum
og hugmynda okkar um þau. Að
vissu leyti hefir þetta bil farið
breikkandi en ekki mjókkandi,
og þess vegna hamlar okkur
stefna, sem byggð er fremur á
gömluim hugmyndum en stað .
reyndum veruleikans.
Að mínu viti er þetta bil
bæði hættulegt og ónauðsyn-
legt. Það er hættulegt vegna
þess, að það getur gert stefnu
okkar í utanríkismálum að svik
ulli sýndar- og gervistefnu. Ó-
þarft er það vegna þess, að hátt
settir menn geta brúað það, ef
þeir eru ákveðnir og eyða rikj
andi misskilningi með því að
kynna hinar óþægilegu en óum
flýjanlegu staðreyndir.
ÁÐUR en ég minnist á sum
hinna tilteknu svæða, þar sem
mér virðist utanríkisstefna okk
ar vera fremur byggð á skrök
sögum en hlutkennduim stað-
reyndum, langar mig til að
benda á tvær hugsanlegar ástæð
ur fyrir vaxandi bili milli veru
leikans í heimsmálunum og
þeirrar myndar, sem við gerum
okkur af honum.
Önnur ástæðan ,er sú mikla
breyting, sem á er orðin, bæði
milli kommúnistaríkjanna og
hins frjálsa heims og innan
þessara heimshluta. Hin ástæð
an er hneigð margra okkar til
þess að halda fast við ríkjandi
aðferðir af þeirri ákefð, sem
hæfir óhagganlegum grundvall
aratriðum einum.
■ Auknar Hkur benda til, að
atburðir síðustu ára hafi vatd
ið miklum breytingúm á eðli ar
stöðunnar mill.i Austurs og
Vesturs. enda þótt of
snemmt sé að kveða upp úr
skurð ucn þetta efni. Þegar
áreksturinn varð í október 1962
út af eldflaugastöðvunum á
Kúbu, sönnuðu Bandaríkja-
i iwi1 — iiiiiin n «nir——mmm
FULLBRIGHT
menn Sovétríkjunum að áleitin
ævintýrastefna fæli í sér óvið-
unandi áhættu.
MEÐ undirskrift sanlningsins
um tilraunabannið fullvissaði
hvor aðili um sig hinn í raun
og veru um, að hann væri reiðu-
búinn að bjóða hvaða boð sem
væri til þess að komast hjá póli-
tísku og hernaðarlegu uppgjöri.
Því má bæta við, að þegar þetta
gerðist lágu fyrir aðstöðuyfir-
burðir Bandaríkjamanna, en
ekki yfirráð þeirra.
Af þessum sökum virðist
sanngjarnt að álíta að eðli kalda
stríðsins sé að minnsta kosti
utn orðið annað en var, vegna
afturhvarfs Sovétríkjanna frá á
leitnustu árásarstefnum, vegna
fráfalls beggja aðila frá kröf-
unni um „algeran sigur“, og
vegna staðfestingar bandarískra
aðstöðuyfirburða, sem Sovétrík
in virðast hafa sætt sig þegj-
andi við af því, að fullvissa
fylgdi um að Bandaríkin
myndu beita þeim af ábyrgðar
tilfinningu og varfærni.
I. KAFLI
Svo kann að fara, að sögu-
skýrendur síðari tíma telji þess
ar mjög svo mikilvægu breyt-
ingar helztu afrek Kennedy-
stjórnarinnar í utanríkismálum.
Áhrif þeirra hafa orðið til þess
að beina okkur inn á utanríkis-
stefnu, sem einmitt má kenna
við „satnhliða tilveru í friði.“
ÖNNUR afleiðing rénancti
spennu milli Austurs og Vest-
urs er aukið færi hvors um sig
á að leyfa sér munað vaxandi
erja og hnippinga innan sinna
eigin vébanda. Þær hugsjóna
legu eJdingar, sem áður leiftr-
uðu milli Moskvu og Washing
ton og virtust til skamms tíma
vera sjálfsagður hluti af hvers
dagslífi okkar, eru nú ekki orðn
ar annað en svipur hjá sjón.^Nú
bíða Bandaríkjamenn í þess
stað i ofvæni eftir goðsvörunum
sem útganga frá París á sex
mánaða fresti. Og nú svara
Rússar stóryrðum valdhafanna
í Peking með ásakandi glósum
um „þá, setn vilja hefja strið
' gegn öllum.“
Þessar furðulegu breytingar
á heiminum eftir stríðið hafa
ruglað bæði almenningsálit og
opinber viðhorf í Bandaríkjun-
um. Hér veldur að mínu viti
nokkru um sú staðreynd, að
við erum vanir að líta fremur
á heiminn og okkur sjálfa frá
sjónarhóli siðfræði en reynslu.
Við erum fyrirfram gjarnir
á að skoða alla baráttu sem á
tök milli góðs og ills, fremur
en árekstra andstæðra hags-
muna. Við erum gjarnir á að
rugla saman frelsi og lýðræði,
— sem* við álítum hugsjónaleg
grundvalláratriði, — og kapí-
talisma, lýðveldis og tveggja-
flokka kerfi, sem ekki eru hug
sjónaleg grundvallaratriði, held
ur aðferðir, sem Bandaríkja-
menn hafa valið sér og viður-
kenna-
ÞETTA minnir verulega á
trúarafstöðu fjölmargra æru-
kærra manna, sem „yrðu jafn
hneykslaðir á að heyra efasemd
ir um kristna trú og að sjá
hana framkvæmda", eins og
Samuel Butler komst að orði.
í þjóðlegum orðaforða olckar
úir og grúir af „sjálfsögðum
sannleika", jafnt um „líf, frelsi
og hamingju" og ótöluleg per-
sónuleg og opinber efni, þar
á meðal kalda stríðið. Meðal
hinna „sjálfsögðu sanninda" eft
irstríðs tímans er það til dæm
is, að alveg eins og forsetinn
býr í Washington og páfinn í
Róm, hljóti djöfullinn óaflátan
lega að búa í Moskvu.
• Við erum orðnir því vanir að
líta á Kreml sem valdastól hans
og heita má að við kunnum orð
ið vel við þá ógn, sem hefir að
vísu verið óumræðilega ill, en
bætt það upp að nokkru með
því að vera óbreytileg, fyrirsjá
anleg og kunnugleg okkur með
djöfuliinn brúgðizt okkur með
því að flytja búferlum, og það
sem verra er, hann hefir tvístr
azt, kemur ýmist fram á þess
um staðnum eða hinum og jafn
vel mörgum í senn, af djöful-
legu tillitsleysi til þeirra hug-
sjónalegu landamæra, sem búið
var að ákveða með ærinni fy:-
irhöfn.
VIÐ stöndum andspænis
kviku og síbreytilegu ástandi i
heimsimálunum og getum ekid
vanið okkur við það. Við höld
um dauðahaldi í gamlar kenni-
setningar frammi fyrir nýjum
staðreyndum og reynum að kom
ast hjá mótsögnunum með því
að þrengja mörk leyfilegra um
ræðna á opinberum vettvangi
og draga fleiri og fleiri hug-
myndir og sjónarmið í sístækk-
andi dilk þess „óhugsandi“.
Eg hygg, að þessu þurfi að
snúa við og eigi að snúa viö.
Okkur sé unnt og tvímælalaust
fyrir beztu að losa okkur und
an oki viðurkenndra kennisetu-
inga, fara að „hugsa“ ýmislegt
af því „óhugsandi", bæði um
kalda stríðið viðhorfin milli
Austurs og Vesturs vanþróuðu
löndin, — sérstaklega í Mið- og
Suður-Ameríku, — breytt eðli
Framhald ð 13. sfðu f]
T I M I' N N, þriðjudagur 14. apríl 1964.
7