Alþýðublaðið - 29.04.1952, Síða 5

ijj íea
Ragnar Jóhannessön skólastjóri:
FYRIR NOKKRUM ÁRUM
var íslenzk fræðslulöggjöf end
urskoðuð og gerðar á henni
gagngerðar breytingar. Svo
stórfelldar eru þær breytingar,
að gert var ráð fyrir, að taka
mundi nokkurra ára bil að
koma þeim fram alls staðar á
landinu. Enda hefur sú reynd-
in orðið á, að enn munu lög
þessi ekki vera komin til fullra
framkvæmda í mörgum fræðslu
héruðum, og eiga jafnvel víða
langt í land. Mun það, því mið-
ur, víða hafa komið í Ijós, að
íUt er að fcema þeim á sökurn
fámennis, strjálbýlis og fjár-
skorts. Lengst munu lögin
vera komin á leið í hinum
stærri kaupstöðum, og þó
skammt síðan í mörgum þeirra.
Þótt fræðslumál vor séu,
þannig í deiglunni enn þá, má
nokkuð dæma um ýmis atriði
fræðslulaganna nýju, þau er
mest eru, reynd orðin. Það er
flestum ljóst, að kostir þeirra
eru miklir og mikill stórhug-
nv að baki þeim. Hitt k.ynist
heldur ekki, að ókostirnir hljóta
líka að vera allmiklir, a. m. k.
í augum þeirra manna, senr
ýmist vilja gera stórbreyting-
ar á þessu.m nýju lögum eða
afnema þau með öllu. En radd
ír í þessar áttir gerast allmarg
ar og æ háværari, jafnvel á
sjálfu alþingi og skólastjóra-
fundum.
Það hlýtur jafnan að vera
mikill ábyrgðarhluti að gera
svo skjótlega miklar breyting
ar á lagabálki, sem hefur svo
stórfelld og afdrifarík áhrif á
Iíf allra landsbúa. Er ekki
seinna vænna að taka upp ýtar
legar umræður u,m þetta mál,
umræður, sem byggjast á á-
foyrgðartilfinningu gagnvart
framtíð ungu kynslóðarinnar, á
reynslui og skilningi, fremur en
flokkshyggju og hreppapólitík:
en hvort tveggja er líklegt tii
að skemma shk mál í höndum
óhlutvandra manna.
Fyrir þeim, sem að þessari
Iagasmíð stóðu, virðist hafa
vakað að tryggja mönnum sem
jafnastan rétt til menntunar
og leitast við að samræma
skólakerfið. Það er góðra gjalda
vert, og hefur nokkuð miðað í
þessa átt, þótt árangurinn
kunni að reynast minni en
menn gerðu sér vonir um við
samningu laganna. Ólíkir stað-
hættir eiga þar mikla sök. Sjálf
sagt er að taka mikið tillit til
reynslu annarra þjóða í þess-
urn efnum, en íslenzku stað-
hættirnir verða að ráða mestu.
Þeir og reynsla íslenzkra
manna skipta öllu máli, og er
foetra að sætta sig við hægari
foreytingar, þegar veigamikl-
að ræða, getur nemandinn lok1
ið svokölluðu miðskólaprófi
eftir eitt ár í viðbót. Frjálst er
honum þá að ganga undir svo-
kallað landspróf miðskóla, og
veitir einkunnin 6,00 honum
rétt til að fara í aðra skóla,
sem þessa prófs kreíjast, svc
sem menntaskóla. Enn .getur
nemandinn haldið áfram í gagn
fræðaskóla sínum og lokið þar
því rétta brottfararprófi, gagn-
fræðaskólaprófinu.
SKIPTING í BÓKNÁM OG
VERKNÁM.
Þá er ótalið það atriðið, sem
er, að mínum dómi, veigamesti
kostur þéssara laga, athyglis-
verðasta nýjungin. En það er
skipting skólanna í bóknáms-
deildir og verknámsdeildir. I
þær deildir eiga u.nglingarnir
að veljast eftir hæfileikum
sínum og hneigðum. Þessi skipt
ing hefur gefizt vel, þar sem ég
hef haft spurnir af. Bæðl nem
cndur og lcennarar eru ánægð-
ari. Og ég hygg, að hin fram-
lengda skólaskylda í framhalds
skólunum rnundi verða nær ó-
bærileg án skiptinga'únnar
Hitt er svo rétt, að fram-
kvæmd hennar er geysilegur
baggi á fræðsluhéruðum og
ríkissjóði. Stofnkostaaður vel
undirbúins verknáms er mik-
ill, en dýrast mun þó vera að
búa illa að því. En íslenzkir
skólar eiga líka langt í land
með aðbúnað fræðslunnar,
kennslutæki o. fl. Sjálfsagt er
að forðast sem mest alla óþarfa
eyðslu og sukk; en þann búra-
lega hugsunarhátt verður að
bæla niður, að fyrst af öllu
verði að spara framlög tii bætts
aðbúnaðar ungu, kynslóðarinn-
ar á skólabekknum.
Þrátt fyrir mikla kosti bók-
náms- og verknámsskiptingar-
innar, má ekki gleyma þúm
ljóði á ráði hennar, að húa
kemur ójafnt niður. Bæirnir
njóta hennar fyrst og fiemst,
því að í fámennum héruðum
verður hún sennilega aldrei
framkvæmd, sökum þess, hve
dýr hún er. Þess verður seint
kostur að skipta t. d. 5 —12
nemendum á þennan hátt.
LENGING SKÓLSKYLD-
UNNAR.
Um hana hefu,r margt verið
ung-ing, sem er nægilega
þroskt.ður t;,i að vinna.
En úti í sjávarþorpunum og
sveitunum gegnir öðru máli.
Þar fer unglingum um ferm-
ingaraldur að bjóðast vinna,
og þótt margir þet:rá vilji
iæra áfram, sem betur fer, erv.
hin líka mörg, sem sárieið eru
á skólavist eftir 5—G ár. Sum
haía auðvitað sáralitlar náms-
gáfur, en þrá af öllu hjaria að
vinna. Eru. þá löt og leið í sk.ól
ur.um, en logandi af fjön 02
lifsgleði í beitingaskúrunum,
frvstihúsunum eða við heyskap
inn og garðavinnuna. Er ekki
nóg að skylda slíka u.nglinga
til skólagöngu . fram . yfir .14
ára aldur, ef þeir eru þá orðnir
vel læsir og skrifandi og nokk-
urn veginn að sér í undirstöðu
fræðslu barnaskólanna?
Að loknu, fullnaðarprófi
barnaskólanna á að gefa ung-
lingnum frjálst, hvort hann
óskar að halda náminu áfram
þá strax (og það mundi e. .t v.
meirihlutinn gera) eða hverfa
út í atvinnulífið. Ef til vill
kémur hann í framhaldsskóla
eftir nokku.r ár þroskaðri og
skilningsbetri á gildi mennt-
unarinnar. Það getur orðið hon
um og þjóðfélaginu til mikils
happs.
En það mundi líka verða
framhaldsskólunum mikill
gróði. Aldur nemenda í gagn-
fræðaskólum og héraðsskólum
er nú mun lægri en var fyrir
nokkrum árum, Nemendur því
óþrcskaðri og fræðrlan frum-
stæðari. Unglingur, sem af ein-
hverjum ástæðum hefur ekki
gengið strax í framhaldsskóla
að loknu barnaprófi, kynokar
sér við að setjast á skólabekk
með hálfgerðum börnum. Það
er skiljanlegt. Hvernig ætti t.
ekki sé ýkja mikili munur á
12 ára og 14—15 ára aldurs-
flokkum, þá er því samt svo
farið. Áhugaefnin eru líka
býsna ólík. Það sést. greinileg-
ast á málfundum og skemrnti-
samkomum. Þar er varla hægt
að hafa þessa aldursflokka
saman. Þau yngstu eru feimin
við þau eldri og njóta sín illa
eða alls ekki. Þeim eldri finnst
,,krakkarnir“ vera sér fjötur
um fót og til mikils trafala;
þau yngri kunna t. d. fæst að
dansa; þau eldri unna þeirri
skemmtun mjög, og svo mætti
lengi telja. Flestir kennarar,
sem reynt hafa, mun,u, geta stað
hæft, að geysimikill munur er
á námsþroska 13 ára og 14
ára bekkja, og er þó aldursmun
u.rinn aðeins eitt ár; en á þess-
um tveim flokkum, sem nú
voru nefndir, finnst mér mun-
urinn vera mestur Úr því er
hann ekki eins stórslígur með
hverju árinu, þótt undantekr.-
ingar finnist margar.
Nei, örðugleikar í sameigin-
legu félagslífi skólanna hafa
mjög aukizt með niðurfærslu
aldursins. Einhverjir kunna að
hafa ráð á reiðum höndum;
Skipið bara nemendum í eldri
og yngri flokk, og komið á
sérstöku félagslífi fyrir hvorn.
Satt er það, að slík leið kann
að vera fær í stærstui skólun-
um, en í fámennari skólum og
miðlungstóru gegnir allt öðrui
máli.
í hinum fámennari skólahér
uðum tel ég rétt að miða skóla
skylduna við 14 ára aldur eins
og áðu,r og láta barnaskólana
annast fræðsluna fram að því
marki.
■ ■ -
Smurt frrairo.
s
s
s
s
•s
Öra»YíðgerSír.
Snittyr.
Til ;f‘búðinni :'a)í;aE| í daginn
Kómið og veljið eða símið,
SíEd & Fisktir. s
s
__ .
s
s
Fljót og góð afgreíðsla. S
S
S
s
-----—---------------—:S
Smurt brauð s
og suittur. ^
Nestispakkar. s
Ódýrast og bezt. Vin- •
samlegast pantið með •
fyrirvara. ;
MATBARINN '
Lækjargötu 6.
Sími 8Ö349.
GUÐL. .GISLASON,
Laugavegi 63,
sími 81218.
j Ratbúnaður í bi!a>
LANDSPROF.
I nýju fræðslulögunum
er
d. þrekmikill sveitapiltur kom 1 gert ráð fyrir svonefndu lands
inn undir tvítugt að una sér í
bekk með 13 ára börnum?
SAMBÚÐ OG FÉLAGSLÍF.
Vandi gagnfræðaskólanna
jókst mjög, þegar þeir voru
skyldaðir til að taka við yngri
nemendum en 14 ára. Kemur
þar margt til greina. Fram-
haldsskólum hlýtur að verða
að stjórna eftir nokkuð öðrum
sjónarmiðum en barnaskólum.
í framhaldsskólum ber að skír
skota meir til ábyrgðartilfinn-
ingar og sjálfsstjórnar nem-
talað og mikið á hana deilt, enda með tilliti til meiri þroska.
ekki einungis vegna þess, að
einu ári hefur verið baítt við,
heldur og hins, hve ung börn-
in hefja skóiegöngu, c^ er því
Hia spillt rreð aukakennslv..
vcgri barna en 7 ára. En ekki
væri rétt að i enna löggiafan-
um um þær byrðar, sem fólk.
um atriðum er leyft að próf- leggur þannig á sjálft sig og
ast í skóla reynslunnar, heldur
en sneypulegan ósigur. Það er
t. d. ljóst, að margt í nýju
börn sín.
En þótt lenging skólaskyld-
unnar sé aðeins eitt ár, kemur
fræðslulögunum, sem máii hún sér oft illa, einkum utan
skiptir, er mun heppilegra frá Reykjavíkur. Þar (í Rvík) óska
sjónarmiði höfuðborgarinnar
og hinna stærstui kaupstaða, en
sveitanna og smáþorpanna.
Sjónarmið mesta fjölbýlisins
foafa ráðið mestu þar.
Til höfuðatriða nýja fræðslu
[kerfisins má telja þessi: í stað
þess að ljúka skyldunámi 14
ára með burtfararprófi úr
foarnaskóla, fara nemendur nú
þaöan ári fyrr og flytjast þá í
framhaldsskóla og Ijúka skyldu
námi eigi fyrr en eftir tvö ár,
eða ári síðar en áður. Það próf
rtefnist unglingapróf. Sé ura
paiðskóla eða gagnfræðaskóla
margir foreldrar þess sjálfsagt
að Lornin séu i skólanum fram
yfir íerming í, sokum þess að
gatan er hættuleg iðjulausum
í barnaskóla verða kennararn'
ir nær eingöngu að stjórna fé-
lagslífi og leikjum nemenda; í
unglingaskólum ber þeim auð-
vitað að styrkja slíkt með ráð
um og dáð, leiðbeina og stjórna,
þegar þörf gerist. En þótt skóla
stjóri og kennarar fylgist þaim
ig með, verða þeir að gera ráð
fyrir vaxandi þroska nemend-
anna, leyfa þeim að velja og
hafna, reyna forustuhæfni sína
og hugkvæmni.
í gagnfræðaskóla með nýja
fyrirkomulaginu þarf helzt að
stjórna eftir báðum þessum
sjónarmiðum. Þótt svo kunni
að virðast í fljótui bragði, að
4ra vikna saumanámskeii
í kven-.og barnafatasaum byrja ég 5. maí.
Guðrún Bachmann, Oðinsgötu 18 A.
Sími 2116.
prófi miðskóla, sem nemendur
skulu ljúka í lok þriðja náms-
árs í framhaldsskóla. Lands-
próf eru próf þessi kölluð,
vegna þess að þau fara fram
samtímis um allt land í sömu
verkefnum, sem nefnd í Revkja
vík, landsprófsnefndin, semur.
Til að standast próf þetta, þarf
aðaleinkunnina 5,00, en til að
öðlast rétt til inngöngu í
menntaskóla og fleiri skóla
þarf meðaleinkunnina 6,00.
Próf þessi hafa nú tíðkast
allvíða um nokkurra ára skeið
og er því nokkur reynsla feng
in um þau og framkvsimd
þeirra. Óvíða hafa þau þó ver-
ið framkvæmd þannig, að allir
nemendur bóknámsdeilda hafi
lokið þeim, heldur hafa þeir
nemendur, sem óskað hafa og
treyst sér til, tekið þau.
Enda er það mála sannast,
að allur þorri unglinga er ekki
fær um að ljúka þeim, allra
sízt á svo ungum aldri og gert
er ráð fyrir, nema með sér-
stakri elju og mikilli auka-
kennslu.
Landsprófin hafa hlotið
mikla gagnrýni og misjafna
dóma, og skal nú farið nokkr-
um orðum um kosti þeirra og
galla. Er þá fyrst að líta á
kostina.
Allmikið mun hafa borið á
því áðu,r en landsprófin komu
til sögu, að prófkröfur hinna
ýmsu framhaldsskóla væru
nokkuð misjafnar, og ef til vill
of mikil undanlátssemi sums
staðar. Af þessu; gátu hlotizt
hin verstu óþægíndi, t. d. ef
nemendur komu með próf í
Framh. á 7. síðu.
NýkomiS, ódýrt. Sam- S
lokur 6 og 12 volta. S
Rafvélaverkstæði og verzl- S
un Halldórs Ólafssonar ^
Rauðarárst. 20. Símí 4775. S
_______________________S
Hús og íbuSir !
af ýmsum stærSum í bæn ^
um, úthverfum bæjarins^
og fyrir utan bæinn tilS
sölu. S
Höfum einnig til söInS
jarðir, vélbáta, bifreiðir S
S
s
S
,s
S
.s
s
Minníngarspiöld ^
dvalarheimilis aldraðra sjó^
manna fást á eftirtdldum ^
stöðum í Reykjavík; Skrif- ^
stofu Sjómannadagsráðs^
Grófin 1 (geigíð inn frá^
Tryggvagötu) sími 80788,:
skrifstofu Sjómannafélags:
Reykjavíkur, úíverfÍBgÖtu ^
8—10, Veiðafæraverzlunin •
Verðandi, Mjólkurfélagshús ^
inu, Verzluninni Laugateig^
ur, Laugateíg 24, bókaverzl •
uninni Fróði Leifsgötu 4, ?
tóbaksverzluninni Boston, ^
Laugaveg 8 og Nesbúðinni, >
í Haínarfirði,
og verðbréf.
Nýja Fasteignasalan
Bankast.ræti 7.
Sími 1518 og M. 7,30 -
8,30 e. h. 81546.
Nesveg 39. —
hjá V. Long.
Köld borð og
heítur veizlu-
inatur.
Sild & Fískur.
s _
s
s
s
s
s
s
s
s-
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Nýja
setidlbllastöSiei
hefur afgreiðslu í Bæjax
S
-s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
»s
16.
Súm 1395.
S
s
s
V
Á
s
s
s
s
s
s
s
s
Minningarspjöld J
Baxnaspítalasjóðs Hringsíns^
eru afgreidd í Hannyrða- (,
verzl. Refill, Aðalstræti 12.
(áður verzl. Aug. Svend^
sen). í Verzlunni Victor^
Laugaveg 33, Holts-Apö-^
teki, Langhuitsvegi 84.,:
Verzl. Álfabrekk-u við Suð-^
uriandsbraut og Þorsteins-^
búð, Snorrabraut 61. I

AB 5