Tíminn - 22.11.1964, Qupperneq 7

' «í ,‘T-
,vv • f
SUNXUDAGtTR 22. iwSvembcr 1964
TÍMINN
Litið á bækur
Nýjar bækur birtast í glugg
um bókaverzlananna daglega,
og sá straumur verður nú
þyngri með hverjum deginum,
sem líður. Menn bíða bókanna
með eftirvæntingu eins og vera
ber, og margur staðnæmist við
glugga bókabúðanna og lítur á
þennan vaxtarbrodd ísienzkrar
menningar og hyggur gott til
þess að binda við hann nánari
kunningsskap. Enn ern menn
lftt famir að líta í þessar nýju
bækur, en ytri svipur þeirra,
heiti og höfundar búa yfir mikl
om fyrirheitum til handa lestr-
arfúsum mönmim, og þeir eru
enn margir sem betnr fer hér
á landi. íslenzkri bókaútgáfu,
bókagerðinni, er augsýnilega
aHtaf að fara fram. Bókargerðar
mennirnir verða æ djarfari og
kröfuharðari um listrænt yfir-
bragð. Sundurgerðin er orðin
miklu meiri en var, og hillan
með hinum nýju bókum síð-
ustu ára, verður litríkari en
gömlu hillumar í bókaskápn-
um. Þó á sér stað viss fast-
heldni, sem er góð og gagn-
leg. Bókagerðin er á menning-
arvegi, um það er ekki að vill
ast, hún leitar nýbreytni en
varpar þó ekki gömlu gildi
fyrir borð.
Ekki verður með vissu sagt
um það enn, hvort um veru-
lega breytingu á efnisflokkum
bókaútgáfunnar verður að
ræða á þessu hausti. Enn kem
ur út urmull léttvægra skáld-
sagna, innlendra og þýddra, og
hefur líklega aldrei verið meiri
en nú. Einhver þurrð virðist
nú vera á hinum svonefnda
þjóðlega fróðleik í bili, enda
mátti segja, að þar væri bakka
fullur lækur. Hins vegar virðist
óvenjulega mikið um góð rit-
gerðasöfn, sögurit og góðar ævi
sögur. Af þeim bókum, sem
komnar eru út, og hugur manna
stendur ótvírætt til að glugga
í, má nefna ritgerðasafn Ein-
ars Ólafs Sveinssonar, prófess-
ors. ritgerðasafnið íslenzkt mál,
nýtt bindi af Merkum íslending
um. bók Thors Vilhjálmssonar
um Kjarval, heildarútgáfu verka
Steins Steinars, síðara bindi
minninga Bernharðs Stefánsson
ar. nýtt bindi af æviskrám Vest
ur-íslendinga, smásagnabók eft
ir Guðmund Daníelsson. Með
husa og hamri eftir Jakob Lín-
dal. Gróður á íslandi eftir Stein
dór Steindórsson og Veröld
milli vita eftir dr Matthías
Jónasson.
Þá má heldur ekki gleyma
bók Hannesar Péturssonar,
skálds, um Steingrím Thor-
steinsson eða Sjöstafakverinu,
hinum nýju smásögum Hall-
dórs Kiljans Laxness, sem marg
ir munu líta i með forvitni.
Þá er og síðasta bindi hinnar
miklu ævisögu Kristjáns Al-
bertssonar um Hannes Haf-
stein komið út Hún fjallar öðr
um þræði um eitt merkilegasta
tímabil sjálstæðissögunnar. að-
draganda fullveldisins, en þá
áttu sér stað sárbeitt átök í ís-
lonzkum stiórnmálum. Er ekki
ó1’’vingt. að enn rísi nokkrir
i'Vnr um petta bindi, eigi síð-
ur en hin fyrrri, þó að engu
sknli um hað spá^ að ólesnu.
Margt góðra bóka er þó að
sjálfsögðu ótalið, og margar
bækur ókomnar.
En bókanöfn þessi eru aðeins
nefnd hér til þess að minna
menn á, að nú er mál að gefa
bókum gaum.
Fjölmennt og öflugt
þing
Þing Alþýðusambands íslands
hefur staðið yfir þessa dagana
og vekur að sjálfsögðu mikla
athygli eins og jafnan fyrr,
enda verða þar oft átök sem
úrslitum ráða langt út fyrir
mörk þessara félagssamtaka 1
þjóðlífinu. Þessi þing verða æ
fjölmennari, og um það er mik
ið rætt, að þar ráði stjórnmála-
viðhorf meiru en stéttareining
og viðhorf ópólitískrar stéttar-
baráttu .En hvað sem um það
má segja, er vert að spyrja:
Hvað er ópólitísk stéttarbarátta
nú á dögum? Með hverju árinu
verður það ljósara, að hagsmun
ir hinna vinnandi stétta ráðast
á stjórnmálasviðinu. Á alþingi
og í ríkisstjórn eru þau öfl, sem
ráða því, hvort launabarátta
kemur að haldi eða ekki. Það
virðist því augsýnilega vera
óraunhæft sjónarmið vinnandi
stétta við okkar þjóðfélagsað-
stæður að láta sitja við hina ó-
pólitísku stéttabaráttu, jafn-
vel þótt samstaða um hana sé
góð og hafin yfir flokka. Meg-
inmáli skiptir fyrir vinnandi
stéttir að efla þá flokka. sem
vinna af trúleik að hagsmunum
þeirra í þjóðfélaginu og kosta
kapps um að gera lífskjör
þeirra raunhæf en berjast gegn
sérréttindamönnunum og gróða
lýðnum. Það stoðar verkalýðs-
stéttirnar lítið að ná launa-
hækkunum, ef við völd er rík-
isstjórn, sem lætur dýrtíðina
éta hana upp jafnharðan eða
svarar með margföldum álög-
um á almenning. Þetta hefur
dýrkeypt reynsla kennt verka
lýðsstéttunum hin síðari ár.
Eins og nú • standa sakir er
mest um vert fyrir vinnustéttir
landsins er að efla einn sterkan
flokk gegn hinum valdamikla
íhalds- og sérgæðingaflokki
landsins.
Skattasjónhverf-
ingar
Máltæki segir: Eyðist það,
sem af er tekið. Hingað til hafa
menn borið litlar brigður á
sannindi þess. En landsmenn
hafa þó undanfarna mánuði
séð dæmi um hið gagnstæða.
Ríkisstjórnin hefur frá upphafi
sagzt vera að lækka álögur á
fólki. Samt hefur hún marg-
faldað þær.. Síðasta afrekið var
það, að stjórnn sagðist vera að
stórlækka beina skatta, sem
hún kvaðst þó hafa nærri því
afnumið áður. En einmitt þeg
ar stjórnin gerði átakið til þess
að létta skattbyrðinni af mönn
um, þyngdist hún um allan
helming. Þar eyddist ekki það,
sem af var tekið. Þar óx það.
í þeim sjónhverfingaleik öll
um liefur orðið mesta blekk-
ingahríð sem íslenzk ríkis-
stjórn hefur nokkru sinni magn
að. Henni lauk þó svo, að
blekkingameistararnir stóðu al-
gerlega afhjúpaðir frammi fyr
ir þjóðinni, og varð fátt til
varnar. Þeir játuðu blekkinga-
iðjuna og gripu til þess ráðs
sér til yfirbóta að láta undan
þunga almenningsálitsins og
gefa hálf loforð um úrbætur,
settust niður og hétu því að
leita að úrræðum. Ráð til þess
að létta skattabyrðina blasa að
vísu við, en blekkingamennirn
ir fara undan í flæmingi og
þykjast ekki sjá þau. Nú hýr
ast þeir á því flotholti að heita
því að gera þetta ekki næsta
ár. Hlutskipti þeirra er eins
og fingralangs, sem hyggst kom
ast hjá dómi með því að lofa
að hnupla ekki aftur.
Það er alkunna, að skattsvik
eru mikil meinsemd. Þau eru
ekki bundin við ákveðna teg-
und manna, því miður, en
augljóst er þó að það eru skatt
svik auðmanna og braskara,
sem mestu máli skipta og mest
munar um í sköttum til hins
opinbera. íhaldsstjórnin hefur
nú hrakizt til þess að heita að
koma á öflugra framtalseftirliti.
Það er góðra gjalda vert, og þá
yfirbót mætti nokkurs meta,
ef treysta mætti því, að hún
væri af heilindum unnin. En
síðustu daga hefur komið upp
nýr flötur á því máli, all skyld
ur blekkingaleiknum, sem leik
inn var á.Alþingi og í málgögn
um stjórnarinnar á síðustu vor
dögum.
Forsætisráðherra landsins er
nýkominn frá gamalkunnu
landi, þaðan sem runnin er
fræg dæmisaga um það, að
örðugra sé að koma peninga-
mönnum inn í himnaríki en
úlfalda í gegnum nálarauga.
Eigi að síður er hann ekki fyrr
heim kominn, en hann tekur
með sveinum sínum að smíða
það nálarauga, sem peninga-
menn skuli ganga í gegnum
inn í sitt himnaríki — landhelgi
peninganna.
Fyrir Alþingi hefur legið
frumvarp um skuldabréfalán
ríkisins tekið innan lands.
Skulu bréfin verða nafnlaus,
skattfrjáls og ekki framtals-
skyld. Undarlegur hraði hefur
verið hafður á þessu máli, beitt
afbrigðum og ráðherrar eins og
á nálum, þegar um það er rætt
í þinginu.
Ekkert er við því að segja,
þótt ríkið bjóði út skulda-
bréfalán til framkvæmda. En
hvers vegna þurfa bréfin að
vera nafnlaus? Ætli nokkur
skammist sín fyrir að lána rík
inu? Og hvers vegna eru þau
ekki framtalsskyld eins og aðr
ar eignir og peningar, jafnvel
þó að þau séu skattfrjáls?
Sannleikur máisins er sá. að
um leið og komið er upp
hörðu skattaéftirliti og fram
talseftirliti, sá íhaldið að
nauðsynlegt var að búa til nál
arauga fyrir peningamennina\
braskarana. Gegn um þetta nál
arauga geta þeir komizt með
sjóð sinn inn í himnaríki sitt,
jafnvel þótt þeir eyði engum
eyri 1 að lána ríkissjóði! Þeir
geta aðeins sagzt hafa keypt
bréf fyrir tekjur og gróða, sem
ekki kemur fram. Og skattaeftir
litið getur ekki beðið um að
fá að sjá bréfin. Svo géta menn
sagzt hafa selt þessi bréf aft-
ur, þegar þa'^S á betur við. Með-
an framdyinmim er lokað fyr
ir skattsvfknrunum, opnar
stjómin bakdyraar fyrir þá.
íhaldsstjórain á íslandi sér um
sína. Hún kann jafnvel ráð til
þess að koma peningamönnun-
um inn í sitt himnaríki.
Me^ þessum aðgerðum hafa
klær og tennnr skattaeftirlits-
ins verið stýfðar, starf þess allt
gert harla torvelt. Vel máttu
þessi ríkisskuldabréf vera
skattfrjáls, en tilgangurinn með
þvi að hafa þau ekki framtals
skyld er augljós. íhaldið ætlar
ekki að láta skattaeftirlitið loka
gróðamennina inni.
Ráðherrar og þingmenn Al-
þýðuflokksins standa meira að
segja vei að þessu ölhi saman
og sverfa nálaraugað fyrir pen
ingamennina af alúð. Einn
þeirra er maðurinn, sem sagði
fyrir sjö árum:
„Gróðastéttin teygir loppu
sína upp á hvert matborð og
nælir sér í hluta af því, sem
fram er reitt. Hún leggur skatt
á hverja flík, sem þjóðin klæð-
ist. Hún treður vasana fulla í
sambandi við hverja húsbygg-
ingu. Hún læðist að sjómannin
um og hrifsar til sín hluta af
afla hans. Hún hefur tögl og
hagldir í bönkunum. Og sé
þetta ekki nóg, þá á hún um-
boðsmenn í ráðherrastólunum“.
Nú er þessi maður einn af
umboðsmönnum hennar í ráð-
herrastólunum. Þegar breyting
artillaga kom fram um það,
að bréfin skyldu vera framtals-
skyld, þó að þau væru skatt
frjáls, var eins og nálin hefði
sem snöggvast snúizt við í hönd
um smiðanna. En jafnvel Al-
þýðuflokksráðherrarnir höfðu
það af að gegna umboðsskyldu
sinni í ráðherrastólunum.
„ÓJjarfi flokkurinn,,
íhaldsstjórnin heldur þannig
áfram þessum og þvílíkum lodd
arabrögðum með hægri hend-
inni, meðan hún rekur erindi
sérgróðalýðsins með hinni
vinstri. En hún gerist að vonum
viðkvæm fyrir allri gagnrýni.
Það er skiljanlegt við slík
myrkraverk. Framsóknarflokk
urinn, sem er langsterkasti og
stærsti stjórnarandstæðingur-
inn ber þessa gagnrýni uppi,
og hún hefur að sjálfsögðu ver-
ið hörð, ábyrg og markvís. Það
má gerla sjá á viðbrögðum
stjórnarinnar og málgagna
hennar að þessa gagnrýni ótt-
ast hún meira en allt annað.
Gegn henni hefur íhaldið ekki
getað komið upp neinu síðustu
mánuðina nema einni ótta-
blandinni upphrópun: Fram-
sóknarflokkurinn er óþarfur
flokkur. Menn kannast við
þetta hróp. Það'heyrist aldrei
á Norðurlöndum, Bretlandi eða
Bandaríkjunum, að stjórnarand
staðan sé óþörf. Þar vita
menn, að hún er annar megin
þáttur lýðræðisins. Hins vegar
hafa slík orð oft heyrzt austur
í Rússlandi, í Þýzkalandi Hitlers
eða í í einræðisríkjum Suð-
ur-Ameríku og á Spáni og Port
úgal. Fyrst eru orð, svo er at-
höfn, og þar hafa menn fvlgt
orðunum eftir með því að
banna stjórnarandstöðúna. Að
baki orðum og athöfn býr oft
ast sami viljinn. Ættarmótið á
upphrópun íhaldsins um Fram
sóknarflokkinn leynir sér ékki
Framhald á 15. Jiðu
\