Tíminn - 20.11.1964, Blaðsíða 9

FÖSTUDAGUR 20. nóvember 1964
TIMINN
Hreindyrin eiga aö
hafa friðland á
aðalstððvum sínum
Myndarlegur hreinstarfur réttum heimkynnum.
Sigurbjörn Snjólfsson fyrr-
um bóndi í Gilsárteigi leit inn
til okkar í ritstjórnarskrifstof
unum meðan á verkfallinu
stóð um daginn, var að koma
að austan og á leið að heim-
sækja dóttur sína vestur í
Dölum. Við gripum tækifærið
og áttum stutt spjall við þenn
an kunna og gerhugula a!dna
bónda um Austurlands gögn og
nauðsynjar.
— Sumarið verður víst að
telja í góðu meðallagi þar
eystra hjá okkur, sagði Sigur-
björn. Grasið spratt snemma
og allvel, þurrkar voru sæmi-
legir. Súgþurrkun og kcmin á
allmörgum býlum en þyrfti að
vera víðar. Kartöfluuppskeran
varð mjög misjöfn, sums staðar
mjög lítil.
— Hvað um kornræktina?
— Hún gekk sæmilega. Hún
er mest á Egilsstöðum en lík
lega þar næst í Gilsárteigi. Þar
fengust 10—12 tunnur af hekt
ara. Bezt varð upps'keran hjá
bændum uppi í Fljótsdal. í
heild var hún betri en \ fyrra.
Búnaðarsambandið á 3 vélar
sem slá og þreskja. Síðar. er
farið með kornið í þurrkunar-
stöð, kornmyllu og fóðurblönd
unarstöð Kaupfél. Héraðsbúa.
Við höfum því nægilegt efni í
fóðurblöndu handa okkui þar
sem gnægð síldarmjöls er nú
svo mikil, og raunar meira en
það. Sauðfé er gefið ofurlítið
af bygginu heilu og gefst vel.
Eftir reynslu nokkurra síðustu
ára hygg ég a} fullyrða megi,
að ekki séu verri skilyrði til
kornyrkju á Héraði en annars
staðar að minnsta kosti.
— Svo hafa dilkarnir verið
allvænir?
— Já, þeir voru betri en í
fyrra og að minsta kosti í
góðu meðallagi. Menn setja nú
meira á en áður. Kemur eink-
um tvennt til, allgóður heyja
forði og eftir síðustu leiðrétt
ingar á verðjafnvægi mjólkur
og sauðfjáraðurða í verðlags-
grundvellinum, eru sauðfjár-
bændur bjartsýnni á þann at-
vinnuveg, og varla eru betri
skilyrði til sauðfjárbúskapar
annars staðar á landinu en í
uppsveitum Austurlands
— Samt hafið þið stofnað
mjólkurbú. Vex ekki mjólkur
framleiðslan líka?
— Jú, hún fer vaxandi.
Mjólk er nú flutt til búsins á
Egilsstöðum úr hreppunum
austan fljóts, Skriðdal. Vöilum.
Eiða- og Hjaltastaðaþinghá
Eitthvað mun vera flutt úr
öllum hreppum Héraðsins
nema Fljótsdal og Jökuldal
Mjólkin er nú seld að lang-
mestu leyti til neyzlu óunnin,
að minnsta kosti á sumrin, og
mikið af henni fer niður á
firði. Síldveiðiflotinn og að-
komufólkið við síldarverkunina
þurfa mikla mjólk. Á vetrum
er unnið skyr og kasein úr
mjólkinni. Mjólkurstöðin mun
fljótlega verða of lítil.
— Eru fjárpestir skæðar hjá
ykkur?
— Nei, á því hefur orðið
mikil bót til batnaðar Þær
virðast að mestu úr sögunni,
að minnsta kosti í bili, en þær
hafa leikið búskap okkar grátt
á undanförnum árum
— Er þá yfir nokkru að
kvarta, Sigurbjörn? Búskapur
inn eystra með góðum hlcma?
— Hann er víða með blóma,
þar sem dugnaður i'ólksins
nægir til þess með hjálp gjafa
náttúrunnar. En því miður
hallar víða undan. ískyggileg
asta þróunin er sú, hve margar
jarðir leggjast í eyði. Þar virð
ist raunar ætlar að keyra um
þverbak þessi árin. Jarðir fara
nú í eyði um allar sveitir. og
ekki síður stórbýlin, sem áður
voru. Eg nefni það sem dæmi,
að nú mega 5 prestsetur á
Héraði heita í eyði, allt gamal
grónar vildisjarðir, þar sem
stórbúskapur var oft og einatt
rekinn fyrr á árum. Þetta eru
Þingmúli í Skriðdal, Ás í Fell-
um, Hjaltastaour, Hofteigur,
hálfur, og Kirkjubær í Hróars-
tungu má heita í eyði Þetta
voru allt saman höfuðból Fólki
fækkar jafnt og þétt í öllum
sveitum, og sú skriða fer vax-
andi hin síðustu misseri, nema
í Egilsstaðahreppi, þar sem
kauptúnið vex með miklum
myndarbrag. Fjölgunin þar veg
ur á móti, svo að heildarfækk-
un er ekki mikil.
— Sendi ekki ríkisstjórnin
mann eða menn austur til þess
að kanna astæður bænua u-j
stærð og afkomuskilyrði?
— Jú, ekki bar á öðru Hann
var þarna á ferli og hefur vafa
laust gert ýmsar merkar at-
huganir. Það er góðra gjalda
vert, og vafalaust hefur hann
gert um þetta glöggar t'llögur
til ríkisstjórnarinnar, en síðan
höfum við ekkert um þetta
heyrt. Vonandi er stjórnin þó
að gaumgæfa málið og lætur
síðan hendur standa fram úr
ermum. Annars veröur lítið
gagn að þessu,
— Hverja telur þú meginor
sök þess, að svo margar jarðir
fara í eyði?
— Eg segi það hiklaust sem
mína skoðun. að höfuðorsökin
er sú, að ungt fólk, sem vildi
stunda búskap, og enn er tölu-
vert til að því sem betur fer,
hefur enga möguleika til þess
að byrja. Til þess þarf stór-
fé nú á dögum, og það fé er
hvergi að fá. Ungt fólk hefur
það ekki handbært, jg sam-
félagið neitar því um eðlilega
aðstoð. Þetta hefur breyzt mjög
til hins verra frá því sem áður
var. Fyrir fjórum áratugum
gátu menn byrjað með lítið í
höndum, nokkrar kindui, kú
og hest og sótt á brattann. Nú
er slík byrjun vonlaus með
öllu, Það er ekki bændum að
kenna, heldur breyttum tímum,
og samfélagið, ríkið, löggjafinn
hefur brugðizt þeirri skyldu
sinni að gera ráðstafanir í sam
ræmi við þessa breytingu Að
bæta úr þessu er eitthvert
brýnasta hagsmunamál ís-
lenzkra sveita.
Eg skal nefna alveg nýtt
dæmi, Sem er m'ér í minni, en
slik dæmi eru alltaf að gerast.
í vor hættu öldruð hjón barn-
laus búsjcap þarna eystra, enda
gátu þau ekki haldið ein áfram
lengur heilsu sinnar vegina.
Þau fluttust í Egilstaðakaup-
tún. Þau vildu um fram allt
láta jörðina og bústofn í hend
ur annara, svo að búskapur
héldi áfram á jörðuni, og þau
voru reiðubúin að láta þetta
með mjög góðurp kjörum. Á
jörðinni er allgott íbúðarhús
með miðstöð, raflýst frá sam-
veitu, 450 hesta véltækt tún.
Bústofninn var 120 ær, 5 kýr
og góð tæki fylgdu, dráttarvél
með tilheyrandi tækjum og
ýmislegt fleira.
Ung hjón vildu taka við þess
ari jörð, sem er vel í sveit
sett. Til þess að geta það —
fengið jörðina, bústofninn vél
ar og tæki, þurfti að greiða út
220 þúsund krónur. Það þætti
ekki mikil útborgun við kaup-
á meðalíbúð i Reykjavík, og
ýmsir virðast kljúfa það þar.
Maðurinn gat lagt ofuxlítinn
hluta af þessu tram sjálfux, og
hann vantaði nokkra tugi þús-
unda. Hann fór að leita fyrir
sér í bönkum en gat hvergi
fengið fyrirgreiöslu og var alls
staðar sagt, að engar giidandi
reglur mæltu svo fyrir að
honum mætti hjálpa. Hann
varð að hætta við þetta Fyrir
bragðið fór jörðin i eyði og
þar eyðileggjast nú verðmætin
og einum bóndanum færra En
menn hljóta að spyrja: Hefur
þjóðfélagið efni á þessu? Er
furða, þót jarðir fari í eyði,
þegar hjálp samfélagsins er
ekki meiri en þetta?
— Fer ekki margt sveitar-
fólk í síldarvinnu niður á firði
þessi misserin? '
— Jú, því er ekki að le-yna,
að þetta síldarmok kemur losi
á búskapinn. Allt fólk, sem að
heiman getur losnað, fer í
vinnu niður á firði og vinnur
þar eins og unnt er. Vinnan er
yfirborguð, og ég er hræddur
um, að þetta geti ærið ofi orð
ið fyrsta sporið brott frá bú-
skapnum. Þó að ég vilji ekki
vanmeta þau gæði, sem síldin
hefur veitt þessum byggðsrlög
um, má ekki loka augunum
fyrir þessu. Bú.-kapurinn getur
allra sízt keppt við síldina.
eins og að honum er búið
— Það er töluvert rætt um
hreindýrin á þessu hausti Tal
ið er, að þeim hafi fækkað
mjög, einkum á helztu hrein-
dýraslóðum, og er ýmissa or-
saka til getið?
— Já, það, er margt um
þetta rætt. Eg held, að full-
víst sé, að þeim hafi fækkað
á aðalstöðvum sínum, en hitt er
líka víst, að þau hafa dreifzt
mjög og færzt suður og austur
á bóginn og reika um öræfin
upp af Suðurfjörðum, hafa
komizt allt austur á Öxi og í
Benxfjörð
Þetta álít ég stórhættuiegt
fyrir stofninn. Á þessum slóð
um er ekki heppilegt hreyn-
dýraland. Þar eru brött fjöl’ og
há, blettahagar og áferðar
tíðir, en þeir eru dýrunum
hættulegastir. Þau geta teppzt
þarna á hagleysu og drepizt
eða farizt af öðrum orsökum.
Einnig eru búfjárhagar á þess
um slóðum naumir á afréttum
og varla hreindýrum á þá bæt
andi. Býst ég við, að bændum
á þessum slg^Sum sé engin au-
fúsa í þessu. Þai sem þröngt
er í högum, er meiri hætta á
ormaveiki, en fyrir henni eru
dýrin talin næm. Það ei að
vísu talað um, að særð og bækl
uð dýr sjáist, en ég hygg að
ekki sé mikið um það, enda
aldrei hægt að synja fyrii að
ekki særist dýr.
—Hvað telur þú helz ti)
bóta? Á að hætta að skjóta
hreindýr?
— Eg ei ekki viss um, að
nauðsynlegt sé að banna það
alveg. En það á að mínu viti
að banna það á aðalhreidýra
Framhald á bls. 13
Sigurbjörn Snjólfsson.