Tíminn - 24.05.1964, Síða 14

t
CLEMENTINE
KONA CHURCHILLS
86
ston, hve drengilegur hann ætíð
var í mörgi* tilliti. Það var gott
dæmi um, hfernig hann er, þegar
•hann var innanríkisráðherra fyrir
mörgum árum og var allsendis
’ðfáanlegur til að banna það, að
farið yrði á rúlluskautum um
gangstéttirnar. Hann var skelegg-
ur verjandi þess réttar* lítilla
drengja að fleygja eldra fólki um
koll, ef þeir vildu fara hratt yfir.“
Skóladnenguriihi kemur oft' upp
í honum. Hann er hégómlegur,
þegar um er að ræða fætur hans
og fótleggi. Hann endursendi
Bemard Hailstone mynd af sér,
sem Bernard hafði gert, til þess
að láta hann breyta fótleggjum
sínum til þess, er hann taldi betra.
Kona frá Mayfair snyrtistafu
kom venjulega einu sinni á viku
í Annexíuna til að snyrta neglur
Clementine. Winston kom oft
askvaðandi inn í herbergið, spark-
aði af sér inniskónum og spurði
með þjósti: „Hvað finnst yður um
fæturna á mér? Ekki hafið ÞÉR
svona fætur. Eru þei'r ekki fal-
legir?“
Satt að segja eru í rauninni
f ætur hans fallegir — eins og fæt-
ur Clemmie.
Þó að Winston væri karlmenni
í hvívetna, þótti honum mjög gott
að láta Clementine kaupa óduko-
lonj til að setja í vasaklúta sína.
Þá heldur hann vasaklútnum á
lofti með annarri hendi en með
hinni sprautar hann ilmvatninu í
klútinn með úðara. Ánægðastur
er hann, þegar eiginkonan gerir
þetta fyíir hann.
Það eni ekki allir kvöldverðir
í Downing Street pólitískir. Kvöld
nokkurt var aðalgesturinn sendi-
boði páfastóls.
Myron Taylor ambassador, sem
var persónulegur fulltrúi R,oose-
velts forseta við páfahirðina kom
í erindagerðum páfastóls til Lund-
úna. Hann ætlaði að reyna að
finna einhver ráð til að koma í
veg fyrir að Róm yrði fyrir loft-
árásum.
Fjórir sátu við kvöldverðarborð-
ið þetta kvöld. Winston,, Clemen-
tine, John Winant ambassadorinn
bandarískj og Taylor.
Myron Taylor var sjálfur bisk-
up af kvekaraflokki og reyndi að
finna einhverja millileið á milli
mannkærleikans og þeirra þarfa,
er kviknuðu við stríðið. Þeir Win-
ston þráttuðu fram og aftur um
málið, bó að báðir hefðu sömu
grundvallarsjónarmið, þ.e. fyrir-
litningu á ofbeldi og kúgun, en
ást á frelsinu.
Winston skýrði fyrir honum, að
Bretland berðist fýrir tilveru sinni
í Austurlöndum nær, og að þegar
væri ákveðin' innrás í Norður-
Afríku, og því mundi allt, sem
gert væri til að draga úr aðgerð-
um gegn óvinunum, verða vatn á
þeirra myllu og gæti orðið til þess
að við biðum algeran ósigur á
Miðjarðarhafssvæðinu.
Taylor kvaðst skilja þetta sjón-
þær skyldur, er hann hefði gagn-
vart herjunum. Ef Rómaborg teld-
ist ekki lengur mögulegur skot-
spónn brezku herjanna, sagði
hann, gæti það freistað Mussolini
til að ráðast á Alexandnu eða
Karíó og þaning veikt aðstöðu
brezku herjanna við Alamein.
Hvorugur vfldi láta undan.
„Þetta eru einhverjar kurteis-
legustu samræður, sem ég hef
hlusíað á, þar sem bæði var rætt
um andleg mál og eyðileggingar-
tæki styijaldarinnar", sagði John
Winant.
„Mifli þessara tveggja manna
var í rauninni ekki ágreiningur.
Til umræðu voru í rauninni að-
eins hin stöðugu mistök mannsins
við að viðhalda og varðveita frið
og frelsi, sem byggt væri á mann-
kærleika. f hvert sinn, sem þau
mistök gerast, verður alltaf reynt
að leita málamiðlunar á milli
hins andlega og tímanlega vel-
famaðar. Ádíka vandamál risa í
hversdagslífinu, en þau hverfa
alltaf í skuggan fyrir hörmungum
styrjalda.1,
Kvöld nokkurt árið 1944, þegar
þýzki flugherinn gerði sérstaklega
harðar árásir með íkveikjusprengj
um aðallega, sat Clementine í for-
sæti í afar mikilvægu kvöldverð-
arsamkvæmi. Skyndilega byrjuðu
loftvamasírenumar að væla, og
stuttu síðar kom merki um, að
flugvélarnar væru fyrir ofan.
Winston, Clementine og gestir
armið liens, en lagði áherzlu á þeirra neydust til að flytja sig inn
í loftvainarbyrgið. Þar settust
þau á kolla og stóla og biðu þess
að létti á ný. Þarna í byrginu var
Georg konungur VI og allt styrj-
aldarráðuneyti hans.
Konungurinn var. tíður gestur
í Downing Str. og nú sat hann
þama og hélt áfram samræðunum
þar sem frá var horfið og hann
og Clement Atlee, Ernest Bevin
og Anthony Eden, skiptust á
bröndurum. Allir höfðu ánægju af
þessu hléi, enda sá Clementine
ætíð um, að nóg væri um hress-
inguna í loftvarnarbyrgjunum
einnig.
Winston stakk við og við höfðinu
út um dyr byrgisins, bara til að
fullvissa sig um, að húsið væri
enn uppistandandi og óbrotið fyr-
ir ofan þau.
Stundum náðu éyrum Winstons
raddir annarra en opinberra að-
ila, og var það þá fyrir milli-
göngu Clementine — þ.e. ef þeir
þá höfðu eitthvað skynsamlegt
fram að færa. Hún var alltaf hálf
veik fyrir mönnum, sem enginn
yildi hlusta á, enda minntist hún
þess hve Winston hafði lengi tal-
að fyrir daufum eyrum.
Þegar sir Edw. Spears majór-
generáll spurðist fyrir um það |
hjá Clementine, hvernig bezt'
væri fyrir hann að vekja athygli \
manns hennar á mikilvægu mál-|
efni, sagði hún: „Skrifaðu niður
það, sem þú hefur að segja. Oft
hlustar hann ekki eða heyrir
ekki, ef hann er að hugsa um eitt-
hvað annað. En hann athugar
skrifað mál ætíð gaumgæfilega og
sleppir þar engu. Hann gleymir
aldrei því, sem hann hefur séð j
skrifað.“ ,
Æruverðugur F.H. (Fred) !
CriPPs herforingi, þurfti að segjaj
honum eitthvað mikilvægt ’ um |
skipulag og stjórn hafnanna. Hon-1
um fannst sú áætlun, sem unnið
var eftir, óframkvæmanleg, :0o
að til þess að koma í veg fyrir að
gagnrýni hans lenti einhvers stað-'
að „undir stól“, kom hann þeim
jil forsætisráðherrans inn um „bak
dyrnar“ á Downing Street nr. 10.
„Ég skrifaði mína eigin skýrslu
eftir að hafa rætt við „Clemmie“,
Churchill“, sagði Cripps, „og hún
tók að sér að sýna forsætisráð-
herranum hana.“
Clementine skipti sér aðeins
sjaldan af stjórnarmálefnum á
þennan hátt, en á Downing Street
kom fyrir að undantekningu yrði
að gera á aðalreglunni.
Síminn í Annexíunni glumdi við
morgun einn og kona hrópaði
æstri röddu: „Hlustaðu, Clemmie!
Hlustaðu á þetta bréf! Þú veizt,
hvað þetta er ólíkt Duff. Ó,
Clemmie, hvað eigum við að
gera?“
Sú, sem talaði, var lafði Diana
Duff Cooper, sem var örvæntingu
lostin eftir að hafa lesið bréf frá
bónda sinum, sem hafði farið í
stjórnarerindum til Parísar. í
bréfinu liafði Duff Cooper sagt,
að honum byði í grun, að hann
mundi ekki eiga afturkvæmt.
Bréfinu hafði verið stungið inn í
vegabréf konunnar, augsýnilega í
þeirri trú, að það mundi ekki finn-
ast þar fyrr en að nokkrum tíma
liðnum. Lafði Díana hafði fundið
það af hreinni tiíviliun, og nú
hafði hún í örvæntingu sinni
hringt í eina manninn, sem kynni
að geta veitt aðstoð.
Clementine hlustaði á hana með
samúð og sagði síðan: „Þetta er
hræðilegt! Ég skal segja Winston
frá þessu strax. Hann sendir á-
reiðanlega nokkrar Spitfire-orr-
ustuflugvélar. Reyndu að hafa
ekki of þungar áhyggjur.“
Það kann svo að vera, að Luft*
44
Brunnsgötunni og bíða eftir
grænu ljósi, og þar kom hann
auga á Harri leynilögreglumann,
þar sem hann stóð á gangstétt-
inni á meðal vegfarendanna. Ungi
maðurinn starði beint fram fyrir
sig, og við nánari sýn veitti Storm
því athygli, að hann brosti með
sjálfum sér og var afskaplega
ánægður á svip. Það hnussaði í
Storm, en forvitnin vaknaði með
honum í sama bili. Harri hafði
pinmitt haft sama svipinn á and-
litinu, þegar hann kom inn til
hans til að segja honum það, sem
hann vissi um Lindkvist. Raunar
hafði ekki verið mikið á því að
græða, en viðtalið við Lindkvist
gat þó samt sem áður komið hon-
um aö notum, þar sem hann liafði
fengið Igssa ábendingu um
Jaatinen.
Storm velti því fyrir sér, hvort
hann ætti að aka í veg fyrir
Harri, sem í sama bili hvarf fyrir
hornið, en um leið kom græna
ljósið, og Storm neyddist til að
aka áfram í gagnstæða átt við
Harri. Storm ákvað að láta Harri
lönd og leið. Ef Harri hefði tek-
izt að þefa eitthvað upp, sem gat
komið að notum — og raunar var
það ólíklegt, þar sem hann átti í
hlut — mundi hann áreiðanlega
fá að vita það nógu snemma
Hann sleppti kúpplingunni og ók
bifreiðinni eftir Mannerheimveg
inum í átt að Munkanesi.
Tíu mínútur síðan staðnæmdist
hann við reisulegt raðhús. Það var
langt og aðeins einnar hæðar, og
Storm vissi af fyrri heimsóknum
sínum þangað, að inni var allt
mjög ríkulqMt og vel fyrir komið.
Um leið wg hann gekk eftir
ganginum að íbúð Jaatinen hugs-
aði hann um það, sem Lindkvist
hafði sagt honum. Hann hafði
yfirheyrt Jaatinen tvisvar sinnum
áður og í bæði skiptin hafði hann
! farið frá honum hálfgramur í
bragði. Þá taldi hann, að það
mundi stafa af þreytu og af því,
hve rannsóknin gekk illa, en nú
skildi hann það betur. Hann hafði
alltaf haft það á tilfinningunni,
að Jaatinen leysti ekki frá skjóð-
unni fyllilega. Það var svo sem
ekkert í framkomu gjaldkerans,
sem benti til þessa. Storm hafði
bara ekki getað bægt frá sér þess-
! arri hugsun.
Ilann hringdi dyrabjöllunni.
— Ójá . . . eruð það þér aftur,
j herra lögregluforingi?
j Gjaldkerinn hafði lokið upp
\ dyrunum og stóð nú á þröskuld-
j inum klæddur morgunslopp. Tært
| og náfölt andlitið stakk í stúf víð
glæsileik hússins og fagurt um-
hverfið.
— Ég á dálítið vantalað við yð-
ur, sagði Storm og brosti kurteis-
lega.
— Gerið svo vel að ganga í bæ-
inn . . . Ég vil gjarna verða yður
til hjálpar, ef ég get . . .
Storm gekk á eftir gjaldkeran-
um inn í dagstofuna. Um leið og
hann svipaðist um, veitti hann
enn einu sinni athygli húsbún-
aði Jaatinens.
Húsgögnin voru gamaldags,
þunglamaleg og leðurklædd. En
samt sem áður var ekki þröngt
þar inni né ósmekklegt.
Gjaldkerinn benti þegjandi á
leðurklæddan hægindastól, en sett
ist sjálfur í ruggustól, fagurlega
gerðan en fornfálegan.
Áreiðanlega erfðafé, hugsaði
Storm með sér um leið og hann
virti rannsakandi fyrir sér gamla
manninn. Hann ruggaði sér hinn
rólegasti á meðan og krosslagði
hendumar yfir hnjánum, um leið
og hann leit til hliðar eins og
hann væri að leita að einhverju.
Hann minnti Storm ósjálfrátt á
gamlan, grámyglulegan fugl, þar
sem hann sat þarna og ruggaði
skorpnum og hrumum kroppnum.
Líkastur gamalli össu, hugs-
aði Storm, um leið og hann virti
fyrir sér hvasst nefið og hökuna.
Jaatinen ræsktí sig og rauf
þögnina hikandi.
— Hvemig stendur á því, að
þér enn einu sinni . . . hm . . .
gerið mér þennan heiður?
— Það stendur þannig á því,
að . . . Storm rifjaði upp allt,
sem gerzt hafði, þegar frú Lat-
vala hvarf með nokkrum velvöld-
um orðum og veitti því athygli,
að það kom titringur í andlit
hans. Síðan hélt hann áfram án
þess aö hafa frekari umsvif:
— Hvaða torkennilegt hljóð
heyrðuð þér, eftir að skipið hafði
látið úr höfn í Visby? Hljóð, sem
varð til þess, að þér risuð á fætur
og reynduð að opna klefadymar.
Gjaldkerinn tók viðbragð og
bandaði frá sér með hendinni.
-7 Þetta hefur Lindkvist lög-
frspðlngur sagt yður.
-J- Rétt til getið.
— Ja . . . Gjaldkerinn varp
öndinni mæðulega. Hann tók of-
an gleraugun og þurrkaði vand-
lega af glerjunum með vasaklútn-
um. Hann leit niður fyrir sig, en
þegar hann leit upp aftur, depl-
aði hann nærsýnum augunum. —
Ja . . . Eiginlega er gott að geta
fengið að leysa frá skjóðunni.
Eða . . . kannske réttara sagt
geta sagt yður það. Ég hef hingað
til verið hálfsmeykur við að minn
ast á þetta við nokkurn, þar sem
ég óttast að menn myndu hlæja
að mér . ..
— Ég mun ekki hlæja, sagði
Storm alvarlega.
— En ég er ekki einu sinni
viss um, að ég hafi heyrt rétt. Ef
til vill eru þetta bara einhverjir
elliórar . . . Ég gerist sí hrumari
. . . Þetta er einhvern veginn allt
svo ótrúlegt
— Ef til vill viljið þér nú segja
mér allt. Síðan getum við rætt
málið á eftir.
— Kannske . . . Gjaldkcrinn
setti upp gleraugun og var lengi
að hagræða þe'im á nefinu. Síðan
hóf hann frásögnina lágri og
brostinni gamalmennisröddu:
— Skipið lét sem sagt úr höfn.
Ég heyrði, að skipfestar voru
leystar og vélarnar settar í gang.
Og svo varð allt hljótt á þilfari
og ekkert heyrðist nema vélar-
hljóðið úr iðrum skipsins. Skip-
stjórnarmennirnir voru sennilega
á stjórnpalli og áhöfnin . . .
sennilega gengin til hvílu. Það
var dimmt. Tíu eða fimmtán mín-
útum síðar . . .
Storm kinkaði kolli. Það var
augljóst, að gamli maðurinn lifði
upp aftur það, sem gerzt hafði.
— Síðan heyrði ég lágværar
raddir. Kvenraddir..........Það
voru tvær konur, sem töluðu sam
an í hálfum hljóðum . . . Þær virt-
ust ganga fram hjá klefadyrum
okkar og síðan út á þilfarið. ÞÆr
stönzuðu nálægt ‘itlefanum okkar.
Kýraugað sneri út að þilfarinu,
eins og þér vitið, og glugginn var
opinn. Nóttin var kyrr og dipim.
Hjarta Storms fór að slá hrað-
ar. Hann reyndi þó að hafa hemil
ú sér, um leið og hann sagði:
— Nú, jæja. Haldið þér áfram.
— Ég sagði að þær hefðu talað
í hálfum hljóðum. En svo mikið
skildist mér af raddbrigðum
þeirra, að þær áttu í rifrildi. Um
hvað heyrði ég hins vegar ekki, en
hins vegar var raddblærinn þann-
ig . . . Það var eins og þær ættu
bágt með að stifla sig, eins og
hvæsandi . . . Mér datt í hug,
tveir hcvæsandi kettir, sem yggldu
sig hvor framan í annan með
kryppuna á lofti. ..
— Mjög athyglisvert. — Storm
vætti þurrar varirnar. — Kunnið
þér engin skil á röddunum?
— Andartak . . . Mér fannst ég
kannast við þær. En þar sem ég
heyrði aðeins reiðilegt hvæs, þori
ég ekki að fullyrða neitt um það.
En síðan . . .
— Síðan hækkaði önnur rödd-
ina . . . dálítið. Það var í henni
undrun, efi og . . . ótti. Röddin
sagði óttaslegin . ..
— Haldið áfram.
— Hin röddin, sem ég held,
að hafi verið frú Latvala sagði:
TÍMINN, sunnudaginn 24. maí 1964
14