Alþýðublaðið - 30.09.1952, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 30.09.1952, Blaðsíða 5
1 ÞAÐ er á sviði menningar- )mála, sem framfarirnar hafa jmestar orðið í Tyrklandi síðan Ifyrir heimsstyrjöldiria síðari. Þes:s verða þeir fljótt varir, jsem Iiafa verið þar á árunum eftir 1930, og koma þangað í íyrsta skipti aftur nú. í þeim tefnum sem öðrum hafa Tyrkir | á síðustu árum lagt hina mestu áherzlu á að semja sig að sið- Rim vestrænna þjóða, enda Knjög sótzt eftir sérmenntuðam anönnum frá Vestur-Evrópu og Bandaríkjunum til þess að leið íbeina í þeim efnum. Háskóla- prófessorar er'u mjög margir iþar í landi af vestrænu bergi íbrotnir, enda hefur verið kom- iizt þannig að orði í ganmi (og ælvöru) að bezti þýzki hásþol- inn væri í Istambul. Tyrknesk'a stjórnin tók líka oftast þeim imönnum opnum örmum, sem 'kynþáttahatrið eða stjórnmáia- iskoðanir gerðu útlæga úr þr.'ðja .TÍkinu. En þessum sérfróðu mörmum ihefur stórlega fækkað eftir styrjöldina. Nokkrir hafa ílutzt til Bandaríkjanna, aðrir haia. snúið til heimalanda líinna úr útlegð. Margir inn- ffæddir Tyrkir hafa getið sér Sheimsfrægðarorð í vísindum, Pömuleiðis á sviði læknisfræði. Rétt fyrir síðari heimsstyii- þld var stofnsettur í Ankara ■ieikskóli nokkur, og var þýzki leikhúsmaðurinn Carl Ebert Jbar að verki. Og nú er svo jkomið, að teknar eru ti] með- ferðar í óperunni heimsþekkt verk, bæði óperur og sjónleik- Hr hinna sígildu meistara, svo pg leikir hinna þekktustu sam- tíðarmanna. En Tyrki vaníar ennþá erfðavenjur, svo sem margar aðrar „ungar“ þjóðir. Fyrir byltinguna í Tyrklandi Snæltist það sem sé heldur en ekki illa fyrir, ef innfædd kor.a íékk þá flugu í höfuðið að iðka íeiklist. Ef kona hefði látið sjá sig þar á leiksviði, hefði hún sennilega verið grýtt í hel. Og enn þann dag í dag er allur almenningur ekki búinn að átta sig á breytingunni, og vestur- evrópisk áhrif ennþá nauðsyn- leg. Því var það, að aðalleik- tetjórinn við tyrkneska þjóðleik Jiúsið fegins hendi þáði tilboð liins þekkta þýzka leikhús- manns frá Múnchen, Arnulf Schröder, um að starfa íyrir leiklistina í Tyrklandi. Hann tók að sér stjórn óperunnar, ,Varð leiklistarráðunautur stjórnarinnar og prófessor við Söngfræðiháskóla landsins. Arn tulf Schröder játar, að því mið- iur hafi leiklistin í Tyrklandi .ftrauðla slitið barnsskónum enn Jþá. Og það, sem enn veldur Sienni mestum erfiðleikum, er fekorturinn á viðfangsefnum, Sem hæfa lyndiseinkunn lands- jnanna, svo ólík sem hún er jþví, sem gerist á Yesturlönd- i»m. 1 Aðbúnaður þeirra, sem Stunda nám á leiklistarskóla ríkisins, er slíkur, að ekki verð «.r á betra kosið. Námið stend- 'air yfir í 5 til 7 ár. Einskis fekólagjalds er krafizt, og nem- tendurnir fá ókevpig fæði og íbúsnæði. Hins vegar verða snemendur að skuldbinda sig til p.ö starfa fyrir ríkisóperuna 'eða þjóðleikhúsið í hálft annað ar, fyrir hvert ár, sem ríkið jfeostar dvöl þeirra við námið. Þeir fá líka, auk ókeypis náms ikostnaðar, greidda ofurlitla ;íjárupphæð til eigin þarfa eða isem vasapeninga. Og þegar svo aiemendur hafa lokið prófi, er Jp-eim tryggð staða hjá því op- Ekki hefur enn verið vitiað eftirtalinni vinninga í A-fiokki Happdrættisláns ríkissjóðs, s.em útdregnir voru þarm Í5. október 1949: 2809 krémir: 32602, 33244, 66500, 114873. rotiur: 7037. 95696, 118630. Nýja óperuhúsið í Ankara, höfuðborg Tryklands. inbera með rétti til eftirlauna. Svipuðu máli gegnir hvað snertir aðra skóla í bóklegum og verklegum fræðum, með sömu skuldbindingum þó og áð ur er lýst. Hins vegar fá t. d. verkfræðingar oft undanþágu útvega kennara til starfa í ' barnaskólum landsins. í hernum er haldiö uppi, námskeiðum handa þeim af hermönnunum. sem ekki hafa átt kost á kennslu á barnsaldri. Hópar kennara ferðast um á 12966, 15246, 27355. 32856, 36929, 46759, 46999, 47409, 54180, 58664, 59500, 68165, 72758, 84454. 94668, 95638, 103900, 118730, 118745, 118803, 125012. 148538. frá þeirri kvöð, að þurfa ao vegum ríkisins, og halda uppi starfa fyrir ríkið að námi loknu, j kennslu fyrir ungar stúlkur í sérstakíega ef eftir því er geng sveitum, bæjum og þorpum. ið af einkafyrirtækjum að fá þá í þjónustú síria. Skemmtilega athyglisrverö er ,,tilraunastöð‘‘ nokkur, sem rík ið rekur. Hún er að því leyti sérstæð, að „tilraunirnar“ eru ekki gerðar með búpeningí svo sem nafnið þó gæti bent til, heldur með börn, sem lokið hafa námi í barnaskóla. Þar er þeim börnum komið til náms, sem eru orðin tólf ára eða eldri, og talin eru skara fram úr að líkamlegu eða andlegu atgervi. Áherzla er lögð á að búa þessi börn undir að læra ýmisleg gagnleg störf, svo sem landbúnaðarstörf eða einhverja iðn, og ætlunin að þau taki svo að sér kennarastörf víðs vegar um landið hvert á sínu sérstaka sviði. Þegar unglingarnir hafa lokið námi, fá þeir til eigin umráða landsspildu nokkra, og hana skulu þeir rækta, bæði sem kennarar og um leið fyr- irmyndarbændur. Sama gildir um þá, sem sérmenntun fá á hinu verklega sviði sem iðnað- armenn. Þetta þykir hafa gef- izt vel, að öðru leyti en því, að við hefur viljað brenna að hin- ir ungu menn og konur hafi ekki kembt hærurnar í .dreifbýl inu að námi loknu, heldur flutzt til bæjanna. í annan stað hefur orðið vart við, a'ð ai- menningur hefur horn í síðu þessarar stofnunar og staif- semi hennar og telur, að hún sé brot á þeirri stefnu stjórn- arinnar að gefa hverjum og einum jöfn tækifæri, en nem- endum skólans sé ívilnað á kostnað þeirra annarra, sem kunna að vilja leggja fyrír sig svipuð störf. Fyrir tyrknesku byltinguna var að heita mátti hver einasti íbúi landsins ólæs og óskrif- andi. Þetta hefur stórbreytzt á síðari árum. Árið 1938 nutu 26 af hundraði barna á skólaaldri sambærilegrar tilsagnar við það, sem bezt gerist með öðr- um þjóðum, og í dag er sú hundraðstala tvöfalt hærri. Ár- lega eru útskrifaðir nálægt 2500 ungir menn og konur frá háskólum og menntaskólum. Til nýrra skóla ver ríkisstjórn- in árlega um 10 milljónum tyrkneskra punda. Markmiðið er, að innan 10—15 ára verði barnafræðslan orðin almenn, en með því er átt við að uún nái til allra barna á skóla- skyldualdri. Erfiðasti þröskuld urinn á þeirri braut er sá, að Svo horfir í dag, sem tunga landsmanna nálgist stöðugt meir þá, sem töluð var á lóngu liðnum dögum, þrátt fyrir til- skipanir Kemal Ataturks og fleiri leiðtoga þjóðarinnar um að hreinsa skuli hana af að- ‘fluttum, arabiskum og pers- neskum orðum. Þetta reyndist nær ógerlegt, þar eð orðin voru búin að vinna sér nálega hefð í tungu landsmanna, og hin nýju orð, sem tekin voru upp í þeirra stað, náðu eklri að festa rætur vegna andúðar aí- mennings gegn þeim. Sem stendur hefur af landsstjórn- inni heldur verið slakað til í þessum efnum, þegnarnir ganga á lagið og málið verður stöðugt líkara tungu Forn- Tyrkja. Þess verður fljótlega vart í Tyrklandi, að hin nýja skipan Kemals Ataturk í trúmáium muni varla endast til lengdar. Hann kom sem sé á algerum aðskilnaði ríkis og kirkju, en sterk öfl eru að verki um að þessu verði breytt í hið gamía horf. Búast má við, að stjórn- arvöidunum kunni að reynast torvelt að standa þessu í gegn, enda þótt þau óttist stórlega það ástand, sem áður ríkti, vegna óheppilegri áhrifa ríkis- launaðra leiðtoga múhameðs- trúarmanna á flestum sviðum þess þjóðlífs, sem skapa átti eftir byltinguna. Þessi undanlátssemi birtist fyrst með því, að innleiddar voru á ný arabiskar bænir mú- hameðstrúarmanna í stað þeirra l tyrknesku, sem Ataturk íyiir- íkipaði. í annan stað var trú- fræðsla tekin upp á ný í öllum skólum ríkisins. Foreldrar, sem ekki kæra sig um að láta kenna 2S6 krónur; 4881, 6190, 6478, 13932, 17328, 20962, 24018, 24210, 28978, 32095, 32424, 33012, 33537, 34360, 35867, 38614, 38714, 41937, 42511, 43331, 43917, 45376, 45524, 51353, 56482, 57601, 58566, 62340, 63382, 64392, 67424, 68937, 71818, 73074, 73213, 73392. 76486, 83647, 83667, 87287, 89679, 89715, 90665, 100784, 103479, 118581, 132369, 140312, 142364, 147061, 148463. Sé vinninga þessara ekki vitjað fyrir 15. október 1952, verða þeir eign ríkissjóðs. Fjármáíaráðuneytið, 26. september 1952. þörnum sínum trúarbrögð mú- hameðstrúarmanna í skólun- um, verða að gefa um það skrif lega yfirlýsingu. Hins vegar eru á þessu þeir annmarkar vegna andúðar almennings í garð slíkra barna, að nær aliir verða að láta sér lynda hina fyrirskipuðu trúarbragða- kennslu. Um langa tíð eftir bylting- una í Tyrklandi var varla byggt nokkurt bænahús þar í landi, en nú hafa byggingar slíkra húsa hafizt á ný í stór- um stíl. Það eru söfnuðir mu- hameðstrúarmanna sem star.da fyrir þeim framkvæmdum víðs vegar um landið, en þess eru líka dæmi, að einstaklingar byggi þau á eigin spýtur. T. d. eru tvö slík einkabænahús í Ankara, höfuðborg landsins. Á tímabili voru hinir nýju skólar stjórnarinnar einu steinhúsin inn á milli leirkofanna í þorp- um og bæjum landsins, en þetta er nú mjög að breytast í þá átt, að bænahús úr steini eru aftur að verða fleiri og meira einkennandi fyrir byggð ir landsins en skólarnir áður voru. Á tímabili var lokað öllum sérskólum múhameðstrúar- manna, þar sem lögð var stund á trúarbragðafræðslu, en nú hafa 7 þeirra verið opnaðir á ný og bráðum verða opnaðir 13 til viðbótar. Þetta veldur því Frá barnaskólum Reykjavíkur Miðvikudaginn 1. okt. komi börnin í barnaskólana sem hér segir: Kl. 9 börn fædd 1940 (12 ára) Kl. 10 börn fædd 1941 (11 ára) KI. 11 börn fædd 1942 (10 ára) Þau börn, sem flytjast milli skóla, skulu hafa með sér prófskírteini og flutningstilkynningar. Kennarafundar kl. 3.30 e. h. í dag, 30. september. Skólastjórarnir. flestu öðru fremur, að hið arabiska letur og arabisk skrift vinnur á í landinu á kostnað þess opinbera og lat- neska, því kóraninn er alltaf prentaður á arabisku og þeir, sem lesa hann, verða að kunna full skil á leturgerð arabisk- unnar. Það er aftur mjög að færast í vöxt, að konur gangi með slæður fyrir andlitinu, og ' hörð gagnrýni hefur komið fram á banni stjórnarvaldanna við fjölkvæni, en á valdatím- um soldánanna máttu Tyrkir, svo sem kunnugt er, eiga margar konur. Sterk öfl vinna að því, að sú skipan verð< tek- in upp á ný. En þrátt fyrir allt þetta skyldu hin • róttæku öfl mú- hameðstrúarmanna ekki halda, að þeirra tími sé kominn til þess að umbylta þeirri skipan, sem leiðtogar byltingarinnar komu á fyrir nokkrum árum. Stjórnin hefur á síðustu tímum tekið hörðum höndum á undir- róðri andbyltingarsinnaðra mú hameðstrúarmanna og látið varpa sumum foringjum þeirra 1 fangplsi. Múhameðstrúarmenn af gamla skólanum halda uppi blaðaútgáfu. Aðalblað þeirra er „Búyiik Doku“, og að því stendur sérlega harðsnúinn flokkur andbyltingarmanna. Á stefnuskrá þess er sameining hinna einstöku ríkja múhameðs trúarmanna í eina heild, ofstæk isfull afstaða gagnvart Gyðing um o. s. frv. Blaðið nýtur stuðn ings skoðanabræðra í mörgum löndum múhameðstrúarmanna, sér í lagi stjórnmálamanna í Pakistan, og á það er litið sem málsvara þeirra manna í Ara- baríkjunum yfirleitt, sem hafa svipaðar skoðanir. Utanríkisstefna Tyrklands- stjórnar er mjög gætin, og ut- anríkisráðherrann hefur oft og tíðum sýnt, að hann kann að halda'á spilunum gagnvart ná- grannaríkjunum, þar á meðal Gyðingum, sem hann vill halda góðri sambúð við. En þar eð einmitt það er heldur illa séð af mörgum löndum hans, hefur Framhald á 7. síðu. AB 5

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.