Alþýðublaðið - 13.01.1952, Blaðsíða 4

AB-AIþýðublaðið 13. janúar 1952
Aívinnuleysið á Siglufirði
ALÞJÓÐ hefur lengi verið
kunnugt, að ægilegt atvinnu-
leysi ríkir á Siglufirði.
Margra ára aflabrestur á
síldarvertíðinni norðan lands
á að sjálfsögðu mikinn þátt
í hörmungum Siglfirðinga, en
þar gætir þó ekki síður af-
leiðinga stjórnaxstefnunnar.
Afturhaldsflokkarnir hafa
bókstaflega ekkert gert til
þess að bæta úr erfiðieikum
eg vandræðum Siglfirðinga
fremur en íbúa annarra kaup-
túna og kaupstaða, þar sem
vofa atvinnuleysisins gengur
Ijósum logum. Þess er meira
að segja skemmst að minn-
ast, er Björn Ólafsson heild-
salaráðherra bar á móti því
í útvarpsumræðum á alþingi,
að nokkurt atvinnuleysi ætti
sér stað á íslandi! Sömu dag-
ana gisti þó Reykjavík sér-
stök nefnd manna norðan af
Siglufirði til þess að ræða við
stjórnarvöldin um atvinnu-
leysi kaupstaðarins og ráð-
stafanir til lausnar á þeim
vanda. En Björn lét sig hafa
það að slá striki yfir allt at-
vinnuleysi, þó að sennilega
hafi hann gengið af fundi
siglfirzku sendinefndarinnar
upp í ræðustólinn á alþingi,
þegar hann flutti þjóðinni
þennan fáheyrða boðskap.
Nú hefur ný atvinnuleysís-
skráning farið fram á Siglu-
firði. Úrslit hennar urðu þau,
að 214 íbúar kaupstaðarins
hafa látið skrá sig atvinnu-
lausa, þar af 131 fjölskyldu-
faðir með 394 manns á fram-
færi sínu. Þó er vitað mál,
að sumir hinna atvinnulausu
á Siglufirði munu hafa látið
undir höfuð leggjast að mæta
til skráningarinnar. En upp-
lýsingar þæi*, sem fyrir
liggja, ættu samt að nægja
til þess að sannfæra alla
hugsandi og ábyrga menn
um það, að á Siglufirði er
voði fyrir dyrum, ef ekkert
verður að hafzt. Sendinefnd-
in, sem hér dvaldist fyrir jól
til að ræða hörmungar Sigl-
firðinga við ríkisstjórnina,
dró enga dul á það í blaðavið-
tali, að á Siglufirði lægi við
landauðn, ef ekki tækist að
vinna bug á atvinnuleysinu
þar. Síðan hefur atvinnu-
leysið enn aukizt þar nyrðra
án þess að ríkisstjórnin hafi
svo kunnugt sé hreyft hönd
eða fót til úrbóta.
AB hefur mánuðum saman
birt fréttir af atvinnuleysinu
hér í bæ og úti á landi. Það
hefur skrifað um þessi mál
með jöfnu millibili og skorað
á ríkisstjórnina að hefjast
handa. Sér í lagi hefur það þó
lagt áherzlu á að sýna fram
á, hvílík vá sé fyrir dyrum
Siglfirðinga, sem tvímæla-
laust hafa orðið harðast úti
allra landsmanna af völdum
aflabrestsins og stjórnarstefn-
unnar, en erfitt mun að greina
á milli, hvor háskinn sé
meiri. AB vill enn einu sinni
gera þetta mál að umræðu-
efni og spyrja ríkisstjórnina,
hvað hún hugsi sér að sitja
lengi auðum höndum og horfa
upp á hörmungar Siglfirð-
inga. Eftir hverju er hún að
bíða? Gerir hún sér ekki
ljóst, að íbúar Siglufjarðar
hljóta að flýja bæinn, ef þeim
verður ekki rétt hjálparhönd
í þrengingum þeirra? Vísir
skýrir frá því í gær, að hóp-
ur Siglfirðinga leiti nú at-
vinnu hér syðra, og heildsala-
blaðið áræðir ekki að stinga
síðustu atvinnuleysisfrétt-
inni þaðan undir stól, þrátt
fyrir ummæli húsbónda síns,
Björns Ólafssonar heildsala-
ráðherra í útvarpsumræðun-
um á dögunum. Þessar upp-
lýsingar Vísis verða ekki
dregnar í efa, enda hafa Sigl-
firðingar leitað hópum saman
atvinnu hingað suður undan-
farna mánuði. En hvaða
bjargræði er það? Hér er at-
vinnuleysið einnig komið til
sögunnar og vex með viku
hverri.
Siglfirzka sendinefndin,
sem hér dvaldist fyrir jól,
gerði sér von um, að ríkis-
stjórnin hefði skilið, hver
voði væri á ferðum þar norð-
ur frá. En ríkisstjórnin virð-
ist hafa lagt sig til svefns á
ný, þegar sendinefndin var
farin aftur heim. Hún hefur
að minnsta kosti ekki efnt til
neinna þeirra ráðstafana, sem
lið væri að. Hvað ætlar hún
að sofa lengi? Er hún svo
steinblind og skilningssljó,
að hún hvorki sjái né skilji,
hvaða hrun vofir yfir Siglu-
firði? Slíkar og þvílíkar
spurningar hlýtur þjóðin að
leggja fyrir valdhafana í til-
efni af síðustu fréttunum af
Siglufirði og heimta skýr
svör við þeim.
í. K.
Gömlu og nýju dansarnir
í Ingólfskaffi í kvöld klukkan 9.
Aðgöngumiðar seldér frá kl. 8.
Sími 2826.
Borgarbílasföðin
Hafnarstræti 21
Sími81991
ÁTTA NÍTJÁN NÍU EINN.
Beint samband við bílasíma,
Austurbær við Blönduhlíð 2.
6727
AB — AlþýSublaðiS. Útgefandi: AlþýSuflokkurinn. Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Auglýsingastjóri: Emma Möller. — Ritstjómarsímar: 4901 og 4902. — Auglýsinga-
simi: 4906. — AfgreíSslusimi: 4900. — Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10.
AB 4
Um þessar mundir er verið að sýna leikrit Eugene 0‘Neill, Anna
Christie, — sem frumsýnt verður í Þjóðleikhúsinu á þriðju
daginn kemur, — í einu kunnasta leikhúsi í New York. Myndin
sýnir leikkonuna Celeste Holm, sem leikur Anna Christie, föð
urinn (Art Smith) til vinstri, og írska sjómanninn.
Eugcne O Neill -
... ÞAÐ VAR FYRST er ég
varð að dveljast í heilsuhæli
um sex mánaða skeið sökum að
kenningar af lungnaberklum,
að ég fór að hugsa fyrir alvöru.
Og á þessu tímabili, er ég var
þvingaður til urr.hugsunar,
hvarflaði löngunin tii að gerast
rithöfundur fyrst að mér. Um
haustið hóf ég svo að semja
mitt fyrsta leikrit. ...“
Þannig farast frægasta leik-
ritaskáldi Bandaríkjanna og
kunnasta núlifandi leikrita-
skáldi, nóbelsverðlaunahöfund-
inum Eugene O’Neiil, orð, er
hann ræðir orsök þess að hann
tók að semja sjórdeiki. Sú á-
kvörðun átti sér þó vafalítið
lengri aðdraganda, og áreiðan-
lega var það ekki iyrir neina
tilviljun, er hann bjó því, er
hann taldi sig eiga vantalað við
meðbræður sína, hiö erfiða en
um leið áhrifaríka tjáningar-
form sjónleiksins.
Sem barn og unglingur hafði i
hann nefnilega haft óvenjulega
náin kynni af leiklist og leik-
starfsemi. Faðir hans, Jarnes
O’Neill, var á sínum tíma
þekktur leikari í tíandaríkjun-
um; hafði getið sér nikinn orðs
tír fyrir meðferð sína á ýmsum
hlutverkum úr leikritum
Shakespeares, en lagði síðan
hin sígildu viðfangsefni á hill-
una, hóf leikför víðs vegar um
Bandaríkin með leikflokk, er
sýndi reyfarasjónleikinn ,,Mon-
te Cristo“, og auðgaðist vel að
veraldlegum auði á þeim skipt-
um. Ekki er ólíklegt, að þetta
kollstökk hans hafi einnig orð-
ið til þess að auðga leikbók-
menntir Bandaríkjamanna, og
um leið hins vestræna heims,
að verulegu leyti siðar meir. Að
þangað megi rekja rætur þeirr-
ar fyrirlitningar, sem sonurinn
hafði jafnan á allri þjónkun við
stundarkröfur og hylli fjöldans
á kostnað listarinnar.
Eugene O’Neill er fæddur
þann 16. október 1888, í gisti-
húsi einu í Nev/ York. í
bernsku var hann á stöðugu
flakki með foreldrum sínum
um þver og endilöng Bandarík
in. Og enda þótt hann dveldist
um sex vetra skeið í kaþólskum
heímavistarskóla og seinna um
fjögurra ára skeið við nám i
framhaldsskóla, má ætla, að
raunhæfust og gagngerust hafi
þekking hans verið á sviði leik
starfseminnar og öllu, er henni
við kom. Þar gerþekkti hann
allt; áhorfendurna og leikarana;
þáð, sem fram fór á sviðinu og
að tjaldabaki.
Eugene O'Neill.
Leikritahöfundurinn, sem tví-
vegis hefur fengið Puilitzerverð
launin, — fyrir ,,Bryond the
Horizon11, „Anna '.hristie“ og
síðan „Strange Interlude“ —
auk Nobelsverðlauna.
Ekki er unnt að gera sér
fulla grein fyrir því, hver áhrif
hið sííellda flakk og leikhússlíf
hefur haft á skaphöfn og per-
sónugerð Eugene ONeill. Víst
er um það, að hann gerðist
snemma baldinn og örðugur
viðfangs. Eflaust hefur upplag-
ið ráðið þar nokkru um, en upp
eldisáhrif umhverfisins hafa þó
áreiðanlega reynzt þyngri á
voginni. Farandleikararnir voru
engir englar, og liferrii þeirra
og lífsskoðun hefur án efa
markað djúp spor í sálarlíf hins
tilfinninganæma, skapheita og
ofsafegna unglings. Það er því
sízt að undra þótt unglingurinn
Eugene O’Neill bæri takmarkaða
virðingu fyrir hefðbundunm
venjum og hversdagslegum
sjónarmiðum, eða yndi því til
langframa, að honum vami
markaður þröngur starfsbás.
Hann réðist í þjónustu verzhm-
arfyrirtækis eins í New Yorlt,
en tolldi þar aðems skamma
hríð; gerðist aðstoðarfram-
kvæmdastjóri farandjeikflokka,
en varð heldur ekki mosavax-
inn í því starfi; tólc því næst
þátt í gullleitarleiðangri til Mið
Ameríku, en veiktist af hita-
belissjúkdómi og varö að hverfa
heim.
Þegar hann haíði náð sér
nokkurn veginn -eftir þau veik-
indi, réðist hann til sjós. Gerð-
ist hann fyrst háseti á norsku
seglskipi, en fór í land i Argen-
tínu, vann þar um hríð við ýms
störf, en fór aftur til sjós, að
Þessi heilsuhælisdvöl mark-
aði tímamót í lifi hans. Hanri
var tilneyddur að Iiaida kýrra
fyrir og hugsa. Nú gat hann
ekki lengur komizi; hjá þvi að
Hugleiða nánar allt það, sem
hann hafði sífellt verið að flýja.
Nauðugur viljúgur varð hann
að svara til sakar fyrir dóm-
stóli sinnar eigiri sáiar. Þá var
það, að hann fann hjá sér þörf
og köllun til þess að gerást rit-
höfundur. Skömmu síðar lauk
hann við að semja fyrsta leikrit
sitt, þá tuttugu og fjögurra ára
að aldri. Veurinn 193 4—15 tók
hann þátt í einu af hinum
frægu leikritunarnf.mskeiðum
Bakers prófessors, pg um sum-
arið 1916 komst hann í kynni
við nýstofnaðan leikflokk, er
kenndi sig við Prineetown, og
verður ekki annað sagt, en að
þau kynni hafi orðið báðum að-
ilum hinn rnesti ávinningur.
Þessi leikflokkur reyndist fús á
að flytja einþáttunga, sem Eu-
fen ONeill hafði samið, og leik
flokkurinn fékk í lið með sér
þann leikritahöfund, sem brátt
vakti fádæma athygli með verk
um sínum og vann á þann hátt
flokknum hina mestu frægð.
Enda þótt þessir einþáttung-
ar O’Neill vektu nokkra at-
hygli, einkum sem byrjanda-
verk, varð varla af þeim ráðið,
hvers væna mætti af hinum
unga höfundi. Hins vegar mun
enginn hafa verið í vafa um
það, oftir að sýningar hófust á
fyrsta ,,stórverki“ hans, sjón-
leiknum „Handan við sjóndeild-
arhring" (Beyond the Horizon).
í leikriti þessu sem höfundur
lætur gerast meðal bændafólks
á Nýja Englandi, koma þegar í
ljós þau megineinkenni, sem
’ ráðið hafa mestu um svip og
! grunntón flestra verka hans.
Persónurnar eru motaðar skýr-
um, jafnvel svo skýrum og
sterkum dráttum, að einungis
hin rismikla og þunga stígandi
harmræmia atburða varnar því
að það rjúfi heildarsvip leiks-
ins. Höfundurinn kryfur þær
og viðfangsefnið til mergjar af
i alvöruþrungnu raunsæi, en þó
kemur hvarvetna í ljós rík sam
úð hans með manninum í veik-
leika, gleði og sorg; það er ein-
mitt hið mannlega, ssm hann
leitast við að draga fram í hina
skæru, á stundum ýktu, birtu
leiksviðsins, maðurinn í allri
sinni nekt, breyskur, syndugur
og vanmáttugur gegn því ör-
lagavaldi, sem felst í umhverf-
inu og honum sjálfum. Og
hvergi er dregin fjöður yfir
neitt; sagan er sögð af miskunn
arlausu, hrjúfu raunsæi, og
hvergi slakað á ltröfum sann-
leikans.
Næsta lekirit O’Neill, „Anna
Christie“ 1921), ber að miklu
leyti sama svip. p.ersónurriar
eru mótaðar sterkum dráttum,
en þó er frásagnarblærinn allur
Framh. á 7. s.ðu.
Hýja
sendibílastöðin
hefur afgreiðslu á Bæ]--
arbílastöðinni 1 Aöal-)
ntræti 16. — Sími 1395.
„Anna Christie^
þessu sinni á eimskip, sem var
í gripaflutningum miili Buenos
Aires og hafna í Suður-Afríku,
og réðist Eugene O’Neill um
borð sem gripagæzlumaður.
Þegar hann lcom úr þeirri för,
dvaldist hann enn iim skeið í
Buenos Aires við þröngan kost
og hélt að lokum aftur heim til
New York sem háseti á strand-
ferðaskipi og hafði þá hlotið.
réttindi sem fullgildur sjómað-
ur. Enn var hann í förum um
hríð, fékkst síðan við blaða-
mennsku um skeið, en fékk þá
aðkenningu af berklum og
varð að leita sér læknisbótar i
heilsuhæli, eins og áður er á
minnzt.