Alþýðublaðið - 05.12.1954, Blaðsíða 6

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Simnudagur 5. desember 1954
>
S
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
•s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
'V
s
i
I
s
s
s
*
S
s
s
s
<■
s
s
s
s
s
s
s
s
s
í
s
s
V
s
i
I
s
l
Útgefandi: Alþýoiiflo\kurinn.
Ritstjóri: Helgi Sænmndsson.
Frcttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson.
Blaðamenn: Björgvin Guðmundsson og
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingastjóri: Emma Möller.
Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Auglýsingasimi: 4906.
Afgreiðslusími: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgötu 8—10.
Ásþriftarverð 15,00 á mánuði. í lausasölu 1,00.
Jólakveðja íhaldsins
Bœkur og höfundar:
Töfraheimur Suður-Ameriku
FJÁRHAGSÁÆTLUN
Reykjavíkurbæjar fyrir ár-
ið 1955 var til fyrri umræðu
á bæjarstjórnarfundi á
föstudag.* Hún heíur þann
boðskap athyglisverðastan
að flytja, að útsvörin eiga
að Ihækka um tólf milljónir
frá því4 sem þau voru áætl-
uð í fyrra, en um átta millj-
ónir frá því sem þau reynd-
ust 1954. Dugnaður íihalds-
ins í útstvarsálagningu sést
bezt á því, að það hefur
hækkað útsvörin á Reykvík
inga um tuttugu milljónir
síðustu fjögur árin, og nú
eiga enn átta milljónir að
bætast við.
Fyrir síðustu bæjarstjórn
arkosningar hétu forustm
menn íhaldsins því að gæta
aukinnar hófsemi í þeirri
iðju að binda Reykvíking-
um bagga, enda ekki vanþörf
á. Þau fyrirlheit voru gefin
með atkvæðaveiðar fyrir
augum. En strax og kosning
arnar voru afstaðnar kom í
ljós, að ílhaldið hafði hér lof-
að til að svíkja. Það heldur
áfram að þyngja þær klyfj-
ar, sem Reykvíkingar hafa
stunið undir.
Þessi nýja útsvarshækk-
un stafar ekki af því, að
bæjarstjórnarílhaldið hyggi
á stórræði bæjarbúum til
hags. í fjárihagsáætluninni
er hvergi að finna heimildir
fyrir því, að þessum auknu
tekjum eigi að verja til
nýrra verklegra fram-
kvæmda eða félagslegra um
bóta. Meginhluti þeirra' á
hins vegar að renna í ó-
stjórnarihít íhaldsins, sem
virðisfc botnlaus. Skrifstofu-
báknið á að stækka og gæð-
ingunum að fjölga, þó að
um slíkt séu ekki gefnar
neinar opinberar yfirlýsing-
ar. Þessar fyrirætlanir eru
flokksleyndarmál íhaldsins í
dag, en verða áreiðanlega að
veruleika áður en langt um
. líður.
Allt sýnir þetta og sann-
ar, að bæjarstjórnaríhaldið
keppir dyggilega í óstjóm,
ábyrgðarleysi og ofstjórn
við stjórnarflokkana, sem
fara með landsvöldin. Fjár-
málastefnan, sem er að sliga
íslendinga, er hvergi rekin
eins hatrammlega og af
ráðamönnum Reykjavíkur-
bæjar. Flokkurinn, sem
þótzt hefur forustuaðili um
gætni og fyrirhyggju í öflun
og ráðstöfun fjármuna, hef-
ur dæmt sjálfan sig af verk
unum og reisir sér sístækk-
andi minnisvarða svikinna
loforða. Þar er Maðið dag
eftir dag og ár eftir ár.
Stjórn íhaldsins á Reykja
vík einkennist af því að
margrífa upp sömu göturn-
ar og stækka bákn skrif-
finnskunnar og fram-
bvæmdastjórnarinnar. Þess
vegna dettur íihaldmu ekki í
hug að standa við loforíi sín
um sparnað og hófsemi í út-
gjöldum. Stefna þess krefst
þvert á móti aukinnar
eyðslu og meiri tekna úr
vösum borgaranna. Þangað
er líka seilzt æ dýpra eins
og útsivarshækkanirnar bera
glöggt vitni um. íhaldið er
staðráðið í að halda áfram á
óheillabrautinni, og því er
jólakveðja þess til Reykvík
inga í ár boðskapur um átta
milljónir í hítina botnlausu.
En hvað ætla Reykvíking
ar að líða íbaldinu lengi að
lofa og svíkja og hækka út-
svör og þyngja aðrar álög-
ur? Svarið við þeirri spurn-
ingu er kjarni málsins.
Sfaða effirlifsmanns
við heilbrigðiseftirlitið í Reykjavík er laus til umsóknar,
veitist frá 1. febrúar næstk.
Umsækjand skal vera á aldrinum 21—35 ára og hafa
sérmenntun á sviði heilbrigðiseftirlits, eða skuldbinda
sig til að afla sér hennar erleudis.
ar
Laun skv. IX. fl. launasamþykktar Reykj avikurbæj-
Umsóknir sendist undirrituðum fyrír 12. des. nk.
Borgariæknir, Reykjavík,
Austurstræti 10 A.
Kjartan Ólafsson: Sól í
fullu suðri. Ferðasaga
frá Suður-Ameríku. —■
Bókaútgáfan Hrímfell,
1954, 269 bls.
Á ÖLLUM ÖLDUM hafa ís-
lendingar verið ferðalangar
miklir og lagt leiðir- sínar
langt út í löndin. Hafa þeir þó
af ýmsum ástæðum átt óhægra
um slík ferðalög en menn
flestra annarra Evrópuþjóða.
Þótt heimakærir , ráðdeildar-
menn hafi margir hverjir oft
litið á ráp þetta lítlum þokka,
hafa úrtölur þeirra lítt stoðað:
Heit útþrá brennur mörgum í
blóði. Þeir vilja kvnnast sið-
um og háttum erlendra þjóða
og ber nýjunagirni ekki eina
til þess, heldur og löngun til
þess að framast, mannast og
menntast. í hinum fomu speki
Ijóðum, Hávamálum, kemur
sú skoðun mjög skýrt fram, að
ferðalög og viðkynning við
ókunnugra eigi mikinn þátt í
því að koma mönnum til and-
legs þroska. Víðförull maður
aflar sér mannþekkingar,
menningarskilnings og víð-
sýnis. Og þegar slíkur ferða-
langur hverfur heim, er
j hann margs spurður, enda
kann hann frá mörgu að
greina. Sumir þeirra segja
ekki einungis vinum og kunn-
ingium frá ævintýrum sínum,
heldur taka sér nenna í hönd
og semja „reisubók".
Eitt slíkt rit, Sól í fullu
suðri, eftir Kiartan Ólafsson,
barst mér nýlega í hendur.
Kjartan er hagfræðingur að
menntun, og á námsárum hans
erlendis kom begar í ljós löng
un hans til þe?s að kynnast
löndum og lýðum af eigin
raun, enda er sjón jafnan sögu
ríkari. Dvaldist hann við nám
í mörgum iöndum Evrónu,
Þvzkalandi, Slviss, Spáni,
Ítalíu, Frakklandi og Belgíu (í
bessu síðastnefnda landi lauk
hann hagfræðinrófi) og aflaði
sér bá staðgóðrar kunnáttu i
rómönskum og germönskum
málum. Síðar nam hann rúss-
nesku og hefur hann snúið úr
bví máli ævisöeu Gorkis á
tuneu vora. Kiartan er mála-
earbur mikíll, honum er sér-
-stakt vndi. sem nálgast ástríðu,
að nema tungur og kvnnast
bókmennt.um og menningu
annarra bióða. Auk bess er
hann búinn flestum beim, kost
um. er einn ævintvmmann og
tWöalang meva rrrvða: Nefni
4cr bar oínkiim tii ferska skoð-
unarcrloi’ii elöeea oe sívXinPa
atiWoli. TTarm er fnl'huei hihn
morfi srtarráður a-t ereíða úr
cnúnnm vanda. rV14+1Pfrnr. |}|
ohrnr karlmennsku Fáir mimn
Vnrma pK Kúa ci<r iafn vel að
Voi.man oe hann Fkkert ómak
Konn cnarað cpr t.il heaa
Vcrnna cór oem hezt söeu
tee mpn^.nfro-^ooof+i U{y noma
innffnr Hoirra hiöúa. sem hnnn
Vo-Pirr rr'of 41’Ur Kessi-r kOctÍr
krvm-iít Krvnnm að cróðu
Vol<tf ' lonrr^ö-um V\rn okki
',ofnn Kovrn- íffrnllf ló+,?c hproef
moX ^or^Co.m-onnoofroumi ttm
O^Sn —Qffrorr nrr Kroí ^in+roof i rAm-
oð-o rrlm-i.V.orrro holrTnr Vnnn.
o* mörrr o.’nrfirri --- ncr aum
m-o^i rpWtT-rí monnronn
TrVrrí^ mWn.—f nrifWf ’Íorr^Ci
^nrton loncr^orJC nff eieti Kp
nu IgvyA 10 fytAC’Vn Arv»r»T*TTry
T iKorconT Tah j*r*r»o2C
á.r á frmettm cföðum. sem fár
eða englnn íslendingur hefur
áður troðið, svo að vér höfum
. frásagnir af. Hann hefur nú
ritað áður nefnda bók urn ferð
ir sínar.
Sól í fullu suðri er ekki sam
felld ferðasaga, heldur ferða-
mihningar, þar sem hæst ber
nokkrar ómáanlegar s.vipsýnir,
er fylgt hafa höfundi um lang
an veg. Uppistaða ritsins er
persónuleg reynsla höfundar á
< -rðalagjlnu, en ívat'ið margs
konar menningarsögulegur
fróðleikur um þessi fjarlægu
lönd og lýði. svo að úr verður
hagleg og listræn heild. Áhrif
hverfullar, líðandi stundar eru
tjáð í máttugum og skýrum
myndum, en baksviðið er saga
og minningar, sem veita frá-
sögninni dýpt og iyiiingu. Þess
ir tveir þættir eru saman-
slungnir og því vart hægt að
rekja þá sundur. Þeir, sem
fræðast vilja um sögu og menn
ingu þessara þjóða, munu
verða margs vísari að lestri
loknum. Gefst þeim hér færi
á að skiljast við marga hleypi-
dóma, sem þeir e:sa raunar
ekki alla sök á sjálfir, 'heldur
röng og einhliða fræðsla, er
þeir ihafa hlotið. Ég vil í þessu
efni benda á hinn stórfróðlega
kafla um trúhoðsstöðvar Jesú-
íta í Para.guay. Fórnfýsi þeirra
og mildi, lagni og skipulags-
gáfa, í einu orði: öll viðleitni
þeirra að hefja írumstæða
Indíána á æðra menningarstig,
á sér enga hliðstæðu í trúfcoðs-
sögu kristinna manna í Vestur
álfu. Á Spánverjum hafa glögg
lega sannazt orð Einars Bene-
diktssonar: „Að sekur er sá
einn, sem tapar.“ Þótt flestar
aðrar nýlenduþióðir færu fram
af meiri grimmd gegn frum-
byggjum Ameríka en Spán-
verjar, hefur sú skoðun yfir-
leú.t orðið ofan á, að eneir
hafi leikið Inöíána verr. Eiga
sigurvegarar Spánveria, Eng-
lendingar, á foessu sök öðrum
fremur. — Áhrifaríkur og ó-
gleymanlegur er bátturinn um
hinn mikla snænska landkönn-
uð og herðimann. Cabeza de
Vaca. Þá gæti ég fcugsað, að
mö.rínim JwVi gref+rnnarsiöir
Mo'H'lon-Indíána með ódæmum
ocr sViilu boff Kýon oW} örptri7-)
frqm A>Ar Höfnnönr Ivoir bióð
lirtl P.nöur-Am.orf'Vn af oki'ln-
ingsríkri samúð og telur þær
eiga sér mikil en óráðin örlög.
Smáþjóðin, sem byggir Para-
guay, stendur þó hjarta hans
næst, en hún hefur háð tvær
stórstyrjaldir fyrir frelsi sínu
við margfalt ofurefli. Sigruð
en óbuguð er hún ímynd bess
lífsmáttar, sem ólgar í blóði
þjóðanna á meginlandi hinna
miklu hitabeltismyrkviða.
Margar " stórfagrar myndir
dregur höfundur unp í fáum
og hreinum dráttum. Einkum
heillar frumskógurinn hann í
ægitign sinni:
I „Frumskógurinn ómar blíð-
lega af söng dulat-fuilra fugla,
suðar íhljóðlega af iði amstr-
andi skógardýra, ymur; við
Jléttu fótataki flýjandi dádýra,
! dynur válega undan öskri reik
andi villidýra, duriar þunglega
undan óveðri í nánd. Allt er
‘hræring, hljómur, farfi, sí-
streymandi flaumur þess lífs,
er spratt upp í skauti hans.
Þannig er frumskógurinn, Þeg
ar þú f.ifefur skynjað fegurð
hans, hefurðu skynjað fegurð
heimsins“ (bls. 1Í9).
„En þegar þú hverfur sjálf-
ur úr hitafbeltinu, fyllist hjarta
þitt söknuði. Einhver dulin
mögn hafa greypt sál þína í
I mót <aitt, Ihvorit sem jþú ert
! ungur eða gamall, og það skipt
ir engu, hvar spor þín hafa
jlegið áður um slóðir heimsins.
Og þegar örlögin knýja þig
' aftur í fang frumskógarins,
hlakkar þú til, eins og barn,
og þú skynjar, að hann einn.
býr yfir ólgandi frumgrósku.
lífsins, síungri. eins og á
morgni hins fyrsta dags. Ann-
ars staðar er lífið eins og fölur
skuggi, eins og vesöl eftirlík-
ing, því að allt frávik frá þeim
> slóðum, þar sem sólin lýstur
I jörðina lóðrétt, boðar dvínun
[ þeirrar ólgu, sem. spratt af ó-
dáinslind þess í árdaga. Hér
brennur hinn mikíi kyndill
lífsins með óslökkvandi funa
og hjá honum verður allt líf
á öð.rum breiddargráðum líki
og örveikt blik á slokknandi.
skari.“ (bls. 118)
Freistandi væri að færa til
fleiri dæmi um listatök höf-
undar, en þess er ekki kostur.
Frásögnin er hvarvetna lif-
andi, víða dulmögnuð djúpri
jífsskynian, stíllinn svinsterk-
u,r, nærður af safa sígildra bók
mennta. Sól í fulhi suðri er
ekki einungis fróðleg bók og
heillandi bók, sem má án alls
efa skipa að þessu levti í röð
allra fremstu ferðasagna, sem
ritaðar hafa verið á tungu.
vora: hún er jafnframt lista-
verk, sem m.é,r virðist einstætt
‘ í sinni grein í íslenzkum. hók-
menntum. Ritið er náraa ramm
íslenzkra orða og or^taba. Sum
beirra eru að vísu fásæt og
. vandmeðfarin os er á fárra
£æri að slá réttan hlió,rn-' úr
strenaium, þeirra. Fn bnfuncli
brecrzt hér ekki bosralistin; Af
mikilli fbrótt fellir bann þau
að efni og stíl. Víða seri” hann
hisnurslaust frá ævintýrum
sínum, en djarfýrðd hans hafa
á sér blæ franskrar og spæhskr
ar kurteisi. Allt ber ritiö vitni
hámenningu höfundar o<? sting
ur skemmtilega í s'tuf vi.ð lág-
kúrustíl og mærð sumra at-
1 vinnnritJhöfunda volvra.
I Bókin er prýdd fiöMa gpðra
Imvhda. en því miður eru nrent
Iviliur allmargar. Fie^ta” Kinar
! meiuiAprtjctu emi j’eið’-éttar á
Isérstöku blaði.
Símon Jóh. Ágústsson.
Hollensku lampamli
ódýru á kr. 45,00 með skermi, 15 tegundir, teknir
upp í dag.
Verzlunin Rín
Njálsgötu 23