Tíminn - 03.09.1964, Blaðsíða 9

ÞÁ, ER LÁSIJ hér í Tíman-
um í fyrra pistla mína frá Edin
borgarhátíðinni þá, mun röka
minni til, að þar sem sagt var
frá hinu sögulega leiklistar-
þingi, sem þar var haldið og
endaði með ósköpum, var nokk
uð greint frá konu einni, Joan
Littlewood að nafni. Hún stóð
þar í eldinum áður en varði, og
kom engum á óvart, sem til
hennar þekkti, því að hún er
sú persóna í brezku leikhúslífi,
sem einna oftast kemur við frétt
ir blaða og hvað sem fram
gengur af hennar munni, fer
fraim hjá fáum. Hún hefur ætíð
farið sínar eigin leiðir og leik-
félagið, sem hún hefur alið
upp og stjómar, Theatre Work-
shop, sem hefur verið til húsa
í Stratford-leikhúsinu í East
End í London, aflaði sér frægð
ar á fáum árum, bæði fyrir
það. að þar voru fyrst kynnt
nokkur ung leikskáld, sem þutu
eins og stjörnur upp á leikhús-
himininn á augabrasði. þeirra
á meðal írska skáldið Brendan
Behan. En hitt hefur oft ekki
vakið minni furðu og aðdáun.
hve leikstjórinn Jóhanna Little
wood hefur tekið leikritin djarf
legum tökum og lagað eftir
sínu höfði, og það er margra
mál, að hún hafi stundum gert
bálfgerð kraftaverk á þessu
sviði.
Nú er jómfrú Jóhanna enn
koimin til Edinborgar, að þessu
sinni með leikfélag sitt og sér
um aðalleiksýninguna á 18.
alþjóðlegu listahátíðinni, sem
hér stendur yfir, og ekki var
Jóhanna fyrr komin hingað en
nafn hennar var á allra vörum.
Frá upphafi til enda hátíðar-
innar verður trúlega engin
persóna í hópi hundraða lista-
manna, er leggja skref til þess-
arar miklu hátíðar, sem kemur
jafn mikið við sögu og Jóhanna,
hvort heldur er í orði eða á
borði Leikflokkurinn flytur
nér útgáfu eða samsteypu Jó-
hönnu á einu viðamesta leik-
riti Shakespeare, Hin-
riki fjórðfe, sem er svo langt,
að skáldið skiptir því hreinlega
í tvennt, og er hvor hluti
ænt ieikrit á íengd.
(Þess «ná geta hér innan
iviga, að þetta fjölbreytilega,
'ögulega leikrit er nú allt kpm
ið út i íslenzkri þýðingu Helga
Hálfdánarsonai, kom fyrri tilut
rnn út fyrir nckkrum árum, en
'iinn síðari á Listahátíðinni
heima í sumai, og var sú út-
gáfa neizti bókmenntaviðburð-
ur í sambandi við þá hátíð en
einnig helguð 400 ára afmæli
leikskáldsins).
Og raunar var líka meining-
m af hálfu Edinborgarhátíðar-
innar, að heiðra minningu
skáldsins með því að fá Joan
Littlewood til að setja þetta
leikrit á svið hér nú, hún hafði
áður stjórnað nokkrum leikrit-
um eftir Shakespeare. En eftir
frumsýningu hennar hér á Hin
riki fjórða hefur víst ýmsum í
stjórn hátíðarinnar fundizt,
að þeir hafi keypt köttinn í
sekknum. Margir frumsýninga
gesta fussuðu og sveiuðu eða
létu sér fátt um finnast, þó var
mörgum skemmt. Ekki þó gagn
rýnendum, þeir luku flestir upp
einum munni eim það, að sýn-
ingin væri ekki aðeins feikió-
mvrkáleg, heidur meira að segja
sVfVifðing og synd gagnvart
skáldinu og leikriti hans. Já,
þeir voru margir hneykslaðir á
því, hvernig ;ómfrú Jóhanna
fer með Hinril: fjórða. Sumir
drógu þó í land með því að
segja. að Jóhanna hafi áður
sýnt, að hún sé snjöll sem leik
stjóri, einkum beiti hún hug-
kvæmni sinni skarplega, en öll-
um geti skjátlast, meira að
segja snillingum. Einn tók svo
til orða, að hún hafi oft gert
mikið úr litlum efnivið, en það
sé nú meira en að mæla, hvað
manneskjunni hafi tekizt að
gera lítið úr miklu í þetta sinn.
Það er æði margt, sem Jó-
hönnu er legið á hálsi fyrir. —
Flestir leikdómarar finna þess-
ari „útgáfu“ hennar á leikrit-
inu það til foráttu, að hún kasti
fyrir borð ýmsu, sem ekki mátti
missa sig ,enda sé vonlaust
verk það sem hún færist í fang,
að þjappa saiman í tveggja og
hálfs tíma sýningu hlutunum
tveimur, sem í rauninni eru tvö
leikrit. Hún er skömmuð fyrir
stefnuleysi í verki sínu, hafi
gert það með hangandi hendi,
einn leikdómari 'kveðst aldrei
hafa séð Shakespeareleikriti
skellt á svið af svo litlu ástríki.
í þessari leiksýningu Little-
wood er helzt saknað atriðanna
um Cotswold og þess, að hún
sleppir því alveg, þegar prins-
inn stelur kórónunni frá kóng-
inuoi föður sínum, og einnig
er fejld úr ræða konungsins, og
að samtalið frábæra um Satúrn
us og Venus, sem Falstaff á við
Doll, hefur beðið rnikinn
hnekki.
Þá vekur klæðnaður leikend-
?nna ekki litla furðu svo og
verkfæri þeirra og raunar sviðs
búnaður allur. Kóngurinn birt-
ist iðulega í fullum ytri skrúða,
en á inniskóm og í nútíma sam
kvæmisfötum, sem skín í und-
ir konungsskikkjunni. Að
vopnum hafa leikendur skamm
byssur í hulstrum eins og þeir
gera í villta vestrinu, og fall-
byssuim frá Napoleonstímanum
er ökið inn á sviðið á nærri
mannhæðarháuitn kerruhjólum.
Sumir leikenda voru einna lík-
astir bítlum í útliti, í aðskorn-
um buxum og á hælaháum
bítlaskóm. Þegar Harry prins
og Hotspur snúast hvor gegn
öðrum í miðju orustuatriði.
hef ja þeir einvígið með skamm
byssum, leggja þær síðan frá
sér og berjast með simáhníf-
um, og þykir það helzt minna
á viðureign unglinganna í Sögu
úr Vesturbænum (West Side
Story). Svona mætti lengi telja.
En þótt leikdómendur nái ekki
upp í nefið á sér af bræði og
þykjast hafa gefið jómfrú Jó-
hönnu þá ráðningu, að henni
sé gagnlaust að halda áfram á
þessari braut, og þótt starblind
ir aðdáendur skáldjöfursins
megi ekki mæla fyrir harmi og
hneykslun út af meðferðinni á
verki meistarans, þá er nú held
ur að færast í áttina að ein-
hverri sanngirni og skilningi á
verki Jóhönnu, og menn farn-
ir að kcima auga á þann mögu-
leika, að með verki sínu sé
hún að draga dár að stríði og
hernaði, sleppi að sjálfsögðu
öllu, sem dragi úr hraðanum,
sem sýningin einkennist af,
sumar/persónur gegni tvöföldu
eða jafnvel þreföldu hlutverki,
ef haft í huga upphaflega leik-
ritið. Hinn sígildi Falstaff, sem
menn þekkja úr fyrri hefð-
bundnum sýningum á Hinriki
fjórða, er ekki sá hinn sami hjá
Jóhönnu Littlewood, skegglaus
er hann og allmiklu yngri, gæti
eftir útliti verið uppgjafaher-
maður úr heimsstyrjöldinni síð
ari og brjóstbirtuna ber hann
í vatnsflösku í ól uim öxl. En
bráðlifandi er Falstaff jafnt
fyrir það og svo skemmtilegur,
að kónginum fyrirgefst að hafa
þennan grallara fyrir félaga á
hinum áhyggjulausu stundum
prinsdómsins.
Gerry Raffles, framkvæmda-
stjóri leikfélagsins tók svo til
orða við blaðamenn eftir frum-
sýninguna, að engin ásfæða
væri til að ríghalda í hefð í
sviðsetningu þessa leikrits
fremur en annarra frá þessum
löngu liðnu tímum. Leikurinn
væri það sem máii skipti, en
nákvæm söguleg stæling á
búningum og sviðbúnaði væri
ekki nauðsynleg. Þegar öllu
væri á botninn hvolft, hefðu
leikarar í Shakespeare-leikrit-
um á Elísabetartímanum klæðzt
búningum, sem verið höfðu
hliðstæðir við þau föt, sem
fólk klæðist í á okkar dögum
Samastaður okkar blaða-
mannanna, hérlendra og er-
lendra, sem erum að snuddast
kringum þetta hátíðarhald, er
Pressuklúbburinn í George
Street. Þar er stærðar mikið
auglýsingasp)ald á eipum veggn
JOAN LITTLEWOOD
um, þar sem hengdar eru upp
allar tilkynningar, sem blaða-
menn varðar og gæti okkur að
gagni komið svo sem blaða-
mannafundi með listamönnuim
og framámönnLrr. þeirra, sem
koma í hein’sókn í klúbbinn.
Sem ég kem i klúbbinn að
morgni dags eftir að leikdóm-
arnir um Hinrik fjórða birtust
í blöðunum, er búið að hengja
heljarmikið sk al á auglýsinga-
spjaldið, og það er þá hvorki
meira né minna en svona löng
Li'Ösending frá sjálfri jómfrú
Jóhönnu Littlewood og komst
ekki fyrir vélrituð á einni folio
örk. Fyrirsögn boðskaparins
var: „Til vina minna í blaða
mannastéttinni (To my friends
of the press). Þar byrjar ung-
frúin ritgerð sína á að segja, að
leikfélag hennar, Theatre
Worksþop, hafi því miður eklci
menntaða handleiðslu og gáfu-
lega leikstjórn, hvorki skraut-
búninga. skegg né málningar-
drullu á andlit leikaranna,
„og því bjuggumst við við því,
að verk okkar mætti nokkurri
andstöðu hér. Hins vegar vona
ég að leikhúsgestir hafi ekki
síður gaiman af þessu verki okk
ar en við höfum sjálf, og við
munum gera okkar ítrasta til
þess, eins og skáldið sagði, ,.að
gera þeim eitthvað til geðs á
hverjum degi“ "Tngfrúin kveðst
ekki sækjast eftir auglýsingum
eða áróðri fyfir sig persónu-
lega. ,',Mér hefur aldrei verið
það metnaðarmál að komast í
tölu þeirra, sem skapa leik
list. Þessi sýning mín á Hinriki
fjórða er aðeins árangur eða
efnd á loforði. sem ég gaf
manni fyrir þrem áruim“ (Hér á
hún við Harewood lávarð) —
Viðvíkjandi þessari sýningu
minni vildi ég mega segja þetta
fyrir hönd leikfélaga minna:
1) Að biðja gamanleikara að
reyna að nema hið hefðbundna
Framhald á síðu 13
Frá blaðamannafundinum, sem sagt er frá í greininni. (Tímamyndir, GB).
T í M I N N, fimmtudaginn 3. september 1964
9