Alþýðublaðið - 04.12.1953, Qupperneq 5

}
f’ostudagSáfc Æ4.^ðáBpÍBr. p
ISO*!
Freymóður Jóhannsson: Fyrri grein
larar
ísUA.
H
INGIBJÖRG ÞORGEIRS-
DÓTTIR talaði í útvarpið
mánudaginn 26 október s. 1.
'um skemmtamr, einkum dans-
leiki. og með sérstöku tilliti til
sveitanna og fólksins, sem þar
býr. Erindi hennar var mjög
athyglisvert. Hún deildi rétti-
lega allhvasst á áfengissölu og
skrílslæti ýmissa ölóðra vanö_
ræðamanna í sambandi við
jlanssamkomur. ekki sízt í sveit
um landsins á sumrin. Ingibjörg
var hins vegar hvergi persónu-
leg í málflutningi sínum.
Engum sæmilega velhugs-
iaTtdi manni gaf hún tilefni til
að álíta, að hún, með ummæl-
tim sínum, ætti við góðtempl-
araregluna eða skemmtifélag
Jiennar SKT.
ALMAR f MOGGANUM.
' Með greinarstúf í Daglegu líf
Imu í Morgunblaðinu 4. nóv.
motar hann sér á illkvitnisleg-

S
S ■
s
s
s
i
skamms fáist meira að segja ins, þar sem dansæíingar eru
erlendur „gjaldeyrir og tekjur leyfðar,’ . eru menn óhuitari.
af þessu mlögum. er draga muni Svipað má að vísú segja um
úr gjaldeyriseyðslu okkar fyr- önnur samkomuhús landsins,
ir ýmislegt innflutt rusl a nót- sem notuð eru eingöngu af
um og plöTum, okkur hættulegt. góðtemplarareglunni "" j
og óþjóðlegt. | Okkur í SIvT er kunnugt um
Nú hefur þessi Almar í'annað. það, að margir foreldrar í
si.nn látið höggið ríða. að fyrra Reykjavík. sem óttast um-
bragði. Ekki þarf hann að gengni barna sinna við drykk
irndra. þó að honum verði svar fellda jafnaldra þe rra og
að og á pjötlum hans tekið án kuningja. segia við þau á þá
silkihanzka.
SMALAÐ ÆSKtJNNI.
lei'ð, að þau megi fara á dans
leik í kvöid ef þar. fari niður |
í góðtmeplarahús (eða Guttó
Almar hefur bent á góðtempl ®lns °/ Þ3® er almennt nöínt)-
arareglúna og sagt, ‘ að hún ! Foreldrar þessir vita eins og
hafi um áratugi „gengið bezt I er' Þar er afe:iSm eKki tiJ
'fram í því að smala saman i
æskunlýðnum á slíkar skemmt
'anir með ginnandi auglýsing.
um í blöðum og útvarpi“ eins
og hann orar það í kiausu sinni.
Vegna ónógs húsakosts hefur
góðtempílarareglunni eða
skemmtifélögum hennar, því
an hátt hið ágæ£a erindi Ingi- miður ekki tekizt, eins og sum
bjargar á þá bmd að koma því Um sem aðgang hafa haft að
Inn hjá mömi im, að ha i, með stærri danshúsum, að smala til
ófögnrum lýsingum sínum á til sín æskulýðnum. Því miður,
íeknum dans'eik, hafi átt við, segi ég, því að unglingarnir
íiansskemmta.rur SKT og hafa ekki verið ölvaðir í góð-
skemmtistarfsemi r2gíu>nnar templarahúsinu í Reykjavík
yfirleitt. Verður slíkri aðdrótt- eins og sums staðar annars! „kabarett“-söngkonu. og að ó-
þarfi hafi verið að efna til
þeirra feikna afbrýðisemi nokk
urra íslenzkra karlmanna, er
fram hefur komið í skrifum og
umtali um konu þessa og fá-
klæði hennar. Það verður hins
vegar Ijóst, hvílík furðuleg
hræsni er hér á ferð.inní, þegar
það vítnast, að sumir þeirra
manna, sem mesta hneykslún
hafa látið í Ijós yfir því hátt
erni templará, að sýna lands-
mönnum jafn fáklædda konu,
sóttu það allra manna fastast
að fá að sýna landslýðnum
LÆTIN UT AF CHARON
BRUCE.
Fjandmenn reglunuar, sem
óþreytandi eru í leit sinni að
atvikum í starfsemi hennár, er
hægt sé að setja út á henni til
ámælis og álitshnekkis. þótt-
usf heldur en ekki veiða vel,
þegar Charon Bruoe kom hér
í sumar. Ef til vill mætti vel
segja, að það hafi verið mis-
tök af templururn að fá frá
Bretum þessa margumræddu
im fiá Ingibjörgu ekk: trúað staðar eða komið þaðan út, að
iyrr en fyrir i.'ggur yfú'lýsing dansleik loknum, dauðadrukkn
frá henni sjálfri um að svo ir 0g sétt skrílsbrag á nær-
hafi verið. Þangað til verður liggj a.ncll götur. Aðilar, sem
litið svo á, að Almar í holu ‘ Almar hefur látið óáreitta, hafa
sinni, hafi logið þessu á góð-
tcmplararegluna vístvitmdi og
af illgirni einn isaman.
Fr slíkt fáheyrð skítmennska,
sem minnir á vissa blaða-
mennsku hér í bænum Hefur
Almar með greinarstúf sínum
gengið að fullu í lið með örg,
séð fyrir því. Héðan af má
Almar þessi hins vegar s.jálf-
um sér um ke.nna, ef framveg-
is verður gengið lengra en áð-
ur í því að benda á, hverjir
smali mest unga fólkinu á sína
ölæðis-dansleiki með tilheyr-
andi afleiðingum. Mætti þá
íöstu fjandmönnum góðtempl- í vera, að hlutur Almars og sálu
arareglunnár, bindmdis og sið félaga hans yrði helzt til -
glæsilegur.
ÓHULTASTI STAÐURINN.
Ef Almar þessi hefði nokk-
urn tíma haft fyrir því að
kynnast dansskemmtunum
SKT í góðternplarahúsinú og
bera þær saman við ýmsar aðr
ar danssamkomui', þá hefði
ho.num, í stað rógsins, gefizt
færi á að votta það, að í engu
samkomuhúsi á landinu, bar
sem dansskemmtanir fara
iaganna hér heima og eru þeg- j fram. eru menn óhultari fvrir
‘ar byrúuð að ryðja sér til rúms : ölvuðum mönnum en í góð-
•erlendis meðal vnsælustu dans j templarahúsinu í Raykjavík.
Saganna þar. Má vera, að innan Ekki einu sinni í skólum lands
jgæðis í landinu.
EÉÐIST Á VINSÆLUSTU
DÆGURLÖGIN.
; Hann hefur áður að fyrra
bragði ráðizt lúalega á SKT og
•starfsemi þess fyrir að reyna
að vinna gegTi erlenda danslega
og danstextíflóðinu með dans-
lagakeppnum sínum, sem hafa
|>egar borið svo góðan árangur,
að mörg þessara íslenzku laga
eru 'nú meðal allra vinsælustu
S y mfóníutónleíkar
Ríkisútvarpsins.
þessa sömu konu á skemmtun-1
IFrh. á 7. síðu.I
ÞAÐ heíur lengi. verið hug- j
sjón alþýðu manna, að eignast'
einhuga og samhentan stjórn- '
málaflokk sem örugga brjóst- '
vörn í baráttu sinni. Hugsandi.
menn i röðum alþýðunnar erui
nú sífeilt að nálgast þá skoðun j
frumherjanna, að hin faglega'
barátta nái aldrei tilgangi sín-
um og markmiði, án öflugs
stuðnings löggjafans — al-
þingis. —- Þess vegna séu auk-
in áhrif verkalýðssamtakanna
þar þeim lífsnanuðsyn. j
IIVERS ER OKKUR VANT?
Nokkur höfuðmál samtak-
anna og þeirra helgustu réttindi
hefur, þrátt fyrir skilningsleysi
og afturhaldssemi, tekizt að
tryggja með lögum, t. d. orlof,
almannatryggingar og vökulög
in gömlu. Öll bera þessi lög
þó hörmuleg merki þess, hve
styrkur samtajkannaj er lítiljL
innan veggja albingis. Þar
sem frumherjum og brautryðj- •
endum verkalýðssamtakanna
var nauðsyn þessi Ijós, þegar í
öndverðu. hvers vegna hefur
þá ekki áunnizt meir í þá átt
en rau nber vitni?
NÝ OG GÖMUL SAGA.
Áður en þessari spurni.ngu
er s\rarað til fulls, er rétt að
minna á það, að í síðustu al-
þingiskosningum höfðu ,,sam-
einingarmenn" (kommúnistar)
aðeins áhuga fyrir einu máli.
Það var brottflutningur ame-
ríska hersins úr landinu. Þessi
áhugi þeirra var þó ekki sprott
inn af sérstakri velvild og um-
hyggju fyrir íslandi og þaim,
sem íslenzkt huasa. slíkt er og
verður vart fundið í þeim her-
búðum.
Þetta er þó ekkí aðalatriðið.
En það reis upp nýr flokkun
manna, sem hafði-sömu stefna
í þessum málum, en lætur a. m.
k. svo. að hún. sé af öðrum :
toga spunnin.
Hvað skeður þá? Málgaga
..same-iningarm ^nna“!! hrópi-
ar: Svikarar! Það voru vígslu-
orð þeirra til Þjóðvarnarflokks
ins. og enn þá má sífellt hevra
þessi ramakvein hljóma í Þjóð
viljanum. '
Nú er ég ekki svo kum>-
ugur þsim herfjötrum, seia J
tengja kommúnista og þjóðai'- -
varnarmenn. En ef röksemdir
kommúnista fyrir þessum svik
um þjóðvarnar í hernámsmái- á
unum éru rétt. hver er þá mun. ,
urinn á stofnun Þjóðvarnar- -
flokksins nú og á stofnun •
kommúnistaflokskins á sínuroi ;
tíma? Er ekki Þjóðviljinn að /
minnast á snöru í heiigds t
manns húsi? .»
KALÐUR SANNLEIKUR?
Það er m. ö. o. rétt hjá ÞjóS-F
viljanum, að tilvera þessara :
tveggja flokka, Þjcðvarnar og:
kommúnista, er til orðin á svifc
um. Þjóðívqlrnarmenn svikusi
aftan að kornnlúnistum á ör-
lagastundu þeirra, én kommún
istra svikust aftan að íslenzk-
um- verkalýðssamtökum; begar
þau voru að eygja fyrsta
árangur sinn í sinni tvíþættíi
baráttu á faglega og stjórnmála
sviðinu.
Svik kommúnista eru þó
langtum örlagaríkari og haía
þegar rist lítt græðanleg sár
í afkomu og velferðarr.\ílum
þeirra, sem minnst mega sín í
Fib. é 7. sfúii.
Á LOKATÓNLEIKUM sym-
..ffónuhljómsveitarinnar að
Jþessu sinni, sem haldnir voru
þann 24. fyrra mánaðar á veg-
«m Ríkisútvarpsins í þjóðleik-
Siúsinu, var flutt Es-dúr sym-
fónían nr. 39 éftir W. A. Moz-
art, og Es-dúr symfónía (Ero-
ica) eftir L. v. Beethoven. Sym
fónía Mozarts hafði verið end-
ííirtekin frá undangengnum
Ziæstu hljómleikum og tókst að
ýmsu leyti mun betur, t d.
fevað líf og léttleika í meðferð-
Inni snerti. Aftur á móti bar
ihelzt til mikið á ósamtökum í
pieðferð hennar.
Hin mikla ,,Eroiea“-symfón-
'ía Beethovens naut sín aftur á
jmóti býsna vel. Býst ég einnig
yið að þeir, sem á hlýddu, hafi
ekki fundið neitt hneykslan-
legt eða óviðeigandi við að
heyra hér flutt hið mikla sorg-
argöngulag hennar (Marche
funebre) samið,. asamt allri
symfóníunni, til heiðurs Napo-
leon Bonaparte, þó Beethoven
hafi að vísu rifið tileinkunina
af handriti symfóníunnar þeg-
ar Napoleon lét krýna sig til
keisara.
Þetta er aðeins til vinsam-
legrar íhugunar forráðamanna
íslenzkrar tónlistar ríkisstofn-
unar í tilefni af öiiögum sam-
nefnds tónverks, ,,Marche fun-
ebre“ undirritaðs.
Flutningur „Eroica“ symfón-
íunnar var í öllurri atriðum
sýmfóníuhljómsveitinni og
stjórnanda hennar, Olav KieÞ
land, til mikils sóma.
Þórarinn Jonsson.
lísabel
SJÖTÍU OG F.IMM ÁRA er'
í dag Elísabet. Jónsdóttir, Grett
isgötu 43, ekkja Péturs Guð-
mundssonar, hins ku.nna kenn-
ara og skólamanns á Eyrar-
bakka og móðir Jóns Axels
framkvæmdastjóra og bæjar-
fulltrúa og þeirra systkdna.
Elísabet er og hefur alltaf
verið mikill kvenskörungur,
skapgerðin sterk, þrekið mikið,
gáfurnar leiftrandi og fram-
koman öll djörf og hrein. Þann
ig var svipur hennar á Eyrar-
ba'kka, og þannig er hann enn,!
þrátt fyrir erfiða ævi og háan
aldur.
Elísabet fæddist að Dagverð-
arnesi á Rangárvöllum, dóttir
Guðrúnar Jónsdóttur frá Sauð-
túni og Jóns Þórðarsonar al-
þingismanns frá Eyvindar-
múla, en hann- var mikill
bændahöfðingi á sinni tíð og
landskunnur maður. Hún i
dvaldi í föðurgarði þar til hún j
fór til Eyrarbakka árið 1896 tilj
þess að læra saumaskap, en þá!
var m-ikið og fjölþætt menning- \
arstarf á Bakkanum, músíklíf
og skemmtanalíf margs konar
og ýmis konar kennsla fvrir
ungmenn, sjómenn og aðra,
sem hennar vildu njóta.
Þegar Elísaibet kom til Eyr-
ai’bakka, hafði Pétur Guð-
mundsson verið þar kennari í
óttir 75
Elísabet Jónsdóttir.
þrjú ár, og tókust ástir með
þeim. Hófu þau svo búskap og
eignuðust ellefu börn og eru
átta þeirra á lífi.
Pétur veiktist árið 1919, og
lézt hann þremur árum seinna,
en 1923 fluttist El'ísabet hingað
til Reykjavíkur með börnin, og
hér hefur hún því verið í þrjá-
tíu ár.
Laun kennara voru ekki -há
á kennsluárum Péturs Guð-
mundssonar á Eýrarakka fvrir
aldamótin og fyrstu tvo tugi
þessarar aldar. Það var eigin-
lega hvorki hægt að lifa á þeim
né deyja. Það var því ,oft mjóg'
þröngt í búi í Pétursbænum,
eins og við kölluðum húsið,
sem þau hjónin bjuggu ; í, ea
einhvern veginn íókst að koma
barnahópnum upp, enda var
þrek og kjarkur Elísabetar
næstum einsdæmi. Þar var alit
nýtt, og ekkert fór íorgörðum.
Börnin sýndu og framtak og'
kjark, þegar þau fóru að vaxa,
og veittu heimilinu allan þann
stuðning, sem í þeirra valdi
stóð undir eins og þau fóru ao
vinna frá heimili.
Pétur Guðmundsson var frá-
bær gáfumaður, ój artsýnn og
framadjarfur, sá leiigra í fjöl~
mörgum málum en flestir sam
ferðamenn hans, og er mér það
minnisstætt hve oít Bjarni Egg'
ertsson sagði mér það, að i
hvert sinn, sem þurfti að koma
á einhverju því máii, er horfði.
til heilla fyrir kotunga og fá-
tækt fólk, var Pétur albúiniíi
til að berjast fvrir því. Það
munaði og um hann, því a.ð
hvorttveggja var, að hann var
vitur maður og svo afbúrða
rnælskur og heillandi ræðu-
maður, að enn minnast 'menn
eystra málsnilli hans. En það'
mun og Víst, að ekki hefur
skort á hvatningu eigdnkonumi
ar. Elísabet hefur a'lltaf risíði
Frh. k 7. síðii. J