Alþýðublaðið - 05.04.1952, Qupperneq 4

AB-Alþýðublaðið
5. apríl 1952;
Bæjarbókasafnið
UNDANFARIN ÁR hefur
hvað eftir annað verið minnzt
hér í blaðinu á aðbúð bæjar-
bókasafnsins og hún talin
glöggt dæmi um menningar-
áhuga íhaldsins í Reykjavík.
Öllum, sem komið hafa í bæj-
arbókasafnið, mun að sjálf-
sögðu ljóst, að húsakynni þess
væru illnotandi sem vöru-
geymsla Þó hefur bæjar-
stjórnaríhaldið talið þau verð-
ugan samastað bókasafns þess,
sem almenningur í Reykjavík
á að notfæra sér. Ár eftir ár
hefur það látið eins og vind
um eyru þjóta gagnrýni
þeirra, sem fordæmt hafa að-
búð bæjarbókasafnsins og
starfsskilyrði fólksins,' er þar
vinnur, hvort sem hún hefur
komið fram í skýrslum bóka-
varðarins, blaðagreinum eða í
opinberum u'mræðum. Það
hefur talið sér ráðlegast að
una hlutskipti þagnarinnar,
en hins vegar aldrei látið sér
detta í hug að hefjast handa
um úrbætur. Reykvíkingar
hafa því talið sennilegast, að
þeir yrðu framvegis sem hing-
að til að búa við almennings-
bókasafn, sem naumast þætti
hæfa verstöð á Grænlandi eða
svertingjaþorpi í Afríku.
Nú gerist hins vegar það,
að bæjarstjórnaríhaldið virð-
ist vera byrjað að rumska.
Bæjarráð hefur sem sé út-
hlutað lóð undir væntanlega
bindindishöll á mótum Bar-
ónsstígs og Eiríksgötu, en með
þeim skilyrðum, að væntan-
legu bæjarbókasafni skuli
einnig búinn þar staður. For-
ustumenn Reykjavíkurbæjar
hafa með öðrum orðum vakn-
að til vitundar um það, að nú-
verandi húsakynni bæjar-
bókasafnsins muni ekki henta
því til eilífðar. Ástæðan til
þessa mun einkum vera sú, að
eigendur timburhjallsins við
Ingólfsstræti, þar sem bæjar-
bókasafnið hefur verið og er,
vilja rýma húsnæðið. Bæjar-
búar standa því raunverulega
í þakkarskuld við þá, en ekki
bæjarstjórnaríhaldið, ef bóka-
safn þeirra skyldi einhvern
tíma hafna í nýjum og betri
vistarverum!
Reykvíkingar munu vissu-
lega fagna því, að bæjarbóka-
safninu skuli loksins hafa
verið valinn framtíðarstaður.
Það ætti að vera mjög vel í
sveit sett á mótum Baróns-
stígs og Eiríksgötu, og virðist
ósennilegt, að staðarvalið
komi til með að valda deilum,
en slíkt má nú orðið heita ný-
lunda hér í Reykjavík. Híns
vegar mun mörgum leika hug-
ur á að frétta, hvenær forustu
menn höfuðstaðarins hugsi
sér að hefjast handa um bygg-
ingu bæjarbókasafnsins. Sú
stofnun myndi hafa veglegu
hlutverki að gegna, gefa al-
menningi kost á dýrmætum
tómstundum og bjarga mörgu
æskufólki frá aðgerðaleysi
og solli, ef vel tekst til um
starfrækslu safnsins og það
nær til fólksins eins og vera
ber. Bæjarbókasafnið á að
verða menningarmiðstöð
Reykvíkinga og andlegur
varnarveggur gegn válegum
holskeflum, sem nú ríða yfir
landið og bæinn.
Það er annars athyglisvert
í þessu sambandi, að ritstjóri
Morgunblaðsins birti fyrir
skömmu tjmabæra hugvekju
í blaði sínu og íháldsins um
landsbókasafnið. Honum
fannst því of þröngur stakkur
sniðinn, og mun það hverju
orði sannara. Hins vegar mun
Valtýr Stefánsson aldrei hafa
lagt leið sína í bæjarbókasafn-
ið sömu erinda og hann heim-
sótti landsbókasafnið á dög-
unum. Þó er ólíkt verr að
bæjarbókasafninu búið en
nokkurn tíma landsbókasafn-
inu. En Valtýr hefur ef til vill
haft það í huga, að um aðbúð
landsbókasafnsins er við ríkið
að sakast, þegar Reykjavíkur-
bær ber aftur á móti allan
veg og vanda af bæjarbóka-
safninu. Umhyggja hans fyrir
landsbókasafninu er góðra
gjalda verð. Eigi að» síður
hefði hann átt að líta sér nær
og leggja fyrr leið sína upp í
Ingólfsstræti en inn á Hverf-
isgötu. Hann stæði ólíkt betur
að vígi að berjast góðri bar-
áttu fyrir landsbókasafnið
eftir að hafa lagt bæjarbóka-
safninu lið. Það~ hefur hann
hingað til látið undir hpfuð
leggjast.
En kannski stafar þessi
gleymska Valtýs af því, að
hann kunni að skammast sín
fyrir flokkinn, og vilji ekki
óhreinka sig á þyí að heim-
sækja þá menningarmiðstöð
bæjarstjórnaríhaldsins sem
bókasafnið í Ingólfsstræti er.
Engum er alls varnað!
7 f §Án
F EiJ i fjjöil Vuii un.
er til sölu. Báturinn er byggður úr eik 1946, tal-
inn 36 smál. að stærð og er með 145—160 ha. Tux-
ham-dieselvél.
Allar nánari upplýsingar veita Þorgils Ingvarsson
og Björn Ólafs bankafulltrúar í Landsbankanum
í Reykjavík.
Landsbanki íslands
Stofnlánadeild sjávarútvegsins.
AB — Alþýííublaðið. Útgefandi: AlþýSuflokkurirm. Ritstjóri: Stefán Pjetursson.
Auglýsingastjóri: Emma Möller. — Ritstjómarsímar: 4901 og 4902. — Auglýsinga-
sxmi: 4906. — Afgreiðslusími: 4900. — AlþýðuprentsiniSjan, Hverfisgötu 8—10.
AB 4
Þessa skopmynd birti New York Times réít eftir að Sovétríkin
höfðu birt tilboð sitt um sameiningu Þýzkalands, bundið því
skilyrði að það gerðist ekki aðili a.ð varnasamtökum V-Evrópu.
Alþjóða heilbrlgðisclagor sameinyðu
þjóðanna þann 7. apríl.
skipulegt þjóðfélagslíf var fót-
um troðið. í öðrum löndum,
sem þátt tóku í síðari heims-
styrjöldinni — þar á meðal í
Bandaríkjunum og Ástralíu —•
var það einungis dánartala
ungra manna, sem hækkaði. —
vígstöðvarnar, loftið og heims-
höfin hjuggu stór skörð í fylk-
ingar þeirra.
Eftir styrjöldina hefur end-
urreisnarslarfið gengið mjög
yel, en á tímabilinu 1948—50
var enn mikið óunnið . . . en á
þeim árum var mikiu afkastað.
Skýrslurnar greina frá mikilli
framför á þessum þremur árum
og dánartalan lækkar ört. Á
tímabilinu 1930—1932 dóu íil
jafnaðar 18,9 af þúsundi á ári
hverju. Á tímabilinu 1948—50
hafði dánartalan lækkað niður
í 13,7 af þúsundi.
Tutiugu ár eru eiíki langur
tími í þróunarsögu mannkyns-
ins. En samt sem áður hefur á
þessum stutta tíma tekizt að
lækka dánartöluna um næstum
helming í sumum löndum. í
átta ríkjum, sem skýrslurnar ná
ýil, lækkaði dánartalan um
40% eða meira. í 23 iöndunn
lækkaði dánartalan um 20% á
þessu tímabili. Mest var lækk-
un dánartölunnar í iöndum, þar
sem heilsuvernd og sjúkdóms-
varnir höfðu verið mjög liilar
og hægt var að auka þær skjót-
íega.
Erfiðisvinna virðist aðeins
að nokkru leyti eiga sök á því
að karlar deyja fyrr en konur.
Ekkjur eru fleiri en ekkjumenn.
Og fleiri sveinbörn fæðast ar.d-
vana en meybörn. Er.ginn hefur
enn getað veitt fullnægjandi
ský^ringu á þessu fyrirbæri, en
staðreyndin er augljós í hag-
skýrslum S.Þ.
ALÞJÓÐA-HEILBRIGÐIS-
DAGUEINN 7. APEÍL
ÞANN 7. apríl er alþjóða-
heilbrigðisdagurinn. í fjórða
skipti er dagur þessi haldinn
hátíðlegur, ekki til þess að
skapa umtal um WHO, alþjóða
heilbrigðismálastofnan samein-
uðu þjóðanna, beldur til þess
að minna alla á það, hve mikið
veltur á því að hver og einn
geri sitt til að au-ka heilbrigði,
hreinlæti og Jielsu í heiminum.
Hugmyndin um alþjóðlegan
heilbrigðisdag er komin frá ír-
an. Þegar fyrsta ráðstefnan um
heilbrigðismál var haldin 7.
apríl 1948, lagði 'fulltrúi frans
til, að samkomudagur ráðstefn-
unnar yrði gerður að sérstök-
um merkisdegi, og æ fleiri þjóð
ir hafa aðhyllzt hugmyndina.
ÞRÁTT FYRIR ALLAR
FRAMFARIR
Dr. Brock Chisholm, for-
stjóri alþjóða heilbrigðismóla-
stoínunarinnar WHO, er frum-
herji og hefur að baki sér langa
reynslu í heilbrigðisstarfsemi
á alþjóðlegum grundvelli. í til-
efni dagsins segir liann m. a.:
„Heilbrigt umhverfi skapar
heilbrigt fólk“ — þetta er víg-
orðið fyrir heilbrigðisdaginn i
1952 — og það bendir öllum
þjóðum að saraj markinu. Það
segir í sjálfu sér nokkuð um
þau vandamál, sém leysa þarf
til þess að starfið, sem unnið
er við að bæta heilsufarið í
heiminum, geti heppnazt.
Þrátt fyrir hinar ótrúlega
miklu framfarir á sviði lækna-
vísinda og sjúkdómsvarna þjást
enn þann dag í dag þrír fjórðu
hlutar allra karla, kvenna og
barna í heiminum af sjúkdóm-
um, sem berast með óhreinu
vatni, vegna skorts á persónu-
legu hreinlæti, með skordýr-
um, músum og rottum og í ó-
varinní mjólk og mat. Ábyrgð-
in á því, að slíkur fjöldi manns-
lífa fer forgörðum og vinnuafl
tapast hvílir á okkur öllum,
sem meðlimum fjölskyldu okk-
ar, sem borgurum bæja éða
þorpa okkar og sem samborgur
um í heimi, sem stöðugt verður
minni og minni eftir því sem
samgöngutækin verða betri.
Hvort sem við lifum í þjóðfé-
lagi m;killa framfara eða ekki,
er það skylda bæði gagnvart
okkur sjálfum og nágrönnum
okkar, að gæta ýtrustu varúðar
í heilbrigðismálum. Haldið hús
inu hreinu, búðinni hreinni,
verksmiðjunni hreinni, haldið
umhverfinu öllu hreinu og þar
með uppfyllið þér fyrstu skil-
yrðin fyrir heilbrigði heima og
í bæjarfélaginu.
BERI HEILSUVERND —
LENGRA LÍF
Síðastliðin 20 ár hefur þróun
sjúkdómsvarna og læknavís-
inda verið mjög ör, en samt sem
áður er sú þróun aðeins á byrj-
unarstigi ennþá. Enda þótý svo
sé, má greinilega sjá árangur
hennar í alþjóðaskýrslum um
sjúkdóma og dauðsföll, sem
hagstofa S.Þ. hefur nýlega sent
frá sér. Þessar skýrslur eru
teknar saman í „Monthly Bul-
letin of Statistics“ í'yrir marz
1952.
I skýrslunum er gerður sam-
anburður á tölum um dauðsföll
í 89 löndum á tímabilinu 1930
—32 og tímabilinu 1948—50 og
hvarvetna er þróuniu sú sama;
se færri deyja og fólk v/rður
eldra. Einungis síðari heims-
st^'rjöldin og þær farsóttir, sem
fylgdu í fótspor hennar, hefur
getað raskað hlutföllunum, en
þó einungis í þeim löndum, sem
urðu fyrir sprengjuregni eða
JÓN NORDAL tönskáld hélt
fyrstu opinberu tónleika sína s.
1. mánudags- og miðvikudags-
kvöld í Austurbæjarbíói, fyrir
.styrktarmeðlimi Tónlstarfélags-
ins. Var þó allt annað en „byrj-
anda“-bragur á frammistöðu
þessa unga og glæsilega lista-
manns. Hann lék og túlkaði verk
hinna ólíkustu höfunda eins og
gá, sem.valdið hefur.
Með fullkomnu samræmi hug-
gr og hjarta hélt hann hlustend-
um sínum rígbundnum við efn-
ið, hvort heldur var í hinni
íraustbyggðu og hressilegu Cha-
conne Háandels eða í rákutón-
skrefum og „kakófó:iík“ Stra-
vinsky-sónötunnar.
Fyrsta æviárið er ávallt lífs-
hættulegast. Allt fram til 1930
dóu 10 af hverjum 100 börnum
á fyrsta aldursári í helmingi
þeirra landa, sem gerðu s.kýrsi-
ur um dauðsföll. í einu landi
var dánartalan 30 af hverjum
100 börnum. Nú hafa orðið
miklar breytingar í þessu efni
v'egna framfara í læknavísind-
um og sjúkdómsvörnum ög á
alþjóða heilbrigðismálastofnun-
in sinn mikla þótt í því. Meðal
landanna með lægstan ung-
barnadauða í heimi eru Sví-
þjóð, en þar er dánartala ung-
barna 23,3 af þúsundi, og ís-
land, en þar er dánartala ung-
barna 23,9 af þúsundi.
Aukin barátta gegn sjúkdóm-
um og aukin heilsuvcrnd skap-
ar ný vandamál. Þjóðfélagið
eldist, smám saman verða æ
fleiri íbúanna gamalt fólk.
Þessi þróun hefur valdið miki-
um erfiðleikum fyrir þá, sem
ganga frá löggjöf á sviði félags-
mála. Hversu mikil áhrif þessi
vandamál kunnað að fá má gera
sér í hugarlund af síðustu töl-
unum í þessum hagslcýrslum S.
Þ. — tölunum, ssm grqjnn frá
hækkandi meðalaldri. í nokkr-
um löndum hefur meðaialdur-
inn hækkað um 20 ár frá alda-
mótum. í Hollandi iifa menn.
lengst, þar verða kar’menn að
meðaltali 69 ára og 5 mánsða
og konur 71 árs og 6 mánaða.
Tónsmíðar Béla Bartóks,
Ungversk þjóðlög, Sex rú-
menskir þjóðdansar og Allegro
barbaro, nutu sín einnig til fulls
í meðferð listamannsins; og
sama er að segja um Myndir á
sýningu (tónverk í 10 smáköfl-
um) eftir Modest Mussorgsky.
Með öðrum orðum; Frá fyrsta
til síðasta t.óns efnisskrárinnar
var listamaður að verki, sem
krufði viðfangsefni sitt til
mergjar og flutti iram af ó-
seikulum skilningi og smekk-
vísi. Var honum ákaft fagnað
og varð hann að leika nokkur
aukalög.
Þórariim Jónsson.
Pkmólímleikar Jóns Nordal
---r.-.----