Tíminn - 14.04.1964, Side 14

57
Þetta virðist mér afskaplega at-
hyglisverð ættfræði. Hingað til
hafði ég ekki veitt athygli neinum
sérstökum mormónskum einkenn-
um í fari ykkar — en hér eftir
mun ég endurskoða hug minn þar
að lútandi.
Ég hef miklar mætur á Mormón-
um — þar sem þeir eru mjög
góðir og gegnir þegnar lands síns..
Samt sem áður líður mér aldrei
úr minni sú stund, er foreldrar
mínir urðu að hafa stutta viðdvöl
í Salt Lake City, þegar ég var
drengur. Þau gengu fram og aftur
á brautarpallinum á járnbrautar-
stöðinni og þá komu þau auga á
tvær ungar konur, sem báðar ýttu
[ á undan sér barnavagni. í þeim
i lágu tvö kornabörn og voru bæði
á sama aldri, u.þ.b. eins árs. Fað-
| ir minn spurði þær, hvort þær
! væru að bíða eftir einhverjum,
og þær svöruðu:
„Já, við erum að bíða eftir eigin-
manni okkar. Hann er vélamaður
lestarinnar.“ Ef til vill var þetta
upphafið að stjórnarstefunni, sem
kennd hefur verið við góða sam-
fcúð!
Ykkar einlægur."
Kyrrlátt kvöld nokkurt gerðu
Clementine og Winston heimsókn
sína á heimili Roosevelt við Hyde
Park. Þar sátu þau fjögur og nutu
samvistanna eins og gamlir og góð
ir vinir.
Eleanor sat og prjónaði. Bæði
hún og Clementine skelltu upp úr
er forsetinn hallaði sér áfram og
sagði: ,Kæri Winston. Brezka
heimsveldið er ekki lengur til. Það
er ekki annað en uppspuni ímynd-
unarafls þíns.“
Winston reis hægt á fætur og
strákslegur glampi kom í augu
hans. Hattn lét sem hann bæri
þunga byrði á útréttum örmum
sínum og síðan lét hann sem hann
sleppti henni í kjöltu forsetans.
„Langar þig í Indland?“ sagði
hann. „Hérna færðu það.“
Þau voru eins og ein fjölskylda.
Churchill-hjónin og Roosevelt
voru ekki sammála í öllum efnum,
en þau áttu mjög vel saman. Eft-
ir að Eleanor hafði heimsótt Bret-
land í pví skyni að kanna áhrif
loftárásanna, skrifaði Winston
henni:
„Heimsókn yðar varð þjóð okk-
ar til mikillar ánægju og hughreyst
ingar og þar sem þér komuð og
töluðuð urðuð þér áheyrendum yð-
ar mikil hvatning til nýrra dáða.
Þér hafið vissulega látið eftir gull-
in spor að baki yðar.“ Og að baki
lét hún einnig örþreytta Clemen-
tine.
13.
KRAFTAVERK f MARRAKESH.
Okkur er sagt, að þeir sem haldi
um ríkisstjórnvölinn beri svo
þungar bvrðar að þær séu mann-
legum kröftum næstum um megn,
og að erfiðleikar og strit í sam-
bandi við forsætisráðherraem-
bættið geti haft afar alvarleg
áhrif á heilsuna, ef embættinu er
haldið meira en í örfá ár.
„Þetta er ósköp þægileg kenn-
ing, á meðan enginn leggur til, að
lausn frá störfum verði beitt sem
eina meðalinu, er að gagni mætti
koma.
Kenningin þaggar niður í gagn
rýnisröddunum og slævir skörp-
ustu brodda andstöðunnar. Eng-
inn vill ráðast á særðan mann og
sjúkan, og þá sízt af öllu á mann,
sem hefur fórnað sér í þágu fóstur
jarðarinnar, og einmitt þess vegna
misst heilsuna.
En er það sannleikur, að stjórn-
málin séu eitthvert hættulegasta
viðfangseíni, sem unnt er að velja
sór? Er Downing Street raunveru-
lega aðeins biðsalur dauðans?"
Þannig fórust Winston orð fyr-
ir nokkrum árum um erfiði það
og strit, er fylgdi í kjölfar opin-
berra virðingarstaða. Þegar 4iöfð er
í huga sú ægimikla ábyrgð, er
honum hefur verið lögð á herðar
og jafnframt haft í huga, að hann
hefur látið næstum allt eftir sér,
sem mæður okkar hafa sagt okk-
ur, að við ættum ekki að gera, þá
er ótrúlegt að hann skuli vera of-
ar moldu enn þann dag í dag, hvað
þá snillingur um áttrætt, sem enn
hefur sína skörpu dómgreind.
Samt sem áð*r hefði ekki orðið
honum Váag leiðin til grafar frá
Downing Street, hefði hann ekki
notið ástríki og umönnunar konu
sinnar.
Winston er í rauninni sá sjúkl-
ingur, er erfiðast er að sinna, en
Clementine hefur sinnt honum, er
15
andartak. Þá reis hún á fætur og
kinkaði kolli. Þau hurfu inn á
dansgólfið jafn fljótt og hin skötu
hjúin.
Þau, sem sátu, horfðu hvert á
annað. Lindkvist horfði á Jaatin
en. Frú Latvala horfði á frú Berg
og virtust bæði jafn illa snortin.
— Það er í rauninni yndislegt
veður I kvöld, sagði Lindkvist
eftir stundarþögn.
— Já, svaraði Jaatinen þurr-
lega.
Konurnar létu hjá líða að lýsa
skoðun sinni á málinu.
— Konjakið er ekki sem verst
heldur, hélt Lindkvist áfram.
— Það gæti verið verra, svar-
aði Jaatinen, sem nú hafði skipt
á liebfraumjólkinni og fengið sér
sterkara í staðinn. Hann virtist
hafa gleymt sínum háa aldri og
varnaðarorðum læknanna og á-
kveðið að skemmta sér nú einu
sinni reglulega vel.
Konurnar létu einnig vera að
skála. Þær horfðu aðeins hvor á
aðra. Og um leið beindu þær sjón-
um sínum að dansgólfinu. Þar var
að sjá líf og fjör. Fjörugur vals
og gestirnir í sínu bezta skapi á
þessum tíma kvöldsins.
Hlæjandi andlit, líkamir, sem
hreyfðust í takt við dunandi tón-
list, allavega lit ljós og skrautlega
búin hljómsveit.
Jaatinen stalst til að horfa á
Lindkvist þýðingarmiklu augna-
ráði. Lindkvist skildi, hvað hann
átti við. Gjaldkerinn vlldi, að lög-
fræðingurinn byði upp annarri
þessari þungbúnu kvenna við
borðið. Lindkvist hristi höfuðið
glottandi. „Nei takk“, sagði hann
með augunum. „Við skulum bíða
og sjá, hvað setur. Ef til vill skeð-
ur eitthvað skemmtilegt fyrr en
varir. . .“
„Án vafa“ svöruðu augu Jaatin
ens og var áminning í svipnum
''kommtun er afstæður hlutur
hann hefur legið í botnlangabólgu, |
fengið taugaveikibróður, þrisvar
sinnum lungnabólgu og eftir ó-
teljandi slys og óhöpp hvarvetna
í heiminum. Og samt segir Win-
ston: „Lifið lífinu hættulega Tak-
ið hlutunum eins og þeir koma
fyrir. Hræðizt ekkert. Allt mun
lagast.“
Á stríðsárunum átti Clementine
í sérstöku stríði fyrir fósturjörð-
' ina. Stríðinu fyrir heilsu og heil-
; brigði manns síns.
| Hún hafði löngu gefizt upp á
1 að reyna að fá mann sinn til að
] halda góðri heilsu með líkamleg-
| um þjálfunum og æfingum. Álit
! hans á óþarfa ofþreytu kom ljós-
j lega fram í þeim orðum, sem hann
lét falla er hann horfði á kapp-
róður í sjónvarpi: „Margur góður,
heilsuhraustur pilturinn hefur
eyðilagt i sér hjartað á svona-
löguðu," sagði hann.
Vetur nokkurn vonaðist hún til
að geta fengið hann til að gera !
nokkrar leikfimisæfingar. Hún vél(
ritaði því upp á lista nokkrar slik-
ar æfingar og skrifaði fyrir ofan
yfirskriftina ,,Æfingar“. Síðan
-stakk hún seðlinum í spegilhornið
í svefnherbergi hans, en þar setti
I hún allt, er hún vildi, að hann
hefði sérstaklega í huga.
| En til allra óhamingju breytti
! herbergisþjóninn yfirskriftinni í
! „Æfingar á meðgöngutíma." Næsta
j morgun las Winston gaumgæfileya
j líkamsæfingatillögur Clementine,
á meðan hann batt á sig bindið.
Því næst kallaði hann á herbergis-
þjóninn og spurði: „Lít ég út fyrir
að vera vanfær?"
Clementine, sem gat verið fullt
eins ákveðin og stíf í skapi og eig-
inmaðurinn, gafst upp á að reyna
að gera Winston að unnanda fim-1
leika a. m. k. hvað sjálfan hann
snerti. Hann sinnti engum slíkum
tilmælum.
• •
í febrúar 1943 barst út frétt,
sem kom illa við alla þjóðina.
Winston hafði fengið lungnabólgu.
Honum var strax gefið töfralyfið
M&B. 693, en líf hans var samt
sem áður í hættu — og var það
honum sjálfum að kenna. í fyrft.u
neitaði hann aö skeyta nokkuð um
líðan sína og krafði -t þess að geta
sinnt skylduverkum s'nuin á alveg
sama hátt og fyrr, þrátt fyrir
niikla öndunarerfiðleika.
Það var aðeins einn maður, sem
gat tjón'íað við Winston — „erf-
iðasta sjúkling heims", eins og vin-
ir hans kölluðu hann — og það
var eiginkona hans.
Læknarnir skipuðu honum að
leggja niður alla vinnu og halda
sig í rúminu, en því neitaði hann
staðfastlega Öllum mótmælum
svaraði hann á einfaldan en ákveð
inn hátt: „Eg verð að gera það.
Það er svo mikið að gera.“
Clementine var sú eina, er gat
fengið hann til að fara í rúmið og
vera þar um kyrrt. Henni tókst
þetta með því að beita því eina
ráði, sem unnt var eins og allt var
í pottinn búið. Hún fékk hann ttl
að halda áfram herstjórn sinni úr
rúminu. Ráðherrar, opinberir
starfsmenn, x-áðuneytisstjórar o.
f). komu hver á eftir öðrunr að
rúmstokknum hjá honum til að
eiga við hann viðræður eða fá fyr
irmæli:
Þrátt fyrir hækkandi hila, hélt
hann þessu áfram og lét færa sér
öll þau ríkisskjöl, er hann venju
lega sinnti um og afgreiddi. Hann
íór ekki á mis við neitt og vildi
ekki láta fresta neinu.
Clementine tókst jafnvel að fá
læknana til að sýna þessari vinnu-
gleði hans umburðarlyndi.
„Ef hann fær ekki að beita sín
um einstæðu gáfum og hugmynda-
fiugi, fyllist hann ólund, verður
eirðarlaus og það mundi ekki flýt.a
DAUDINNIKJOLFARINU
MAURI SARIOLA
eins og annað í þessum heimi.
Andlit Jaatinens var jafnalvar-
legt og hugsanir þær, sem flugu
um huga hans. Hann var langt
frá því að vera ánægður með rás
viðburðanna og velti því fyrir sér
hjá hvorri kvennanna mundi fyrst
sjóða upp úr. Jaatinen hefði veðj-
að á frú Berg. Hún var sjálfstæð
kona í þýðingarmikilli stöðu, þar
sem hún þoldi ekki að nokkur
segði henni í mót.
Hún var einnig illskeytt og
ofsafengin í skapi, svo að úr
þeirri áttinni gat maður átt von
á hverju sem var. Auk þess virt-
ist frúin ekki aðeins vera komin
í æst skap, heldur vera orðin
fjúkandi reið. Eiginmaður
hennar virtist hafa tekið upp á
svo óvenjulegum skolla, að hún
hefði áreiðanlega ekki orðið
meira forviða, þótt hún hefði séð
mús draga ljón á skottinu.
Frú Latvala var einnig ofsareið,
en Jaatinen vissi, að hún átti hæg-
ara með að stilla sig. Hún öskr-
aði aldrei, en athugasemdir henn-
ar voru á hinn bóginn svo eitrað-
ar, að engum gat dulizt hvað bjó
á bak við hunangsblíðuna.
Um leið og Jaatinen velti fyrir
sér þessum óheillaboðum öllum
varð hann smám saman gremju-
fyllri. Hann blygðaðist sín fyrir
að hafa dregið Lindkvist inn í
allan þennan ófögnuð. Curðu-
blandinn og jafnframt ha*slegur
munnsvipur lögfræðingsins sýndi,
hvað hann hugsaði. Hann var
áreiðaniega vanur að umgangast
fólk, sem kunni að halda tilfinn-
ingum sínum í skefjum og létu
þær ekki flæða yfir lönd og lýð
eins og hraunflóð úr eldgíg. Og
nú virti hann fyrir sér borðfélaga
sína bæði háðskur og undrandi.
Jaatinen andvarpaði, en reyndi
að bæla niður leiðindin, er bjuggu
með honum. Af hverju í fjáran-
um þurfti nú allt að fara svona?
Og þetta var áreiðanlega aðeins
upphafið . . .
Valsinn var orðinn óþarflega
langur og þegar honum loks lauk,
birtust verktakinn og ungfrú Rask
þar sem þau fikuðu sig út úr
þrönginni á gólfinu í átt að borð-
inu. Jaatinen fannst sem andlits-
drættir þeirra hefðu tekið á sig
einhverja allt aðra mynd. Þegar
þau gengu út á gólfið höfðu þau
verið þrjózkufull og þungbúin á
svip. Nú hafði munnsvipur Lat-
vala hins vegar harðnað og andlit
hans lýsti frekar hörku en
þrjózku. Hann hafði rétt úr feit-
um líkamanum. Bakið var beint
og axlirnar slöptu ekki eins og
áður. Aulikki Rask tiplaði léttfætt
við hlið honum eins og hind i
fylgd með fíl, en þótt undarlegt
kynni að virðast voru þau á eng-
an hátt hlægileg. Þvert á móti
virtust þau hæfa hvort öðru þrátt!
fyrir aldursmun og ólikan líkams- i
vöxt.
I
Jaatinen beit sig í vörina. Með
honum vaknaði grunur um, að
þau hefðu orðið ásátt um eitthvað
mjög mikilvægt. á meðan þau
stigu dansinn, og augsýnilega kom
izt að einhverri sameiginlegri 1
niðurstöðu, sem veitti þeim kraft
og hugrekki.
— Var gólfið hált? spurði frú
Latvala, þegar þau höfðu setzt.
Latvala virti hana ekki svars,
en spurði þess í stað Rask, sem
sat gegnt honum: — Má ég ekki
bjóða þér eitthvað reglulega gott?
Frú Latvala skipti litum og
hún spurði á ný með öllu hærri
raust: — Heyrðirðu ekki, að ég
var að spyrja þig?
— Ef til vill gott kampavín?
stakk Latvala upp á.
Einkaritarinn kinkaði kolli. ún
var hnarreist og varkárni hennar
var öll á burt.
— Þjónn, kallaði Latvala á
finnsku, en þeir skildu samt sem
áður. Hvítklæddur herra skundaði
-tH þeirra. Latvala pantaði kampa-
vínsflösku á lélegri sænsku og
hélt síðan áfram að ræða við
einkaritara sinn.
Nú blandaði frú Berg sér inn í
samtalið. Hún sagði hvasst: —
Albert. Vertu ekki ósvifinn.
Latvala lézt ekki heyra.
Jaatinen vætti þunnar varirnar.
Hann sá, að Lindkvist beygði
sig áfram fullur áhuga, en enn
greinilegar tók hann eftir hörku-
legum svip frú Latvala.
Hún var orðin blóðrauð í and-
liti og beit á vör. Og á sama !
andartaki brast stíflan, — hún !
opnaði munninn og greip andann
á lofti
En frú Berg varð fyrri til. Hún
hafði svipazt um i sálnum og
spurði nú með ískulda í röddinni-
— Sáuð þið, hvað varð af Allan
og Kirsti?
Jaatinen hrökk við. Hann hafði
ekki tekið eftir, að Berg verk-
fræðingur og Hiekka höfðu ekki
komið aftur til borðsins að lokn-
um dansinum.
Latvala lét svo lítið að vakna:
— Hveð segirðu?
— Ég spurði, hvað hefði orðið
af manninum mínum.
— Á ég að gæta karlsins þíns?
Rödd Latvala var háðsk og frú
Berg varð ofsareið. Stífur líkam-
inn öðlaðist skyndilega líf. Augna
ráðið varð stingandi og hún hækk
aði raustina, svo að heyra mátti
um allan salinn.
— Manstu við hvern þú ert að
tala?
— Það man ég ofur vel, rumdi
í Latvala. — Þú munt vera frú
Berg.
Nú tók Jatinen eftir að Lat-
avia var orðin nallölvaður. Auk
þess virtist hann ölvaður af ein-
hvers konar sigurgleði eða sjálfs-
ánægju.
—Það var rétt, sagði frú Berg
og var ískuldi í róddinni. — Það
er einmitt það, sem ég er.
— Hvers vegna varstu þá að
spyrja?
— Það má vera, að þú fáir að
spyrja um eitt eða annað, áður
en langt um líður.
— Hvað þá? —Breitt glottið
á andliti Latvala varð heldur
minna og hann varð öllu gætnari
— Nú skil ég ekki . . .
— Það verður ekki langt þang-
að til þú færð að skilja.
i.l
T í M I N N, þrlðjudagur 14. apríl 1964. —