Tíminn - 20.08.1964, Page 13

•'7pU Y;
KAUPFÉLAG EYFIRÐINGA V'
AKUREYRl
Rafvirkjameistarar
og aðrir raflagnamenn,
bjóðum yður alls konar raflagnavörur og
tæki.
Hagstæð kjör, áherzla lögð á nákvæma
afgreiðslu.
Deildarstjóri gefur allar upplýsingar.
RAFLAGNADEILD K.E.A.
sími 1700, Akureyri.
SUMARDAGAR í RÓM
Frainhald af 9. síðu-
Ég segi það satt, að það
hvarflaði stundum að mér,
hvort ítalir mættu nokkurn
tíma sjálfir vera að því að
gera innkaup, svo uppteknir
sem þeir eru að selja öðrum.
Það getur svo sem verið ó-
sköp notalegt að láta færa sér
\*3runa upp í hendurnar, en
jafn hvimleitt getur það orðið á
stundum, og steindauðir sjálf-
salar geta gert manni gramt í
geði. Ég mininst t.d. sjálfsal-
anna í einu hinna glæsilegu
veitingahúsa við autobanann
gegnum Þýzkaland. Þar sá ég
aðeins eina stúlku við af-
greiðslustörf. Allt annað var
sjálfvirkt. Það var jafnvel
sjálfssali á salernisdyrunum
og vei þeim, sem gleymir smá-
mynt til að stinga í sjálfsal-
ann á pappírskassanum!
Tíminn hefur flogið áfram
og nú tökum við eftir því, að
kaupmennirnir eru að draga
sóltjöldin og rimlagirðingarn-
ar fyrir, bankarnir loka, um-
ferðin miii'nkar og fólkinu
fækkar á götunum. „Siestan“;
er hafin. Og þá er svo nota-
legt að fara heim og fá sér
ískalt steypibað og lúra í
mjúku rúmi, þegar hitinn úti
er svo mikill, að næstum væri
hægt að steikja egg á gang-
stéttunum. Kannski skreppum
við í Olympíusundlaugina á
eftir, þótt það kosti 28 kró'.i-
ur, þar sem dökkbrúnir ítal-
irnir eigra um í leit að ljós-
hærðri stúlku á bikini.
Ef til vill förum við niður
að Forum Romanum, kaupum
okkur ís og hugsum um, hve
stórkostlegt það hefur verið að
vera keisari í Róm, eða við
komum okkur fyrir efst í Ko-
losseum, þar sem pupullinn
stóð áður og horfði á, yfir höf-
uð keisarans, hvernig óarga-
dýr tættu í sundur kristna
menn, á hringsviðinu þarna
langt niðri í stærsta leikhúsi,
eða eigum við að segja mesta
tilbúna blóðvelli heimsins. Við
gerum okkur jafnvel ferð al?a
leið út að Via Appia, s®m
4Íppius Claudius lét leggja alla
leíð til Terraeina við Miðjarð-
arhaf og áfram suður til Ca-
ppi og sem nokkru seinna var
fljamlengdur alla leið til Brin-
disi.
Við virðum fyrir okkur leif-
arnar af borgarmúrnum mikla,
sem byggður var um borgina
á árunum kringum 270 til að
verjast innrás Germana. Þetta
mikla mannvirki var 23 km. á
lengd og 4 metrar á breidd, og
á honum voru meira en 380
varðturnar. Við sjáum líka leif-
arnar af hinni 17 km. löngu
vatnsleiðslu, sem Claudius lét
einnig byggja, Asqua Claudia.
Og ef okkur er nú orðið
mjög heitt, er upplagt að fara
niður i Calixtus-katakomb-
urnar smástund, því að þar er
svalt. En hætt er við að okkur
dveljist þar í orðlausri undrun.
Le Catacombe er ekki upp-
runalegt nafn þessara jarð-
húsa, sem kristnir menn grófu
í mjúk jarðlögin undir Róm og
nágrenni. Fyrstu kristnu menn
irnir notuðu grafhýsin til að
jarða, í látna trúbræður sína og
nefndu þau Cimitero eða Hvíld-
arstað. Þegar trúarofsóknirnar
gegn kristnum mönnum geis-
uðu, héldu þeir guðsþjónustur
sínar þarna niðri og má sjá
margar bænastofur þeirra nær
óbreyttar frá þeim tíma. Hér
þoldu margir kristnir menn
píslarvættisdauða og hérna var
gröf heilagrar Ceceliu, sem nú
hvílir í Sankti Cecilia-kirkj-
unni.
Þegar við höldum heim aft-
ur, stönzum við stundarkorn
og virðurn fyrir okkur litlu
Quo Vadis-kirkjuna, þar sem
Pétur postuli og Jesús mættust.
í gærkvöld fórum við a „Son
et Lumiere" á Forum Roman-
um, sem við getum kallað:
„Tal, tónar og ljós á Forum
Romanum". Það var dásamlegt
að sitja þarna léttklæddur í
svölu kvöldhúminu og heyra
draugalega rödd rekja brot úr
sögu staðarins, hlusta á fagra
hljómlist og söng ítalskra
listamanna, um leið og sterk-
um flóðljósum var beint að
einstökum rústum í samræmi
við frásögn þularins.
Raunar er ég sammála ein-
um félaga min.na, sem er að
lesa sögu, og fannst þetta ó-
dýr afgreiðsla á miklum at-
burðum og örlögum og fölsk
rómantík, búin til fyrir Ame-
ríkana, en dáðist þó að hinni
miklu tækni, sem þarna var
beitt til að ná skemmtilegum
áhrifum þessa klukkustund,
sem sýningin tók.
f kvöld förum við svo í
Termi di Caracalla og sjáum
Madame Butterfly í útileikhús-
i.iu, sem einu sinni var bað-
hús keisara. Caracalla, keisari,
lét byrja á þessu mikla bað-
húsi, árið 212, en Alexaxnder
Severus lét ljúka verkinu.
Þarna gátu 1600 baðgestir
verið samtímis, og sjaldan
skorti þá. Þegar klukkurnar
gáfu til kynna á morgnana, að
nú hefði vatnið hið rétta hita-
stig, flykktist fólk á baðhúsið,
þar sem eftir gott bað var
hægt að fá nudd og horfa síð-
an á veðreiðar og alls konar
íþróttir. Þar voru líka mikil
bókasöfn og fyrirlestrar haldn-
ir af færustu mönnum um
margvísleg málefni.
Þar sem við sitjum aftar-
lega á bekkjum í rústum þess-
arar miklu byggingar, sem
vitnar um stórveldi keisara-
tímans, undrumst við, hve vel
heyrist til söngvaranna á svið-
inu þarna langt fyrir neðan,
sem fellt er inn i gömul veggja-
og súlnabrot. Hér er þó enginn
plasthiminn til að hjálpa upp
á hljómburðinn, heldur einung-
is sá, er drottinn skóp.
Við ökum að lokinni sýningu
fram hjá draugalega upplýstu
Kolosseum. komum á Via Ve-
nito, þar sem filmstjörnur og
auðjöfrar eyða sumarleyfum
sínum á dýrustu hótelum Ítalíu,
þar sem skórnir í búðunum
kosta helmingi meira en í hlið-
argötunum og bjórinn þriðj-
ungi meira en annars staðar.
Fólk af öllu þjóðerni situr
undir tjöldum á gangstéttinni
og kannski er hún Gina Lollo-
bi’igida þarna einhvers staðar
með glas.
Þegar við komum á Foro
Italico, þar sem við búum,
lítum við snöggvast á Musso-
lini-torgið, sem glampar í öll-
um sínum hvíta marmara og
mósaík, þrátt fyrir myrkrið, og
við minnumst þess, hve okkur
fannst það kaldranalegt og
andlaust, þegar við gengum
yfir það fyrr um daginn frá
Olympíusundlauginni. Jafnvel
myndastytturnar kringum leik-
vangana á hinu að öðru leyti
glæsilega Olypmíusvæði, sem
byggt var fyrir síðustu Olym-
píuleika eru svo steindauðar,
að maður er sannfærður um,
að íþróttamennirnir, sem þær
eru af, hafi aldrei getað tekið
þátt í keppni. Það hefði ekki
svarað kostnaði að grafa upp
Forum Romanum, ef Mussolini
hefði verið keisari í þann tíð.
Það hefur færzt ró yfir Róm.
Við ökum meðfram Tíber, sem
niðar þarna gruggug fyrir neð-
an, síðasta spölinn heim á Casa.
í garðinum situr ungt fólk á
bekkjum og á stéttunum við
tjörnina, og nýtur kvöldkyrrð-
arinnar. Hvítar og svartar
hendur mætast í myrkrinu og
einmana Spánverji leikur ang-
urvær lög á gítarinn sinn.
MENNINGARMORÐ
Framnai'.' ai bls 3
angrunarsinnar, sem vildu banna
fólki að njóta reykjaríns af þeim
réttum, sem þeir sjálfir hefðu
getað glatt sig við úti i hinum
stóra heimi.
Og það er út af fyrir sig satt
og rétt, að saxtíumenningarnir
eru engir heimalníngar. Margir
þeirra hafa þroskað þjóðernisvit-
und sína erlendis í átökum milli
heimsmenningarinnar og þeirrar
þjóðlegu menningar, sem þeir til-
eínkuðu sér í bernsku og æsku,
og þeir hafa fært okkur margt hið
bezta úr heimsmenningunni. Þar
að auki hafa þeir kynnzt af eigin
raun áhrifum fjölmiðlunartækja
nútímans.
Síðustu atburðir í sjónvarpsmál
inu varpa ef til vill skýrara ljósí
á málið en allt annað. Tveir Norð-
urlandabúar komu til fslands af
tilefni tuttugu ára afmælis lýð-
veldisins í ár, dr. Áke Ohlmarks
og Norðmaðurinn Bjarne Steins-
vik, bókaútgefandi í Stokkhólmi.
Steinsvik gefur út nú í sumar
fyrstu heildarútgáfu íslendinga-
sagna á erlendu máli. Dr. Ohl-
marks hefur þýtt sögurnar. Þeir
höfðu með sér tvö eintök af rit-
verkinu, gáfu annað forseta ís-
lands og hitt Landsbókasafninu.
Blað Framsóknarflokksins, Tím-
inn, áttí viðtal við þá félaga.
Steinsvik lét svo ummælt um
sjónvarpsmálið: „Mér finnst ís-
lenzk menning svo verðmæt, að
það að setja hér upp amerískt
sjónvarp, áður en komið er á
fót íslenzkt, sé allt of mikil áhætta
fyrir tungu og menningarverð-
mæti landsins. . . . Þetta ætti
auðvitað ekki að koma fyrir í
nokkru landi, og að þetta skuli
hafa gerzt í því landi Evrópu,
sém mest og bezt hefur varðveitt
tUngu síha um aldaraðir, það er
ískyggilegast af öllu.“
Dr. Ohlmarks vék einnig að
ameríska sjónvarpinu: „Já, það
megið þér bóka, að þetta dáta-
sjónvarp hér á íslandi er djöfuls
ins forsmán. Þetta land á betra
skilið og þessi þjóð.“
Forsætisráðherra svaraði i
hinni vikulegu sunnudagsprédikun
sinni í Morgunblaðinu. Hann skrif
ar þar um „svokallaða sænska
„menntamenn“‘ og sænska „oflát-
unga“, og segir: „En um leið og
fslendingar heyra hollráð hínna
sænsku uppskafninga, rifjast upp
fyrir þeim, að ef íslendingar
hefðu ætíð fylgt ráðum þeirra
menningarfrömuða í Svíþjóð, sem
tíðræddast hafa látið sér um ís-
lenzk mál, þá mundi ísland enn
vera dönsk hjálenda.“
Þessi reiðilestur hefur vakið
mikla athyglí. Blaðið Frjáls þjóð
skrifar um atburðinn: „Trúlegt
er, að glöggir sálfræðingar eigi
ekki torvelt með að skýra það
atvik, er Bjarni Benediktsson for
sætisráðherra missir stjórn á
skapi sínu af fyrrgreindu tilefni.
íslendingasögur í viðhafnarútgáfu
annars vegar — amerískt dátasjón
varp hins vegar: Þetta tvennt
nefnt í sömu andránni, dómur
felldur um hvort tveggja af
glöggskyggnum gestum! Var ann-
að líklegra til að reita forsætis-
ráðherrann til reiði, eins og á
stendur?"
Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýðuflokkurinn hafa nú stjórnað
Íslandí i fimm ár. f efnahagsmál
um hafa þeir haft stefnu Markaðs
bandalagsins að fyrirmynd. For-
sætisráðherrann hefur barizt ákaft
fyrir ákveðnum grundvallarstefnu
málum, sem hann hefur ekki vilj-
að hvika frá, m. a. banni gegn
vísitöluuppbót á laun og að öfl
utan alþingis megi ekkí hafa af-
skipti af stefnunni í efnahagsmál-
um. Á siðastliðnum vetri varð
hann að hverfa frá þessari stefnu
samkvæmt kröfu Alþýðubandalags
ins, sem stjórnarandstaðan ræður.
Þegar hins vegar er um að ræða
menningu þjóðarinnar, er hvergi
slakað á klónni. Margir spyrja nú,
hvort heldur það sé skapgerðar-
veila stjórnmálaleiðtoganna, sem
veldur þrákelkninni, eða ákveðin
valdamikil öfl í landinu hafa
gert bandalag við erlent vald og
taki á sig þá áhættu að fóma ís-
lenzkri menningu í þeírri valda-
baráttu. Norðmenn vita vel, að
slíkt hefur gerzt fyrr í þjóðar-
sögu.
Slíkar landráðahugmyndir eru
ekki ótíðar á okkar tímum, og
af eðlilegum ástæðum er örðugt
að sanna réttmæti þeirra. Hinn
skapheiti fyrrverandi kommúnisti,
andkommúnistinn Benjamín Eiríks
son, ver ameríska sjónvarpið í
grein í Morgunblaðinu 2. júlí. Dr.
Benjamín Eiríksson stýrir þeim
ríkisbanka, sem m. a. ræður yfir
hinum amerísku fjárframlögum,
sem ísland hlýtur. Hann skrifar:
„Eg hefi nokkrum sinnum rætt
samskipti Bandaríkjanna og ís-
lands víð Bandaríkjamenn, sem
stöðu sinnar vegna ætti að vera
fullkunnugt, hvað það er, sem
ríkisstjórn þeirra vill í samskipt
um við fsland. f 15 ár hafa þeir
sagt efnislega það sama: Ríkis-
stjórn Bandaríkjanna vill frjálst,
óháð og efnahagslega sjálfstætt
Island, með blómstrandi atvinnu-
lífi — frelsíð til þess að tryggja
stjórn, sem þjóðin getur fylkt
sér um og er því sterk stjórn,
stjórn, sem getur því komið í
veg fyrir, að þjóðin verði með
prettum snöruð undir ok komm-
únismans."
Það er athyglisvert, að maður,
sem stöðu sinnar vegna hlýtur að
þekkja vel til markmiða Banda-
ríkjamanna á íslandi, skuli draga
slík málsatriði inn í umræðumar
um amerískt hermannasjónvarp
á fslandi.
(Þýtt úr Dagbladet.)
HVERS VEGNA
Framhaid aí 7 síðu
ferð á ári, verður að vera
sterkur í andanum. Hann á a
hættu að vera sakaður um
galdra."
Þarna lá efnmitt rauði þráð-
urinn í mætti Lenshinu. Hún
kom til þess að fjarlægja
galdrana, sem hinn ómenntaði
Afríkubúi óttast stöðugt. Sá,
sem ekki var með henni, var á
móti henni. Sá, sem ekki kom
til hennar, var umsvifalaust
grunaður um galdra. Hann gat
ekki skorið sig úr fjöldanum.
þar sem allt var öllum opin-
bert í þorpinu.
Enginn efi leikur á því, að
kenning Lenshinu hafði í upp-
hafi spennandi aðdráttarafl
gagnvart hinum hjátrúarfullu
þorpsbúum. Þarna var trúar-
lærdómur, sem virtist sniðino
sérstaklega eftir þörfum
þeirra, laus við evrópsk yfir-
ráð og yfirlæti. En vegna ótt-
ans urðu þessi trúarbrögð að
fjöldahreyfingu, enda þótt þau
væru í upphafi trúarbrögð fá-
einna öfgamanna.
FLJÓTLEGA fór að bera á
því, að Simapeparnir — emb-
ættismennirnir — ■ í Lumpa-
söfnuðinum, væru tíðir gestir í
réttarsölum, þar sem þeir voru
ákærðir fyrir að beita ógnun-
um. Þrátt fyrir þetta var ógn-
unum og valdi beitt í æ ríkara
■mæli til þess að afla Lumpa-
trúnni fylgjenda og fjárfram-
Iaga.
Þegar hér var komið sögu
voru yfirvöldin í landinu meira
og minna önnum kafin við
lausn þeirra vandamála, sem
frelsisbaráttan hafði í för með
sér. Vegna þess vöktu vafa-
samar aðferðir Lenshinu minni
athygli en ella. En erfiðleik-
arnir áttu eftir að aukast.
Ég get komíð hér með dæmi
um, hvernig ógnarstjórn Len-
shinu var búiíi að grafa undan
löglegum yfirvöldum meðal
ættbálkanna. Sagan gerðist
1959. Hinn kvenlegi spámaður
var þá í heimsókn í héraðinu.
Gömlum manni var skipað að
hylla hana. Hann gerði það
ekki, og tveir Simapepar tóku
hann og fóru með hann til
einnar af kirkjum safnaðarins
og þar var honum misþyrmt,
enda þótt hann hefði engan
glæp drýgt. Höfðinginn og
starfsmenn hans í réttinum
horfðu á þetta, án þess að haf-
ast að.
Gamli maðurinn kom til mlr,
ári seinna, þegar ég var á eftir
litsferð í héraðinu, og ég yarð
að leggja málið fyrir dómstól-
ana. Dómarinn var greinilega
undir áhrifum Lenshinu, ann
aðhvort af ótta eða þá að hann
var einn af áhangendum henn-
ar.
Hér var ekki um einstakt til-
felli að ræða. Þetta gekk svo
langt, að hinir harðleiknu
Simapepar Lenshinu virtust
stundum í valdavímu sinni ráða
yfir samfélagi þorpsins og
stjórna því meira að segja,
hvernig hin innfæddu yfirvöld
beittu sínu nýfengna valdi. Af-
skiptí Simapepanna einke'nnd-
ust venjulega af illsku og
skorti á umburðarlyndi.
TÍMINN, fimmtudaginn 20. ágúst 1964
13
1