Tíminn - 11.10.1964, Blaðsíða 8

Uthaf
Hafsbotn '
/island ^&2<L
w* Bnarma
fíand
Áuðgd.
'u/jnd
ASIA
U/hif[M-1Tl,l3nd
Hierusalem
AFFRICA
Uthaf
T í M I N N , sunnudaqinn 11. október 1964
AMERÍ
MIKIÐ hefur veriS rætt ofí
ritað um Leif heppna, Vín-
land, Kolumbus og Ame-
riku að undanförnu í sam-
bandi við Leifs Eiríkssonar
daginn, sem haldinn verð-
urr hátíðlegur í Bandaríki
“num 9. október héðan í
frá. Blaðið bað Biörn Þor-
steinsson sagnfræðing að
seg.ia lesendum stuttlega
frá ferðum Grænlendinga
vestur um haf og um leið
kemur í liós, að Ameríka
týndist aldrei.
Bjami Herjólfsson finnur
Norður-Ameríku 985 eða 6, síðla
Bjöm Þorsteinsson
sumars. Hann er þá á leið til
Grænlands, og hefur þess vegna
engan tíma til þess að kanna land
ið. Honum er því eins farið og
Naddoði, sem fyrstur fann ísland,
en þá snjóaði í fjöll, svo að hann
l'lýtir sér til Færeyja og kannaði.
Bjarni þarf að hraða sér til Græn-
lands, og vill ekki verða veður-
tepptur.
Hins vegar er siglíngaafrek
Bjarna eitt það mesta, sem
nokkru sinni hefur verið unnið.
Hann siglir frá Eyrarbakka til
Norður-Ameríku og hefur það
vald yfir skipshöfn sinni, að þeir
hlaupa ekki á land og verða til
eins og aðrír miklir landkönnuðir
seinna, heldur snýr hann við og
siglir til Grænlands, sem hann
hafði aldrei augum iitið áður.
Leifur Eiríksson kaupir skipið
af Bjarna og fer og kannar lönd-
in, sem hann fann, og skipar hann
því svipað sæti í landfundasögu
Ameríku og Garðar Svavarsson
hjá okkur. Hann reisir fyrstur
manna hús þar, byggir sér skála
sunnarlega á því svæði, sem hann
kannaði, sennilega sunnan við 50.
breiddarbaug, þ. e. a. s. á suna-
anverðu Nýfundnalandi. Síðan
snýr hann til Grænlands, eftir að
hafa fermt skip sitt af timbri og
vínberjum að sögn. En Hermann
Pálsson hefur bent á, að sagnim-
ar um maraþonhlauparana hjá
Leifi heppna, sem hlupu á land
upp og komu með vínberin, minni
á sagnir biblíunnar um fund fyr-
irheitna landsins, þegar Móses
sendi menn inn í Kanaansland.
Þorvaldur bróðir Leifs gerir út
næsta leiðangur til Vínlands.
Hann kemst fyrstur 1 kynni við
fmmbyggjana, og drepur átta
manns. Byrjar hann á að drepa
nokkra þelrra, þar sem þeir sváfu
undir bátum sínum, og féll svo
sjálfur fyrir ör, sem Indíáni mun
hafa skotið. Þorvaldur ætlaði að
kanna landið lengra suður en
Leifur gerði, og er sá fyrsti, sem
fellur fyrir Indíánum.
Þá gerir Þorsteinn bróðir hans
út mikinn leiðangur, ætlaði að
sækja lík bróður síns, en hann
hafði verið grafinn fyrir vestan
haf, en skipverjar flúðu aftur til
Grænlands. Þorsteinn hreppti haf-
villur og komst ekki leiðar sinn-
ar, heldur hrakti aftur til Græn-
lands.
Sá fjórði, sem gerði út leiðang-
ur til Norður-Ameríku, var Þor-
finnur Þórðarson karlsefni. Hann
ætlaði að nema land fyrir vestan,
og tók því með sér alls konar hús-
dýr, og allar nauðsynjar. Með
honum vom á skipi 60 manns,
þar af fimm konur. Hann var
kvæntur ekkju Þorsteins Eiríks-
sonar, Guðríði Þorbjarnardóttur
frá Stokkanesi við Eiríksfjörð.
Við vitum ekki, hvar þau tóku
land, en sennilega hefur það ver-
ið sunnarlega á Nýfundnalandi.
Hann lenti svo sem frægt er orð-
ið í kastí við fmmbyggja lands-
ins, sennilega bæði Indíána og
Eskimóa, og varð að hverfa á
braut aftur til Grænlands.
Það voru ísar og harðindi hér,
sem vömuðu því, að Hrafna-Flóki
settist að á íslandi, en Þorfinnur
karlsefni gefst upp vestra vegna
frumbyggjanna. Síðan flytjast
þau hjón til íslands, og setja sam-
an bú á Reynistað í Skagafirði,
en þeim hafði fæðzt sonur, Snorri
Þorfinnsson, á meðan þau voru
í Vínlandi, fyrsti hvíti maðurinn,
sem fæddist þar.
Guðríður lifði mann sinn, og í
ekkjustandinu brá hún sér suður
til Rómar í pílagrímsferð, en
þetta er ein mesta kvenhetja í ís-
lenzkri sögu, ól bam í Ameríku,
býr bæði í Grænlandi og á fs-
landi og bregður sér að lokum
suður til Ítalíu tll þess að stytta
sér stundir í ekkjustandinu. Það
*<r^V
\
r'
>
•»

N,
O' o
ly'1'!;) (r'1
ÞETTA er enskt kort af íslandi frá síðari hluta 15. aldar. Á þ\£ sést m. a. aS nafniS Portland á Dyrhólaey,
sem hefur skartað á landabréfi fram yfir 1900 er enskt og frá þ'f á 15. öld. Á þessu korti sjást tvær eyjar
suðvestur af (slandi. Annað er llla Verde, græna eyjan, Grænlanl, en suSur af því llle de Brazil. Um þær
mundir eru Englendingar farnir að sigla til eyja, sem þeir nefm Brazil, eSa með öðrum orðum til Græn-
lands. Mltt á milli írlands og Grænlands er önnur eyja llle de Erazil, á svipuðum slóðum og hún var upp-
haflega merkt á sjókort á 14. öld. En á þessu korti er landaþekkiig íslendinga og evrópskra sæfara runnin
saman, orðin að landafræðllegri staðreynd, þótt talsvert skorti ; að landið hafi verið vísindalega mælt.
liðu auðvitað margar aldir þar til
nokkur kona varð svo víðreist í
kristindóminum. Ferðum Guðríð-
ar er einna helzt hægt að líkja
við ferðir Marco Polo.
Freydís Eiríksdóttir, systir
Leifs heppna, bjó að Görðum, og
hafði verið gefin til fjár, að sögn.
Hún vildi verða fræg eins og
margir aðrir, og gerði út tveggja
skipa leiðangur til Vínlands. Þar
lét hún drepa aðra áhöfnina og
sigldi að því búnu með allt út-
haldið til Grænlands, og þóttist
hafa auðgazt vel á fyrirtækiiu.
Leifur Eiríksson mun hafa far-
ið landkönnunarferðina til 7ín-
lands um 990. Síðan eru þetsir
leiðangrar farnir á árunum im
1000, en eftir það höfum við eHci
neinar skýrar frásagnir af sijl-
ingum Grænlendinga til AmeríAu,
en við vitum þó, að Eíríkur Græn
lendingabiskup fer að leita Vín-
lands 1121 og 1347 kemur Graen-
landsskip í Straumfjörð á Snæ-
fellsnesi. Á skipinu voru 17 menn.
Það hafði verið í Marklandi, en
Hér er svo korfið, sem sýnlr, aö úfhafið liggur utan allra landa, og hér má einnig sjá hvernig landafræð-
ingarnir hugsuðu sér afstöðu landanna.
hrakti af leið hingað til lands. Frá
þessu segir í íslenzkum samtíma-
annálum. Það mun því staðreynd,
að Grænlendingar hafa stundað
Aðalheimildirnar um fund
Norður-Ameríku eru fslend-
ingasögurnar Eiríkssaiga rauða
og Grænlendingasaga. Prófess-
or Jón Jóhannesson sannaði
fyrstur manna, að Grænlend-
ingiasaga væri áreiðanlegrf
heimild. Hún hefði við að styðj-
ast öruggar sagnir, sem varð-
veizt hefðu í ætt Þorfinns karls
efnis. Grænlendingasaga mun
samin. Þar er að flnna gleggri
greinir allmjög á um landa-
fundima. Eiríkssaga er betur
samin. Þar er a ðfinna gleggri
stærðfræðilegar lýsingar á
löndunum fyrir handan hafið,
en þar með er ekki sagt, að
þær lýsimgar hafi við mikinn
veruleika að styðjast. Höfund-
ur Eiríkssögu var lærður mað-
ur og þekkir glöggt landfræði-
kenningar, sem þá voru í tízku.
Samkvaemt þeim var kringla
heimsins umflotin úthafi.
Norsk-íslenzkir landkömnuðir
íuku við landateikningu Evr-
ópumanna Grænlandi og Norð-
ur-Ameríku. Samkvæmt himni
upprunalegu kennimgu um
landahringinn þá liggur úthaf-
ið utan allra landa. Þess vegna
gera íslenzk-norskir landfræð-
ingar sér lítið fyrir og breyta
Norður-Atlantshafinu í innhaf,
láta Vínland, sem lá syðst
ianda í vestri, tengjast Afríku.
Norðan þess kom svo Mark-
land, þá Helluland og að iokum
Grænland. Höfundur Eiríks-
söigu rauða veit af hyggjuviti
sínu að menn geta ekki siglt
frá Grænlandi á nokkrum sól-
arhringum eða vikum suður til
Afríku. Þess vegna breytir
aann frásögnum Grænlemdinga-
íögu til samræmis við tand
iræðikenningar sínar. Það ef
bieldur ófróðlegt að skýra frá
miklum leiðamgri, sem tekur
vö ár a.m.k., án þess að segja
Framhald á 15 síðu
TÝNDIST