Tíminn - 17.12.1964, Qupperneq 3

FIMMTUDAGUR 17. desember 1964
TÍMINN
Minningar glímukappans
eru ekki söguleg heimild
Jóhannes á Borg,
— minningar glímukappans,
Stefán Jónsson, skráði,
Ægisútgáfan 1964.
Þá hafa lolks endurminningar Jó-
hannesar glímukappa á Borg Jós-
efssonar verið færðar í letur og
er það vonuim seinna. Slíkur ljómi
hefur leikið um nafn þessa manns
undanfarna áratugi að tæplega
hefur hans vérið minnst í sömu
andrá og annarra manna. Er það
að vonum. Ferill Jóhannesar er
þekktur og frægur í tveim heims-
álfum og mun vart í annan tíma
íslendingur hafa verið kunnari af
verkum sínum, að því að sagan
segir.
Af fádæma skapofsa, skaphörku
og einbeitni samfara mikilli karl-
mennsku tókst honum að hefja sig
upp úr miðlungsskapnum. Hann
verið frumkvöðull og foryztumað-
ur í ungmennafél.hreyfingunni og
einnig í íþróttum. Ljóst er af
sögunni, að þangað hefur hugur
hans staðið. Dregur Jóhannes enga
dul á íþróttamennsku sína og er
það eðlilegt enda ágæti hans þar.
Þó er ákafi hans og metnaður slík-
ur á stundum, að hann sést ekiki
fyrir og mun venjulegu fól'ki
jafnvel hrjósa hugur við slíku
offorsi. En bókin er svo læsileg,
að menn leggja hana ógjarnan
frá sér fyrr en eftir, að hún hefur
verið öll lesin. Þar er lýst á
skemimtilegan hátt einstæðum ferli
ævintýramanns, frægðarbraut, sem
annar íslendingur getur naumast
státað af, og garpskapurinn skin
af hverri síðu. Bókin gæti að
sumu leyti orðið lærdómskver
ungra íþróttamanna og vík ég
síðar að því.
Þvf miður verður að segja, að
bókin getur ekki talizt söguleg
heimild margra þeirra atburða,
sem hún fjallar um. Er það leitt,
þar sem æskilegt hefði verið að
geta leitað til endurminningabók
ar svo frægs glímukappa varðandi
suma þá hildi, er hann háði, sér-
staklega í íslenzkri glímu At-
burðarás endurminninganna stang
ast svo á við staðfestar heimildir,
t. d. um Konungsglímuna 1907,
að ekki verður hjá komizt að gera
nokkrar leiðréttingar. Um kapp- ■
glímu þeirra Jóhannesar Jósefs- !
sonar og Hallgríms Benediktsson
ar eftir Konungsglímuna finnast
fáar heimildir utan það sem í
bókinni stendur. Má það teljast
undarlegt um slíkan merkis-at-
burð, að hans er ekki getið í sam-
tíma frásögnum. Fjalla ég síðar f
um þessa liði og fleiri sömu teg- .
undar.
Jóhannes Jósefsson skýrir allvel
frá líkamsæfingum sínum og glímu j
þjálfun. Er það vel, því mjög for !
vitnilegt er að kynnast æfingum 1
mikilla glímumanna og eftir- ;
breytnivert fyrir unga íþrótta- ■
menn. Þar kemur fram. að Jó- .
hannes nær sínum glæsilega
árangri með þrotlausum æfing-
um, áhuga og einbeitni við líkams-
þjálfun. Staðfastur við æfingar!
nær hann því að vera tvívegis j
krýndur æðstá heiðri íslenzks j
glímumanns, glímukappi íslands. !
ásamt Grettisbeltinu. Síðan legg
ur hann land undir fót og heldur j
til annarra landa. Þar vinnur
hann fyrir sér með hreysti sinni
og átaka-kunnáttu, glímir við helj
armenni og tröll og hlýtur ávallt I
sigur. Skapeigindi Jóhannesar I
munu mikinn hlut hafa átt að j
þessari niðurstöðu enda lét hon i
um ekki að tapa.
Þjálfun sinni og tækni nær Jó-
hannes með sífelldum æfingum
daglega og á stundum virðist af
sögunni mega ráða, að hann hafi
vart annað gert, eða æft allt að
8 klukkustundum á dag. Æfingin
skapar meistarann. Jóhannesi seg
ist svo frá á mörgum stöðurn í
bókinni að ráða má, að hann hafi
dyggilega fylgt hinu gamla heil-
ræði. Margir íþróttamenn mættu
taka þetta til athugunar og íhuga
að því aðeins næst góður árang
ur, að stöðugt og af alvöru sé
æft. Engin fæðist sem afretks-
maður en allir geta orðið það, með
mismiklu erfiði þó.
Jóhannes Jósefsson lætur fylgja
í bók sinni kafla er hann kallar
Glímufræði með myndum. Minnir
það á, að Jóhannes skrifaði árið
1908 bækling um íslenzka glímu
á ens'ku og hét bæklingurinn: Ice
landic Wrestling. Þórhallur
Bjarnason á Akureyri, gaf verk
ið út og mun JÓhannes hafa haft
það með sér til London á Olympíu
leikana, eins og samtíma heimild-
ir bera með sér. Nú hefur þessi
bæklingur verið þýddur og birtist
í þessari bðk, með litlum viðauk-
um hér og þar. Allar myndir, sem
voru til skýringar enska textan-
um fylgja einnig utan ein, hand-
bragð (Fig. 37). Er akkur í þess-
ari glímufræði Jóhannesar fyrir
þá sem ekki áttu enska bækling-
inn fyrir en hann hefur verið ill-
fáanlegur í seinni íð.
í glímufræðinni skýrir Jóhann
es frá helztu glímubrögðunum og
vörnutm við þeim, eins og tíðkað
ist eftir síðustu aldamót. Hér er
því um lýsingu að ræða á íslenzku
glímunni áður fyrr en ekki í dag.
Sum þeirra bragða og varna, sem
hann lýsir tíðkast ekki í glímunni
í dag enda hættuleg og því óleyfi-
leg. Árið 1916 setti íþróttasam-
band íslands fyrirmæli um ís-
lenzka glírnu og hafði þá hreinsað
úr glímunni mörg hættuleg brögð
eða þrælatök, hvort heldur tii sókn
ar eða varnar. Síðar var enn að
gert af sama aðila og fóru þá
fleiri brögð sama veg. Eg sé ekki
ástæðu til að ræða sérstaklega um
hvert einstakt glímubragð eða
vörn. sem Jóhannes lýsir en læt
nægja að skýra lauslega frá helztu
ákvæðum um sóknir og varnir í
íslenzkri glimu i dag. svo þeir.
sem ekki þekkja gjörla til, geti
borið saman við gHmufræði bókar
innar
Óleyfileg sókn er það, ef sókn-
armaður heldur viðfangsmanni
sínum á lofti lengi eða snýst meir
en heilan hring með hann án
þéss að leita bragðs; leitar bragðs
með því að láta fallast á hönd
eða hné; beitir handbrögðum:
kreppir að fæti með fótum: beitir
óleyfilegum brögðum eða hættu-
legum eða öðru því. sem andstætt
er eðli glímunnar; níðir. Óleyfi-
leg vörn er það, ef varnaraðili
hangir í sækjanda; beitir tök-
um, sem valda sársauka; bolast,
stendur stífur og þyngir sig nið-
ur með beinum örmum og stífum
eða stendur hokinn með saman-
klemmd hné: stendur skakkur við
glímunaut sínum milli bragða.
sleppir tökum þrásinnis.
Öll tök nema rétt glímutök eru
óleyfileg. Rétt glímutök eru:
hægri hönd ofan og aftan við
vinstri hámjöðm, vinstri hönd
neðanvert við hægri lærhnútu.
Hægri hönd hefur undirtakið.
Áður en ég skil við glímufræð-
ina vil ég aðeins benda á, að
bragð það, sem þar er nefnt rétt
krækja mun öllu fremur kallast
sjálfheldu-leggjarbragð enda lfk-
ast leggjarbragði. Rétta krœkju
kallar Jóhannes aftur á móti öf-
uga. Vafin krækja, vafinn krókur,
tábrgð, músarbragð, bakbragð,
bolabragð, sikessubragð grikkur og
handbrögð öll eru óleyfileg í
glímu. Einnig velta sem tekin var
með því að fallast á annað eða
bæði hné, á hlið við viðfangsmann
inn og bregða fætinum þeim meg
in aftur fyrir báða fætur hans og
hnykikja honum aftur á bak.
Jöhannes Jósefs9on segir frá
mörgum orrustum, sem hann háði
heima og erlendis í grísk-róm-
verskri glímu. Hann segir m. a.
frá kappglíimu við Henry Nielsen,
er hann gefur titilinn Danmerkur
meistari. Segist Jóhannes hafa
hlaðið Dananum tvisvar sinnum á
þremur og hálfri mínútu. í sam-
tíma frásögn í blaðinu Ingóifi, V.
árg., 29. blaði, segir, að Kaup-
mannahafnarblaðið Politiken hafi
farið lofsamlegum orðum um Jó-
hannes Jósefsson, kaupmann frá
Akureyri, 22 ára íslending, sem
bar fullan sigur úr býtum í við-
ureign við Henri Nielsen, félags-
glímukóng miðþungaflokks í
,.Hermond“. Jóhannes lagði Niel-
sen tvisvar að velli, í fyrra skiptið
eftir 7 mínútur, en í síðara skiptið
eftir 4ra mínútna viðureign.
I þessari umsögn kemur fram
réttilega. að Jóhannes varð Her-
mond-meistari í miðþungaflokki í
grísk-rómverksri glímu en það tók
hann samtals 11 mínútur að leggja
Danann, ekki 3Vá mínptu, eins og
segir í bókinni. Þessi tímaskekkja
er ekki mjög alvgrleg enda getur
slíkt sikolast til á styttri tíma en
tæpum 60 árum.
Þá vildi ég lítillega geta um
tvær aðrar orrustur, sem skýrt er
frá í bók Jóhannesar. Eru það
bardagarnir við Japanina Diabutso,
í London, og Otagawa. í New York
Er skemmtilega frá þeini sagt og
á lifandi hátt. Hefur það án efa
verið mikið afrek af hálfu Jó-
hannesar að sigra þessa kappa.
Því miður finnast ekki nöfn
þeirra meðal viðurkenndra judo-
meistara, allt frá því fyrir alda-
mót, en það breytir ekki sögunni.
Aftur á móti nefnir Jóhannes
Yukio Tani, Japana, sem hann seg
ir að hafi verið um sama leyti í
London og Diabútsó. Tani hafi
sýnt í Englandi í tvö ár samfellt
og a'drei iegið í japanskri glímu
Er þetta vei skiljanlegt, því
Yukio Tani var viðurkenndur
meistari, einn af brautryðjendum
judo í Vestur-Evrópu og náði
meistaragráðunni 4. Dan 1924.
Tveir aðrir viðurkenndir judo-
meistarar eru einnig um sama leyti
í Englandi, þeir Uyinishi og Gunji
Koizumi, sem var þeirra fræg-
astur enda 8. Dan, sem ^r mjög
s.ialdgæf hæfnigráða. Koizúmi var
stofnandi judo-skólans Budokwai í
London, sem nokkrir íslendingar
hafa sótt. Hann var brautryðjandi
íþróttarinnar á Vesturlöndum.
Koizumi er nú forseti Budokwai.
aldraður maður en enginn veifi-
skati. Eg get þessara judo-meist-
ara hér, vegna þess að þeir eru
allir í London um sama leyti og
Jóhannes glímir við Diabútsó, en
hann glímir ekki við meistarana
s.iálfa. ,
Hvað viðvíkur bardaga Jóhann
esar Jósefssonar og Otagawa, í
New York, sem gétið er á bls.
254, þá koma þar ljóslega fram
atvikatengsl þau, sem virðast
þurfa að hafa verið til staðar, til
Jóhannes Jósefsson
þess að „berserksgangur" rynni á
Jóhannes. Segist hann hafa glímt
vlð Japanann japanska glímu og
lagt hann í einni lotu. í blaða-
úrklippunni amerísku, sem fylgir
með í bókinni, má skiljg það svo,
að eftir fyrstu lotu, sem Jóhann
esi er dæmdur sigur í, hafi þeir
tekið saman að nýju og verið bún-
ir að takast nokkuð, þegar dóttir
Jóhannesar, tæplega tveggja og
hálfs árs gömul, hafi farið að
gráta á áhorfendabekk. Hætti Jó-
hannes þá að glíma, til að hugga
barnið. Eftir það hafi íslending-
urinn óskað þess, að þeir glímdu
án hinan japönsku glímustakka en
Japaninn neitað. Var þá Jóhann-
es lýstur sigurvegari bardagans
án þess þó. að honum tækist að
leggja andstæðinginn í annarri
lotu. Á ljósimyndinni, sem er í
grein úrklippunnar, er engu lík-
ara en Otagawa sé að taka bragð
ið Uchimata (á ensku inner
thight) á Jóhannesi enda er sá
skóaði ó lofti. Hvort heldur Jó-
hannes hefur sigrað í einni lotu
eða hætt að glíma í annarri lotu
án þess að legg.ia Japanann. þá
var bardaginn á sínum tíma og úr-
slit hans talið slíkt hreystiverk.
að nægði Jóhannesi til þess að ná
föstum sessi í sirkusum Banda-
rikjanna. eftir því sem segir í
bókinni.
í bókinni Jóhannes á Borg er
sagt frá nokkrum glímukeppnum
hér heima ó íslandi, bæði í ís-
lenzkri glímu og grísk-rómverskri
Meðal annarra, sem Jóhannes
glímir við er Norðmaðurinn Oskav
Flaaten, gríslo-rómverskur glírm'
maður sem skrýddi sig með Nor
egsmeistaratitli í þeirri grein. Jó-
hanne3 segir, að Flaaten hafi gert
það af heldur miklu frjálslyndi.
þvi þá hafi Norbeck nokkur haft
þann titil. Er skýrt svo frá við-
skiptum þeirra, að í fyrsta sinni.
sem þeir glíma. þá hafi Jóhannes
hlift Flaaten og skildu þeir því
jafnir. Gerðist það á Akureyri.
Næst hitt.ast þeir í Reykjavík og
skorar bá Flaaten á Jóhannes. Var
þettr kærkomið tækifæri, segir
Jóhannes, því efi hafi verið farinn
að leita á uim, hvort ekki hafi
verið misskilin göfugmennska að
hlífa drjóla fyrir norðan. Segist
hann þá hafa gengið hreint til
verks enda stóð viðureignin ekki
íengi. Hann lagði Flaaten þrlsvar
á‘ herðarnar á nokkrum mínútum,
Um þessi átök eru til nokkuð
glöggar heimildir i Reykjavíkur*
blöðunum ísafold og Ingólfi frá
þessum tíma. ísafold segir í 31.
tbl. 34. árg., 15. maí 1907, svo
frá viðureigninni, að fyrra kvöld
ið hafi þeir skilið jafnir, en i
framhaldsglímunni seinna kvöldið
vann Jóhannes fullan sigur. Bað
þá Norðmaðurinn um að mega
glíma aftur eftir nokkra hvíld og
tókst þá að vinna á Jóhannesi.
Þessi umisögn gefur þeirri hug-
mynd byr undir vængi. að þeir
Jóhannes og Flaaten hafi átzt við
oftar en í bókinni getur, og frá
sögn Ingólfs styður þá tllgátu.
Birtist sú frásögn 19. maí 1907 í
20. tbl. V. árg. og segir þar m. a.:
„Svo lauk þeirri glímu, að hvor
ugur bar af öðrum, en hugur var
þeim á að reyna til þrautar 01
sögðu það aiþjóð manna. —
næsta fundi þeirra féll Flaaten i
fyrstu glímu, en Jóhannes gerði
honum að skapi að glíma aðra.
Léði hann Austmanninum þá fang-
úaðar á sér og féll að lokum. Var
bví lagður hinn þriðji fundur með
beim. Á þeim fundi glímdi Jón
'Pálsson) við Leonardi og lagði
hann þrisvar að velli en Jóhann
és felldi Flaaten tvisvar. Var nú
’ókið viðskiptum peirra."
Leonardi þessi var fimleikamað
'r sem var í ferð með Flaaten.
“áðar frásagnirnar virðast benda
til þess, að Flaaten hafi verið fast-
ari fyrir en bók Jóhannesar seg-
ir Slíkt getur að sjálfsögðu bland
a=t á færri árum en 57.
Um Olympíuleikana 1908 væri
ástæða til að skilfa langt mál
en það verðúr ekki gert hér. Þó
vil ég benda á, að vart má
draga það öllu lengur að kanna
öll málsatriði þar um, þvi frásögn
um af þelrri merkilegu för ber
engan vegin saman Stangast þar
Framhald á 12. síðu