Tíminn - 08.09.1964, Qupperneq 8

bréf til Hannesar á horninu frá jafnaðarmanni
-iverjir leika i óperettunni?
HeiSraði blaðamaður, Hannes á
Horninv TTm það bil tvisva' :
viku bersv ->ér Alþýðubláðið í
Aendur, ásamt öðrum pósti Meðal
efnis þess, sem blaðið fiytur
nokkurn veginn reglulega eru
þættir þínir og les ég þá næstum
alltaf áður en ég legg blaðið frá
mér. Ekki af því að þeir séu oet-
ur skrifaðir en annað léttmeti ís
lenzkra dagblaða, heldur af því
að þar bregður stundum fvrir ýms
um broslegum atvikum og leik
brögðum, sem kemur lesendum
gamals jafnaðarmannablaðs nokk-
uð á óvart.
Einstöku sinnum og þó frem-
ur sjaldan minnist þú á íslenzka
bændur og málefni þeirra. En þá
sjaldan að þeirra er gotiS í pistl
um þínum, virðist vera stolið úr
minni þínu að bændur eru drjúg-
ur hluti þess fólks, sem Kallað
er alþýða hér á landi og flokkur
þinn, Alþýðuflokkurinn læTur sér
ennþá sæma að kenna sig við
í 188 tölublaði Alþýðublaðsins
laugárdaginn 22 ágúst síðastlið
inn, sendir þú íslenzkum bændum
tóninn á miður vinsamlegan hátt
undir fyrirsögninni: „Bændur
borga gott kaup“ Þar gerir þú
verðlagsmál landbúnaðarins, :æðu
viðskiptamáiaráðherra ríkisút-
varpinu og tildrið á Hótel Sögu
að umtalsefni og virðist að lokum
komast að þeirri niðurstöðu að
bændur séu þar æðstu húsbæncl
ur og gjaldmiðlar. Þú segir þar
meðal annars: „Það þarf að vanda
vel til starfsmanna á Hótel Sögu
og við eigum ágætum mönnum á
að skipa. Forstöðumaðurinn. hinn
rnesti myndarmaður, hefir 40 þús
krónur í kaup á mánuði hve”jum
og 10 þúsund krónur ’nílakostn
að: Bændur eru höfðingjar í raun
Það getur vel verið að í gamla
daga hafi þeir skorið laun vinnu
manna og vinnukvenna við oögl
sér. En nú er> af sú öld, sem bet
ur fer.“
Framar i greininni er minnzt á
-rðlagsmál landbúnaðarins og
bann þátt, sem þau eigi i að skapa
'lýrtíð í landinu Tilvitnuð klausa
er svo sett eins og rúsínr í pilsu
endann, til þess að læða því mn
hjá lesandanum. hvíiikur óhófs-
lýður íslenzkir bændur séu og
ekki sé von að vel gangi að ráða
við árans verðbólguna meðan
slíkur lýður vaði uppi samk^æm
is og viðskiptalífi bjóðarinnar
Nú verður efnalitlum bónda á
að spyrja. T hvaða tilgangi skrifar
þú Hannes á Horninu bessar lín-
ur? Ertu aðeins að fylia dálak A1
þýðublaðsins með prentsvartu
eða á þetta nið um íslenzka bænd
ur að þjóna einhverjum tilgangi?
Ekki er méi kunnugt un,, nvor'
þú hefir nokkru sinni gengið und
ir neitt gáfnapróf. Þó dettur mér
’kki í hug að halda þig svo vit
lausan, að þú vitir ekki, að íslenzk
ir bændur eru lægst launaða stétt
þessa þjóðfélags í dag. Eg trúi
því vart að maður, sem gert hefir
blaðamennsku að lífsstarfi og
unnið við dagblað um langt skeið
hafi ekki fylgzt með oeirri stað-
reynd að Hagstofa íslands xét á
síðastliðnum vetri gera útreikning
á launum hinna ýmsu stétta þjóð
félagsins og sá útreikningur á að
vera byggður á rökum. sem við
eigum að geta treyst. En sam-
kvæmt þeim útreikningi eru oænd
ur langt fyrir neðan það að vera
lægst launaða stétt Jiessa lands
Á síðasta ári vantaði okKur rúm
ar 50 þúsundir króna til jafns við
meðaltekjur Dagsbrúnai-verka-
manns í Reykjavík og mu.o þó
hvorugur okkar halda því tram
í fullri alvöru, að Dagsbrúnar-
verkamenn lifi í neinum allsnægf
um eða óhófslífi um þessar mund
ir.
Ekki dettur mér heldur í hug
að halda þig svo vitlausan að þú
vitir ekki jafnvel og ég að megin
þorri íslenzkra bænda heíir ekki
efni á að koma á gangstéttina
fyrir framan Hótel Sögu. auk r.eld
ur að koma þar inn og islenzkir
bændur hafa engin afskifti af
rekstri húss þess, sem stendur á
Melunum í Reykjav. og stundum er
við þá kennt ■' háði, einkum begar
þarf að slæva stéttarvitund þeirra
eða ata þá einhverri sárb'turri
svívirðingu... yíst mun þér fál!4
kunnugt um. það eins og mér, að
megin hluti hússins er leigður út
til ýmiskonar starfsemi og nokkur
hluti þess til reksturs gistihúss
sem mikið mun notað af erlendum
ferðamönnum. Gistihúsið er leigt
manni, sem hefir getið sér gott
orð fyrir sér, þekkingu rekstri
gistihúsa og mun rækja sitt starf
án alls tilefnis til áreitni. Um kaup
starfsfólks ó gistihúsinu er þv<
ekki við neinn að sal ast, nema
leigjandannn einan. Nokkur hluti
hússins er svo ætlaður Bændasam
tökunum, sem eru vaxandi •'tofn-
anir og munu þurfa á allmiklu
húsrými að halda í framtíðinni.
Búnaðarfélag íslands, Stéttarsam
band bænda og Framieiðsluráð-
Iandbúnaðarins njóta mikils ug
almenns trausts og virðingai ís-
lenzkra bænda. Þau inna af nendi
mikil og margþætt störf ug leið
beiningarstarfsemi í þágu land
búnaðarins og ekki aðeins bændur
heldur öll íslenzka þjóðin nýtur
góðs af þeirri starfsemi. Það er
því stolt íslenzkra bænda að vita
þessi samtök sín eygja þann mögi’
leika að komast hið fyrsta í rúm-
góð og mannsæmandi húsakynni
Um leiðir þær, sem farnar voru
til fjáröflunai nefndri byggingu
hafa stundum verið nokkuð -ieila
ar meiningar.
Meginhluta byggingarfjárins
Trygglngar í vörum í flulnlngi
Trygglngar á elgum skipverja
Ahafnaslysatrygglngar
^ AhyrgSartrygglngar
SKIPATRYGGINGAR
tfeiðafæratrygglngar
Aflatrygglngar
hentar yður
Helmlstrygglng
TRYGGINGAFELAGIÐ HEIMIR”
tlNDA(GA'« ? ÍÍYKIAVIK SIMI 21260 SlMNEFNl:SURETY
var aflað með erlendum lántöKum
sem víst urðu állmikið hyngri '
vöfum en ætlað var 1 fyrstu,
vegna þess að viðreisnarstjórnin
steypti yfir tveim gengisfellingum
meðan á byggingunni sloð En
nokkurs hluta byggingarxjárins
var aflað með sérstökum skaiti á
allar seldar landbúnaðarafurðir.
Þú segist ekki viss um, hvort sá
skattur sé greiddur af framleið
endum eða neytendum, og trúi ég
því vel að slíkt dæmi veltist tyrir
mönum eins og þér, sem virðast
hafa valið sér asklok fyrir himinn.
Eg er hins vegar ekki í nelnum'
vafa um að skattur þessi er um-
búðalaust frádráttur á kaupi bónd
ans. En undarlegt er að reykvísk
ur blaðamaður, sem stundum ger-
ir sér að atvinnu, að ata íslenzka
bændur blekskarni, skuli vera ð
gráta Krókódílstárum útaf bessum
skatti.
En það virðist vefjast iyrir ýms
um og einnig þér að skilja þá
augljósu staðreynd, að bændui'
eru í öllu falli neytendur, engu
síður en bæjarbúar. Meir að segja
j allflestir bændur, sem frafn-
j leiða mjólk til vinnslu í mjólk-
| urbúunum, kaupa þaðan smjörið,
i skyrið, ostana, rjómann og undan
i rennuna fyrir nákvæmlega sama
! verð og það er selt Hannesi á Horn
inu.
En ýmsar aðrar landbúnaðar
vörur eins og t.d. kartöflurnar og
Jíjötið urðu bændum mun dýrari en
neytendum í bæjunum, meðan rík
ið greiddi þessar vörur mður Ef
það skildi vefjast fyrir þér að
skilja orsakii þess, að mjoJkur
framleiðendur skuli selja alla
mjólk sína og kaupa mjólkurvör
urnar aftur frá mjólkurbúi’.num
þá liggja til þess ýmsar ástæður.
en ein sú veigamesta, að iærri
hendur vinna nú að framleiðslú
landbúnaðarvara, heldur en með
an 75% af þjóðinni bjó i sveitum
og húsmæður hafa nóg með naum
an tíma að gera þótt þær standi
ekki daglangt við skilvindu, strokk
og skyrgerð.
Framarlega í pistli pinum minn
ist þú á erindi, sem viðskiptamála
ráðherra hafi nýlega flutt í útvarp
ið í tilefni af útkomu skattskrár-
innar. Þar segir þú nefndan ráð-
herra hafa upplýst að ríkið hafi á
síðast liðnu ári greitt í útflutn-
ingsbætur á islenzkar landbúnað-
arvörur 160 milljónir króna eða
álíka upphæð og ríkið fær í tekju-
skatt af öllum skattþegnum höfuð-
staðarins. Ég heyrði ekki þetta
erindi viðskiptamálaráðherra, en
skal taka þig trúanlegan. En nú
langar mig að spyrja: Hvers vegna
fór viðskiptamálaráðherra að
blanda útflutningsbótum íslenzkra
landbúnaðarvara inn í þetta er-
indi? Þetta minnir mig dálítið ó-
notalega á söguna um afbrota-
manninn, sem hrópaði; „Grípið
þjófinn"!, til að villa á sér heim-
ildir og koma afbroti sjálfs sín
yfir á saklausan vegfaranda
Með útkomu skattskrárinnar
varð ríkisstjórnin með eindæmum
óvinsæl meðal reykvískra skatt-
þegna og var þó vart á það bæt-
andi. Ég var staddur í Reykjavík
um þessar mundir og átti lítils-
háttar erindi inn í Alþýðuhúsið
við Hverfisgötu. hvar Hannes á
Horninu dvélur a einni skrifstof
unni, og kynntist af eigin raun
nokkuð viðhorfi reykvískra skatt-
þegna Og af þeim viðhorfum veit
ég að ríkisstjórnin hefði ekki orð-
ið langlíf, ef hún hefði átt að
ganga kjörborðinu næsta dag án
þess að hafa nokkur umsvif til að
blekkja fólkið.
En hæstvirtur viðskiptamála-
ráðherra veit að það er um að
gera að blekja fólkið með því að
kenna einhverjum saklausum um
ófarirnar. Og það er gömul aðferð,
sem nefndum ráðherra hefir oft
gefizt vel, þegar hann þarf að
bjarga sér og sínum úr einhverri
klípu, að koma af stað rógburði
milli vinnandi stétta í bæjum og
sveitum. Hvað skyldi annars þessi
virðulegi ráðherra þurfa að ganga
í gegnum marga háskóla til að
öðlast þau einföldu sannindi, að
vinnandi alþýða í sveitum og kaup-
stöðum eru tvær greinar á einum
stofni og í hvert sinn, sem þessar
stéttir hafa staðið að hagsmuna-
málum sínum hlið við hlið. hefir
þeim vel farnazt?
Fyrst ég er farinn að minnast á
verðlagsmál landbúnaðarins, skal
ég taka það skýrt fram, að ég og
margir fleiri bændur líta á út-
flutningsbætur íslenzkra landbún-
aðarvara sem illa nauðsyn og vart
nema stundar fyrirbæri. Hins veg-
ar ber á það að líta að þjóðin er
í örum vexti og bæirnir taka við
allri fólksfjölguninni, en þeim
'höndum, sem framieiða landbún-
aðarvörum fer ört fækkandi. Það
gæti því svo farið að vöntun yrði
innan fárra ára á þeirri vöru,- sem
nú er flutt út og ekki nema örfá
ár síðan inn voru fluttar nokkrar
tegundir landbúnaðarvara. Allar
menningarþjóðir leggja kapp á að
vera sjálfum sér nógar um fram-
leiðslu matvæla og hví skyldu ekki
íslendingar gera hið sama, vilji
þeir varðveita menningu sína og
fullveldi.
Þú segir, Hannes á Horninu,
landbúnaðarvörur alls staðar ódýv
ari en hér og ýmsa vera farna að
fylla ferðaskrínur sínar með er-
lendum landbúnaðarvörum. Hver
trúir þessari dellu? Ekki einu sinni
Hannes á Horninu, sem þó virðist
óvenju trúgjarn. Hefir ekki núver-
andi ríkisstjóm komið á slíku við-
skiptafrelsi í utanríkisverzlun okk-
ar að heimilt er að flytja inn vör-
ur án allra hafta? Og ekki mun
skorta gjaldeyri til að greiða með
eftir allt gjaldeyrisjafnvægið, sem
viðreisnin hefir skapað.
Víst er það satt og rétt hjá þér,
Hannes á Horninu, að íslenzkar
landbúnaðarvörur eru óhóflega
dýrar og finna sjálfsagt fáir sárar
til þess en þeir, sem hörðum hönd-
um vinna að framleiðslu þeirra.
En vel á minnzt. Hvernig hafa
núverandi stjórnarvöld búið að
íslenzkum landbúnaði í dag og
hvaða þátt á flokkur Hannesar á
Horninu og viðskiptamálaráðherra
í þeim málum? Hvað hefir bú-
rekstrar-vísitala íslenzks landbún-
aðar hækkað í tíð núverandi ríkis-
stjórnar?
Veit Hannes á Horninu t.d.
nokkuð um áburðarverksmiðjuæv-
intýrið í Gufunesi, þar sem hluta-
bréfin hafa verið lögð í ránsklær
íslenzkra auðmanna og einkasala á
tilbúnum áburði, sem eitt sinn var
eitt af óskabörnum jafnaðarmanna
í samstjórn við Tryggva Þórhalls-
son, hefir verið lögð niður og af-
hent Gufuneshlutafélaginu með
beinum stuðningi núverandi þing-
flokks Alþýðuflokksins? Veit
Hannes á Horninu nokkuð um ok-
urvextiná, sem Búnaðarbankinn
tekur af lánum til ræktunar og
bygginga í sveitum Veit hann
nokkuð um skattinn til Stofnlána-
deildar Búnaðarbankans, sem lög-
festur hefur verið með góðu sam-
þykki Alþýðuflokksins þrátt fyrir
mótmæli og málssókn frá hendi ís-
lenzkra bænda? Veit hann annars
nokkuð að ein dráttarvél, sem um
1950 kostaði 10—15 þúsund krón-
ur, kostar nú kringum 100 þús-
und krónur, snauð og slipp án
allra verkfæra? Veit hann að eng-
um óvitlausum manni dettur í hug
að hefja búskap í dag með minna
en 1—iy2 millj. króná á milli
handanna?
Ég held þú sért varla svo skyni
skroppinn, Hannes á Horninu, að
þú hljótir ekki að skilja að þessi
og ótal fleiri atriði eiga sinn þátt
í að skapa þá dýrtíð og verðbólgu,
sem þú ert að fjargviðrast út af.
Viltu ekki biðja virðulegan við-
skiptamálaráðherra, næst þegar
hann ræðir skattamálin í útvarp-
inu að upplýsa fyrir háttvirtum
hlustendum, hvað afskipti hans og
flokksbræðra hans af málefnum
landbúnaðarins hafi lagt háan
skatt á þá, sem kaupa íslenzkar
landbúnaðarafurðir?
Það væri drengilegra af honum
að játa hreinskilnislega fyrir al-
þjóð að öll pólitísk afglöp síðustu
ára hafa verið gerð með góðu sam-
þykki hans og ekkert af þeim
hefði verið framkvæmanlegt ef Al-
þýðuflokksins hefði ekki notið við.
Og svo að lokum þet.ta, Hannes
á Horninu: Tekur þú ekki kaup
fyrir þína. vinnu?, og fyrir hvað
er þér borgað kaup? Ef til vill er
svar við þeirri spurningu að finna
í áður nefndum pistli þínum. Þar
segir þú meðal annars: „Þetta er
eins og einhvers konar óperettu-
þjóðfélag. Það er kátt á senunni,
en í viðbrögðum leikendanna
bregður sannarlega fyrir kátbros-
legum atvikum.”
Hér er ég þér sammála, Hannes
á Horninu. Við lifum sannarlega í
óperettuþjóðfélagi, sem íslenzkir
auðmenn hafa komið sér upp og
sett hér á svið og notið til þess
fyllsta stuðnings íslenzka Alþýðu-
flokksins. En ef til vill hefðir þú
ekki sleppt þessum setningum úr
penna þínum, ef þú hefðir gert
þér þess fulla grein, að þú sjálfur
hefur verið einn af leikendunum
og stundum hefur þú og meðrit-
stjórar þínir við Alþýðublaðið
leikið ykkar rullu af slíkri list, að
blaðamennirnir við Moggann og
Vísi hafa mátt líta ykkur öfundar-
augum.
Eitt munum við, Hannes hafa
átt sameiginlegt í öndverðu. Við
vorum ungir gefnir hugsjón jafn-
aðarmannastefnunnar eins og
Bergþóra Njáli. Mun okkur ekki
báðum einnig hafa verið sameigin-
legt að hafa nokkurt dálæti á
„Þyrnurn" Þorsteins Erlingssonar.
Viltu nú ekki, Hannes á Horninu,
taka þér þessa bók í hönd og lesa
með athygli „Ljónið gamla“. Það
er alltaf sígilt, en einkum þó þess-
ar ljóðlínur:
„Eins veiztu hái herra minn
öll hrædýr elska kónginn sinn
því það er mesti fjandafans,
sem fær að naga leifar hans.-‘
Með alúðarkveðju frá jafnaðar-
manni, sem deilt hefir kjörum
við íslenzka bændur og eyrar-
vinnuverkamenn í stað þess að
dansa með á sviði íslenzkrar við-
reisnar óperettu.
Haga í Hornafirði 30. ágúst 1964.
Torfi Þorsteinsson.
b
T í M I N N, þriðjudaginn 8. september 1964