Alþýðublaðið - 06.12.1953, Page 4

ALÞÝÐUBl&ÐIÐ
SunnuiíSgur Glfideseinlítn nlSðai nn
Útgefandi: AIþýðuflokkurin>n. Ritstjóri og ábyrgðarinaður:
Hanidbal Valdimarssoa Meðritstjóri: Helgi Særnunássor!.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson. Blaðamenm: Loftur Guð-
mundsson og Björgvin Guðmundsson. Auglýsingastjóri:
Emma Möller. Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902. Auglýsinga-
sími: 4906. Afgreiðslusími: 4900. Alþýðuprentsmiðjan,
Hvg. 8—10. Áskriftarverð 15,00 á mán. í lausasölu: 1,00.
Ekki uppnæmir fyrir áróðri
UM ÞESSAR MUNÐIR fer
fram stjórnarkosning hjá
stærsta ot; öflugasta sjómanna-
félagi landsins, Sjómannafélagi
Reykjavíkur.
Eitt af dagblöðimum gerir
sér alveg sérstaklega títt um
þessa stjórnarkosningu, það er
Ujóðviljinn, málgagn komm-
únista.
Á hverjum einasta degi birt-
ir hann eina eða fleiri áróðurs-
greinar og nokkrar feitleíraðar
úpphrópanir, þar sem sjómenn
éru sárbeðnir um að kjósa kom
múnista í stjórn félagsins, en
fleetum mundi ganga erfiðleiga
að finna nokkur rök, ér fram
séu færð í greinum þessum fyr
ir þeirri ,.stéttarnauðsyn“.
Sannleikurinn er sá, að kom
múnistar bera ekki við að færa
fram ástæ'ður fyrir þessum á-
íróðri sínum, enda er það eng-
um heiglúm hent. Rökin fyrir
því,l að ís’enzkir sjómenn eigi
að felá kommúnistum forsjá
mála sinna, eru nefnilega ekki
xil. Enda er það áreiðanlegt, að
sjómenn eru allra stétía ólík-
íegastir til að ganga undir
merkið frá Moskvu. Þeir líta
raunhæft á málin og vita vel,
tíð öll stéttabarátta, alveg eins
og Iífsbaráttan sjálf, byggist á
þoli og seiglu þeirra, sem hana
Iieyja, en ekki á hávaða, yfir-
fooðum og skyndiupphlaupum.
foess vegna hefur glamur kom-,
múnista aldrei fallið sjómönn-
um vel í geð.
I raun og yeru sýnir þessi
mikli Þjóðviljaáróður í sam-
foandi við Sjómannafélagskosn-
Inguna það eitt, að þeir þurfa
a'ð beita niiklum og sterkum
áróðri, ef þeir eiga að gera sér
Vomr um nokkurt teljandi
fylgi í félaginu. En þeir mega
reiða sig á, að hér dugar ekki
einu sinni mikill áróður. Og
það munu þeir sanna, að órök-
studdur áróður fluttur með
miklum bægslagangi verkar að
eins sem aðvörun, enda hafa
sjómenn orð á því, að kommún-
istar leggi ekki mikið upp úr
dómgreind þeirra og staðfestu,
fyrst þeir haldi að hægt sé að
hringsnúa þeim með efnislaus-
um upphrópunum.
Það er líka hverju or'ði sann-
ara, sem greindur sjómaður
sagði hér á dögunum: Það eru
allt of víðtæk áhrif kommún-
ista í verkalýðshreyfingunni,
sem valda því, að nokkur mað-
ur lætur sér yfir höfuð detta
það í hug að hafa nokkurt sam
starf við Sjálfstæðisflokkinn —
flokk atvinnurekendanna — í
verkalýðshreyfingunni.
En það er eitt, sem yfir-
gnæfandi meirihluti verka-
fólks er sammála um: Þetta, að
sízt af öllu geti það sætt sig
við tilhugsunina um kommún-
istísk yfirráð yfir Alþýðusam-
bandi íslands. Ef kommúnistum
yrði hrundið í Dagsbrún, þá
væri öll áhrifaaðstaða íhaldsins
í verkalýðshreyfingunni jafn-
framt úr sögunni.
Þetta er einmitt kjarní máls.
ins: Leiðin til að hnekkja öll-
um íhaldsáhrifum í stjórn AI-
þýðusambandsins, er einmitt
sú, að gera kommúnistana á-
hrifalausa í stærstu félögum
landsins.
Þetta gera félagárnir í Sjó-
mannafélagi Reykja\íkur sér
því ijósara, sem áróðursgrein-
arnar í Þjóðviljanum verða
meira áberandi og atgangsfrek-
ari.
STERKAR BORGIR
HRYNJA ALDREI FYRIR
STÓRYRÐUM.
Hótanir og hugarvíl
NÚ REKUR hver forustú-
greinin aðra í Þjóðviljanum út
af svari Alþýðuflokksins við
sámningaíilboð Sósíalistaflokks
ins: Annan daginn er hótunum
beitt, hinn daginn blíðmælum.
1 fyrradag var hótunartónn-
inn ráðandi: Við skulum láta
fólkið kenna ykkur! Við skul-
tim kenna ykkur nýja siði. Það
á að knýja forkólfana til þess
samstarfs, sem þeir nú hafa
hafinað. Og svo sneru þeir sér
foið|andi til alþýðuflokksfólks
segjandi:
„Óbreytíir flokksmenn og
fylgjendur Alþýðuflokksins
'þurfa að rísa unp og gera for-
ingjum símim Ijóst, að sundr-
ungarstarfið verður ekki leng-
ur þoIað“.
Mikið er nú að foeyra. Fólkið
reis einmitt upp gegn komm-
únistaforustunni í Sósíalista-
flokknum s. 1. sumar og neit-
aði að fylgja henni lengur í
þeirri sundrungu alþýðunnar
sem hún hóf árið 1930. Þess
Yegna missti flokkurinn á seytj
' ánda hundrað atkvæða þrátt
j fyrir bandalagið við lands-
hreyfinguna gegn her í landi. í
f gær er nærri kominn
kíökkvi í tónínn og talað um
„óþarfar deilur uni máí, sem
báðir flokkarnir hafa a stefnu-
skrá sinni“. — Það er hreinn
misskilningur, að Alþýðuflokk-
'urinn ætli að liggja í stríði við
Sósíalistaflokkinn um slík
mál. — Hann hefur boðið sam-
starf um öll góð mál. Það er
líka algerir hugarói^ar, að svar
Alþýðuflokksins bindi á nokk-
urn hátt hendur einstakra
flokksmanna í afstöðunr.i til
sveitastjórnarmála. Flokks.
stjórnirnar hafa aldrei gefið
nein fyrirmæli í heim efnum,
enda á sér stað samvinna *
sveitastjórnum milli íhalds-
manna og kommúnista, komm-
únista og alþýðuflokksmanna og
kommúnista og framsóknar.
manna, og verður algerlega Iát
ið óátalið hvað menn gera í
þeim efnum. Mun það fara oft-
ir sérástæðum á hinum ýmsu
síöðum.
LEIKFÉLAG HVERAGERÐ-
IS hefúr nú starfað um nokk-
urra ára skeið og gegnt merki-
legu menningariegu nlutverki
í byggðarlagi sínu, sem vert er
að gaumur sé gefinn. Félagið
hefur haft margs konar verk-
efni með höndúm og ýmist
innt af hendi þjónustu hinnar
gáskafullu gleði eða hinnar
’spámannlegu alvöru. Megum
við Hvergerðingar vera þessu
félagi okkar sérstaklega þakk-
látir fyrir störf þess á liðnum
árum. Margt í leiklistarstarfi
íélagsins hefur vakið sérstaka
eftirtekt dómbærustu manna,
og hafa kömið bjá því í Ijós
leikkraftar, ‘ sem gefa mjög
góðar vonir, ef þeir halda á-
I fram að helga sig list sinni.
Einkum hefur vegur félagsins
farið vaxandi eftir að læknis-
frúin í þorpinu, Magnea Jó-
hannesdóttir, tók að sér for-
ustu leiklistarmálanna, og vsld
ur þar mestu um hinn brenn-
andi áhugi hennar fyrir þessari
listgrein og hæfileikar hennar
sjálfrar sem leikara. En hún
hefur notið ágætra samstarfs-
krafta, sem ekki má heldur
vanmeta. Auk þess hefur þjóð
leikhúsið í nokkur undanfarin
j skipti sýnt félaginujDann þakk
íarverða velvrlja og skilning, að
! lána því leikstj r:a, sem leyst
hafa af hendi ágætt verk í þágu
þess. Er það í alla stáði verðugt,
að þjóðleikhússtjóra sé vel
þakkað fyrir þann stuðning,
j sem hann hefur þannig veitt
félaginu, og jafnframt áherzla á
það lögð, hver-su þýðingarmikið
það er, að þjóðleikhúsið hjálpi
á þennan hátt leikstarfseminnj
úti um land. Margir hafa líka
á það bent, að í framtíðinui
hljóti þjóðleikhúsið í stöðugt
ríkara mæli að gegna tvíþættu
menningarhlutverki með þjóð-
inni, sem annars vegar fer
fram á leiksviði þess sjálfs og
hins vegar í tæknilegri aðstoð
og leiðbeiningu, sem láti'n sé í
té hinum uppvaxandi leikfé-
lögum víða um land. Getur þá
Vel farið svo, að hið síðartalda
verði hinu fyrra ekki miklu ó-
merkara, því að „það er vand-
séður rekabúturinn11, og má
telja fullvíst, að valdir Jeik-
stjórar frá þjóðleikhúsinu geti
margan hlut góðan smíðað úr
,þeim efnivið, sem verður á leið
! þeirra. Svo reyndist í Hvera-
! gerði að þessu skmi.
Leikfélag Hveragerðis hafði
frumsýningu á FjaUa-Eyvmdi
eftir Jóhahn Sigurjönsson hinn
1. þ. m. Félagið var svo heppið,
að einn aí allra færustu leik-
stjórum ðg jafnframt lands-
kunnur leiksnillingur, Harald-
ur Ejörnsæn, annaðist leik-
stjórn. Var það álmennt álit á-
horfenda, að honum hefði vel
tekizt leikstjórnin, bæði hvað
snerti skiptingu hlutverka og
þjálfun leikaranna, enda frétt-
ist það, að á æfingum hefði
hann ríkt með skarpsýni og
röggsemi eins og sannur hers-
höfðingi, og var leiksýnirigin
staðfesting á því, að h.ann hefði
leitt sitt lið fram til sigurs.
Fjalla-Eyvindur er sem kunn
ugt er, mjög erfiður viðfangs á
leiksviði og liggja að því marg
ar orsakir, en þó þær helz.tar.
að verkið í heild er borið uppi
af miklum sálrænum átökum.
fr-emur en ytri viðburðum.
Jafnframt er þetta skáldverk
sprottið upp úr svo rammís-
ilenzkum jarðvegi,, að íslenzkir
j áhorfendur gera sérstæðar kröf
' ur til tjáningar lelkendanna.
Arnes, Tóta litla og Halla.
Eir.nig gerir það sjónleikinn
erfiðari viðfangs, að frá höf-
undarins hendi klofnar verkið
1 tvennt um samskeyti annars
og þriðja þáttar, þó að rökræni.
samhengi sé milli beggja hlut-
anna. Þessi umskipti mæða
einkum á þeim, sem fara með
hlutverk Eyvindar og Arnesar.
í fyrstu tveim þáttunum er
Arnes venjulegur umkomulaus
flækingur, sem erfitt er að átta
sig á nema í góðum hjörtum
kallar hann á meðaumkunina.
En í þriðja þætfi er han n
skyndilega orðinn ,,dramatísk“
stærð vegna ástar sinnar á
Höllu. í tveim fyrstu þáttunum
alíglaðklakkalegur náungi, að
er Eývindur (öðru nafni Kári)
visu með dálítið fiekkótta sam
vízku, og í geislandi tilhuga-
lífi, sem þó er engan veginn.
án skugga. En í síðari hluta
leiksins breytist þessi fremur
hversdagslega persóna í hið
ofsótta yillidýr öræfanna.
Þessi breyting gerir það að
verkum, að leikandinn, sem fer
með hlutverk Eyvmdar, verð-
ur að ráða fram úr því, hver
er Ej'víndur. hér og Eyvindur
þar, og séu þó báðir menn hinn
sami.
Fjórði þáttur er hápunktur
leiksins, þó ao þriðji þáttur sé
einna leikrænastur þeirra
allra. í fjórða þætti reynir
fyrst fvrir aivöru á þau, sem
leika Eyvind og Höllu. Raun-.
verulega ,.gerist“ ekkert á svið
inu fyrr en allra siðast, og þó
fara þar frarn ihin stórkastleg-
ustu andlegu átök, reiknings-
skil lífsin.s. Þar byltast fyrir
sjónum áhorfandans frumhvat
' irnar Voldugu í allri nekt sinni
I og mikilleik „Hnnger und
t Liébe“, — hungrið og ástin,
i híð ótæmandi yrkisefni allra
| alda.
' Þess er ekki að vænta, að
leikflokkur úr fámonnu bvggð
arlagi fari svo með hin ýmsu
hlutverk þessa mikia sjónleiks,
að ekki megi að neinu finna
ef vandlega er ieitað. En ég
tei þó sýningu þessa leiks svo
mikinn sigur fyrir Leikfélag
Hveragerðis, að félagið þurfi
ekki að notast við hina al-
kur.nu skrautfjöður, sem felst
í orðunum „afburðagott mið-
að við fólksfjölda“. Mér eru
meira í hug þakkir til Leikfé-
lagsins fyrir starf þess en löng-
un til gagnrýni á meðferð hlut
verka, en vil þó í sem allra
stytztu máli gera grein fyrir
sýningunni í einstökum atrið
um.
Halla var leikin af fru
Magneu Jóhannesdóttur, og
gefur leikur frúarinnar sér-
stakt tilefni til þess að vakin
sé athygli á honum. Ég hef
nokkrum sinnum áður séð
hana á leiksviði, en aldrei orð
ið eins fullkomlega sannfærð-'
ur og í þetta sinn um hina
miklu leiklistarhæfileika henn
ar. Henni tókst hvorttveggja
jafnsnilldarlega, að túlka glæsi
leik hinnar virðulegu hús-
freyju í byggðinni, sem að lok
um yfirgefur óðal sitt til að
flýja með á.stinni á öræfin, og
hina niðurbeygðu, hröktu og
vonsviknu útilegukonu, sem,
situr í frostköldum kofa sín-
um uppi í óbyggðum, banhungr
uð og kvalin á sál vfir því, að
ástin, sem hún flýði með á fiöll
in, hefur kuinað út, frosið í
hel í hríðum ömurlegrar ævi.
Það leyndi sér ekki, að fr-úin
var hin óumdeilanlega stjarna
þessa sjónleiks, og á hún skilið
að hljóta mikla viðurkenningu
fyrir þennan leik sinn. ;
Kári (Fjalla-Eyvindur) var
leikinn af Gunnari Mas;nús-
svni, sem er vanur leikari og
hefur oft sýnt ágætan Ieik.
Kári er, eins og áður er bent
á. mjög erfitt hlutverk og menn
ekki á eitt sáttir um, hvernig
beri með hað að fara í öllum
atriðum. Óhætt er að telja, að
framan af sjónleiknum hafi
Gunnar gert bessu hlut'mrk'i
fremur góð skil, en í síðasta
bættinum, þegar rnest rgvndi
á, hóf hann bað vil listrænn-
ar reisnar, svo að samlpíkur
hans og frú Magneu varð hirjn.
ágætasti,
Arnes v’ar leikinn af Theó-
dóri Halídórssvni, sem áður
hefur farið með ýmis hlutverk
fvrir Leikfélagið. Þar er .á ferð
inni ungur maður með ótví-
ræða leiklistarhæfileika. . sem
mikil.s má vænta af. Leikur
hans var með ágætum, en þó
hætti honum við því einstöku
sinnum að leika of sterkt, en
því mun hann fljóiiega kippa í
(Frh. á 7. síðu.)