Alþýðublaðið - 30.09.1955, Blaðsíða 5

Föstudagur 30. sept. 1055
A I þ ý- S ui b 1 a $ i 8
■r
HÉR er fólginn kjarni máls-
ins. 'Svo sem að framan getur,
Éeskja menn yfirleitt stöðugrar
atvinnu og stöðugs verðlags. En
éf misræmi er milli fjárfesting-
arfyrirætlana og sparnaðarfyr-
irætlana, þá samræmist fjár-
festing og sparnaður einmitt
með breytingum á atvinnu og
‘verðlagi (verðbólgu eða við-
skiptakreppu). Þeim mun meira
sem samræmið er í fyrirætlun-
unum, þeim mun minni til-
hnéiging er til verðbólgu eða
viðskiptakreppu. Viðleitnin til
þess að stuðla að samræmi í
þessum fyrirætlunum, t. d. með
því að auka sparnað eða tak-
marka fjárfestingu, er því í
raun og veru alls ekki fyrst og
fremst viðleitni til þess að
^ryggja meiri sparnað eða draga
úr framkvæmdum umfram það,
sem yrði hvort eð er, heldur til
þess að draga úr truflandi
breytingum á varðlagi og at-
vinnu eða koma í veg fyrir þær.
Þegar mikil bjartsýni er ríkj-
andi og þess vegna mikill fram
kvæmdahugur í mönnum, svo
mikill, að fyrirhuguð fjárfest-
ing fer verulega fram úr fyrir-
huguðum sparnaði, þá eru ráð-
stafanir nauðsynlegar til þess
að auka sparnaðarfyrirætlanir,
en draga úr neyzlufyrirætlun-
um (að svo miklu leyti sem
lenging vinnutíma, notkun er-
lendra inneigna, erlendar lán-
tökur eða erlend fjárhagsaðstoð
koma ekki til greina), því að
ella kemur verðbólgan til skjal-
anna.
Hér er einmitt að finna rökin
fyrir nauðsyn opinberra af-
skipta af efnahagslífinu í ein-
hverri mynd, þótt menn geti að
sjálfsögðu greint á um, hversu
víðtæk og í hvaða formi þau
skuli vera. Sé áberandi mis-
ræmi milli fyrirætlana einka-
aðilja um fjárfestingu og sparn
að, hefur ríkisvaldið eitt skil-
yrði til þess að jafna þar met-
in, og kemur þá til kasta fjár-
málastefnu ríkisstjórnar og pen
ingamálastefnu seðlabankans
eða þá auk þess beinnar stjórn-
ar á atvinnu- og viðskiptalífinu,
eftir því hvaða grundvallarsjón
armið ráðandi aðiljar aðhyllast
um þau atriði.
Á IIVEJIJUM BITNAR
VERÐBÓLGA?
Einhver kynni að segja, að í
raun og veru geri ekkert til,
þótt til verðbólgu komi. Ein-
kenni verðbólgutíma sé full at-
vinna, og hækkandi verðlág
komi ekki að sök, ef nóg eftir-
spurn sé eftir vinnuafli, því að
þá séu ávallt skilyrði til þess
að hækka kaup í samræmi við
verðlagshækkunina og jafnvel
meira en henni svarar. En hér
er gott að minnast þess, sem
sagt var að framan um sparn-
sðinn sem eignarrétt að fjár-
magnsaukningunni í þjóðfélag-
ánu. Þegar um hreina verðbólgu
sem afleiðingu vaxandi fjárfest
Ingarfyrirætlana eða minnk-
andi sparnaðarfyrirætlana er
að ræða, verður þjóðarfi'am-
leiðslan, reiknuð í raunveru-
legum verðmætum, ekki meiri
<en ella hefði orðið. Hún veldur
hins vegar annarri skiptingu
þjóðarteknanna milli neyzlu og
ijármunasöfnunar en ella.
Heyzlan verður óhjákvæmilega
aninni og fjármunasöfnunin
xneiri, þótt líklega verði hvorug
þreytingin eins mikil og ráo
hafði verið fyrir gert. Ef líkur
væru til, að fjármunasöfnunin
skiptist á milli borgaranna í
sömu hlutföllum og neyzla
þeirra minnkar, mætti segja,
að verðbólgan hefði lítil áhrif
á afkomu borgaranna og af-
stöðu þeirra innbyrðis, er yfir
lengri tíma væri litið. En það er
hins vegar rnjög ólíklegt, að
ekki, rýrnandi verðgildi gjald-
Gylfi >. Gíslason: ' Þriðja grein
gjörnu og skynsamlegu hlut-
falli við arð af fé í atvinnu-
rekstri og viðskiptum. En sé
þrátt fyrir það og af öðrum á-
stæðum tregða til æskilegs
sparnaðar, er eðlilegt að leitast.
!við að efla hann með skatta-
slíkt eigi sér stað. Hin ófull- einkum fyrir einstaklinga með Af ýmsum ástæðum hefur ’hlunnindum. Fyrir skömmu
nægða eftirspurn eftir neyzlu- dágar og meðaltekjur. Ef vaxta þróunin og orðið sú, að æ meiri hefur hér verið afnumin fram-
vörum hafnar að minnsta kosti hæðin væri hið eina, sem niáJi hluti af heildarframkvæmdum j talsskylda á sparifé og ákveðið
ekki að öllu leyti í peninga- skipti fyrir sparnaðarviljann, í þjóðfélaginu hefur færzt á að heimta ekki af því eignar-
stofnunum sem aukin sparifjár | ætti reynslan þegar að vera bú hendur opinberra aðilja. Af því1
eign launþega, heldur veldur að , in að kenna ísJendingum að hefur leitt, að hið opinbera
minnsta kosti að verulegu leyti : leggja alls ekki fé í banka eða hefur með skattheimtu þving-
verðhækkun og auknum hagn- sparisjóði.
aði vöruseljenda, svo að hagur
i að fram þann sparnað, sem
skatt og ekki tekjuskatt af
vaxtatekjunum. Ákvæðin um
undanþáguna undan framtals-
skyJdunni eru varhugaverð, en
skattfrelsið hins vegar ekki,
einkum þegar hliðsjón er höfð
Hins vegar er það fleira en nauðsynlegur hefur verið í því
iramleiðenda og fjármunaeig- j-ýrnandi peningagildi, sem sambandi. í stórum dráttum _____________
endabatnar.Neytendureignast aj.ggjg hefur úr sparnaðarvilja hefur það gerzt, að sparnaðurjaf því, að sparifjáreigendur
því ekki þann hluta í fjármagns ^— Gg hér má raunar segja almennings hefur minnkað, en hafa í rauninni haft neikvæðar
mynduninni (sparnaöinum), Sparnaðarþörf almennings. Fé- sparnaður hins opinbera aukizt. tekjur af eign sinni. Heimild-
sem svarar til neyzluminnkun- ^ ]agsmálalöggjöf síðari ára hef- Vaxandi hluti þjóðarauðsins ina til aukins frádráttar líf-
iar. TekinskÍDtinein brevt-1...u:* ___i_______ Iwfr moí
hefr með öðrum orðum flutzt í
opinbera eign, þótt vafasamt sé,
að tilgangurinn hafi verið sá.
SKILYRÐI AUKÍNS
EINKASPARNAÐAR
En hvort sem tnenn
vilja
arinnar. Tekjuskiptingin breyt- ur valdið gerbrevtingu í af-
ist þeim í óhag, en framleiðend komuskilyrðurh hinna efna-
um og fjármunaeigendum í nainni stétta. Sá einkasparnað-
hag. Óhætt er að fullyrða, að ur> sern áður var æskilegur til
undir venjulegum kringum- þess að tryggja hag manna á
stæðum verði einkum tvær elliárum, í sjúkdómum, vegna
þjoðfélagsstéttir sérstaklega ómegðar eða til þess að geta
fyrir barðinu á verðbólgu, þ. e. menntað börn sín, er nú ekki' halda lengra áfram eftir þess-
Jaunþegar og sparifjáeigendur.; nauðsynlegur í sama mæli og ari braut eða snúa við á henni,
Þeir einstaklingar, sem eru ! áður. Samfélagið hefur að veru á menn ekki að þurfa að greina
hvort tveggja, mega sannarlega legu leyti tekið þennan kostnað á um það, að mjög æskilegt er
á sínar herðar, en þarf auðvit- að efla sparnaðarvilja almenn-
að að afla tekna hjá borgurun- ings, eins og nú háttar málum.
um til þess að geiða hann. Með Frumskilyrði þess, að viðleitni
skattheimtu sinni knýr hið op- í þá átt megi takast, er, að hægt
inbera þess vegna til þess sparn sé að vekja traust á gjaldmiðl-
aðar, sem áður var inntur af inum og viðhalda því. Án þess
hendi af einstaklingnnum trausts verður sparnaður af
kallast sérstök fórnarlömb verð
bólgunnar.
NAUÐSYN
AUKINS SPARNAÐAR
Sé þess vegna taJið rétt að
forðast verðbólgu, en fjárfest-
ingarfyrirætlanir eru augljós-1 sjálfum. En þar eð félagsmála- hálfu almennings aldrei sá
lega umfram sparnaðarvilja, llöggjöfin hefúr án efa mjög burðarás í þjóðfélagsbygging-
verður því að gera ráðstafanir iverulega tekjujöfnun í för með unni, sem hann þarf að vera til
til þess að efla sparnaðarfyrir- sér, má búast við því, að heild- þess að hún sé heilsteypt. Þótt
ætlanirnar, að svo miklu leyti arsparnaðurinn sé minni fyrir viðleitni til þess að verðtryggja
sem ekki er talið æskilegt að bragðið. Tekjuflutningurinn sparifé með greiðslu vísitölu-
leggja hömlur á fjárfestingar-jfrá hinum tekjuhærri til hinna uppbóta á verðhækkunartímum
fyrirætlanirnar. Segja má, að ^ tekjulægri verður með öðrum
hér sé einmitt um að ræða eitt' orðum að talsverðu
helzta efnahagsvandamál
lendinga nú. Enginn vafi verð-
j ur talinn á því, að tilhneiging ^.
(sé nú til meiri fjárfestingar en
svarar til sparnaðarvilja af'
hálfu einstaklinga og þess er-
jlenda fjármagns, sem til ráð-
'stöfunar er. Þær hömlur, sem
eru á heimild til fjárfestingar-
framkvæmda, nægja ekki til
þess að koma hér á samræmi.
Ríkissjóður og aðrir opinberir
aðiljar hafa að vísu skilyrði til
stóraukins sparnaðar með því
að hafa miklu meiri greiðsluaf-
‘gang en átt hefur sér stað. Þau
skilyrði á tvímælalaust að hag-
nýta. En jafnframt er efling
sparnaðarfyrirætlana einstak-
linga þjóðfélagsleg nauðsyn í
baráttunni gegn verðbólgunni.
' Sparnaðarvilji almennings
hefur á síðári árum farið mjög
þverrandi. Meginástæðan er án
efa rýrnandi peningagildi. Spar
endur hafa í raun og veru ekki
aðeins geymt fé sitt vaxtalaust,
heldur beinlínis haft neikvæða
vexti: gefið með því. Þótt margt
' annað en vextirnir skipti máli,
er fólk tekur ákvörðun um,
hversu mikið það ætlar að
spara af tekjum sínum, og þeir
séu þar líklega ekki aðalatriði,
i----- — -—leyti á
Is- kostnað sparnaðarfyrirætlana
hinna tekjuhærri.
sé góðra gjalda verð og æski-
leg, getur hún samt aldrei haft
tryggingariðgjalda má og telja
til hliðstæðra skattfríðinda. Þó
er vafasamt, að þessar ráðstaf-
anir verði nægileg lyftistöng
aukins sparnaðarvilja og raun-
ar hæpið, hvort það eru slík
hlunnindi, sem æskilegust eru.
Sterkasta hvatningin til aukins
sparnaðar væri án efa fólgin í
því, ef skattívilnunin færi eftir
því, hversu mikið menn spör-
uðu, og yxi, þeim mun meiri
hluta teknanna, sem menn
legðu til hliðar, þ. e. ef menii
upp að vissu marki mættu
draga sparað fé frá tekjum sín-
um og fengju þeim mun meiri
lækkun á skatti sínum, sem
sparnaðurinn væri meiri hluti
teknanna. Á framkvæmt slíkra
reglna væru margir örðugleik-
ar og vandasamt að vera á
varðbergi gegn misnotkun, og
skal það ekki rætt nánar hér.
Þess má þó geta, að Danir lög-
leiddu i fyrra, nánast í tilrauna
skyni, verðlaun fyrir sparnað,
sömu áhrif á sparnaðarviljann !sem eru i eðli sínu sams konar
og stöðugt eða að minnsta kosti ■ (Frh. á 7. síðu.)
/
Olafur Ketilsson:
Ve
ÞAÐ er illt að menn skuli ! HveradaM — samtals 7,1 km.1 bíla. Vísa ég því alveg á bug
vera svo ósammála um það veg 1 Jafnsléttur vegur um Kamba þeim tölum greinarhöfunda úr
stæði, sem lögfest hefur verið, ' er 54,2 km. plús 1,8 km. upp'FIóanum, Hveragerði og
en ég tel rétt að gjöra nokkurn ibrekku og 1,8 km. niður brekku 1 Reykjavík, þar sem haldið er
samanburð á þessum tveim veg samtals 57,8 km. Brekkuvegur
stæðum eftir því, sem þau koma ' á þeirri leið er því 3,6 km. um
mér fyrir sjónir nú. Jfram Þrengslaleið. Samanburð-
Hin nýja veglína um Ur verður því á 7,1 km. Þrengsla
Þrengslaleið frá Reykjavík til' vegar og 3,6 km. Kambavegar.'
Selfoss er 61,3 km., en ný veg- Gert er ráð fyrir áð sléttur veg
lína um Hellisheiði 57,8 km. 'Ur sé ekinn á 45 krn. hraða ái
fram að Kambaleið yrði ódýr-
ari til aksturs.
Þeirra reikningur er senni-
lega fyrir bændabíla, burgeisa-
bíla og botnvörpubíla. Eins og
alþjóð veit, þá eru slíkir bílar
undir sérstöku skattfrelsi og
um
Leiðin um Hellisheiði er því
3,5 km. styttri, en 120 m. hærri.
Vegna þeirrar brekku, sem yrði
á Hellisheiðarleið umfram hina ' er brekkan upp Kamba 1800 m. í , , . , , v _
120 m. hæð með halla 1:15 metr jlöng, og ekin með 15 km. hraða (ekkl hæ«! f «J» nMðsynleg;
klst., sem er 1 mm. 20 sek. a i . .,, T
, „ i i . , t_ • n ■ „ ■ skattþung. Likiega er þao
km. 7,1 km. tekur þvi 9 mm. og , . ° , , ° .
„o . ... heimsmet hvort tveggia. Þann
28 sek. til aKsturs. Aftur a moti i , , „ , ,
lakstur allan, sem þeir aka, er
um væri brekkan því 1800 m.! á klst., sem svarar 4 mín. á km. !an’ enda hefur hann ekkl venð
löng. Athugum nú hvað tekur j Átján hundruð metrar eru því
langan tírna að aka sléttan veg farnir á 7 mín. og 12 sek. Tök-
3,5 km., sem vegalengdarmun- jum svo brekkuna niður Hvera-
ur Þrengsla og Kambaleiðar, ' dali 180,0 m., ém ekin væri með
þar við bætist 1,8 km., sem sam j 25 km. hraða. Sú leið er því ek-
1 þá er það þó hafið yfir allan svarar Kambabrekku og síðan ' in á 4 mín. og 20 sek. Tíminn,! líkur væru fyrir því að snjó-
' eía, að hæð þeirra skiptir máli, líka 1,8 km. brekkan niður j sem þessar brekkur taka, er því (léttara væri um Þrengslaleið,
11 mín. og 32 sek; Mismunur- því ao ævinlega hefur það sann
11 I a
tekinn inn í vísitöluna. Nú haf-
ið þið séð mitt dæmi á nefndum
leiðum og getið endurreiknað
það í rólegheitum.
Ég gat þess áður, að miklar
óskast frá 1. okíóber.
jinn er því: Kambavegur 11 jazt með leiðina til Kolviðarhóls
mín. og 32 sek. Þrengslavegur á mörgum árum, sem er mun
9 mín. og 28 sek. sama sem 2 snjóléttari en Hellisheiði. Ég
mín. og 4 sek., sem lengur er , vænti þess að menn muni nokk
jverið að aka nýja Kambáleið. J uð snjóþyngSli á Hellisheíði í
J Verður því að telja að flutnings vetur, sem ófær varð í 21 dag
kostnaður eftir' henni, þó að fyrir áramót, en 20 daga eftir
vegalengdin sé aðeins skemmri,' áramót, en mikill snjór mokað-
verði heldur dýrari en á Ur á henni annan tíma, þá er
Þrengslaleið. Ég fullyrði að hún var farin. Leiðin til Kol-
mótorslit, gíraslit, bremsluslit (viðarhóls var lítið mokuð og
og keðjuslit verður nokkru |
meira á brekkuleiðinni, en vax
andi gúmmíslit og viðgerðir a i
lengri leiðinni. Þessi reikning- |
ur minn er gjörður fyrir vöru- (
bíla og stóra fólksílutninga-1
var
oftast fær og ekin í skíðaferðir,
þegar óskað var.
Við þetta tækifæri tel ég rétt
að leggja fram skýrslu yfir þá
(Frh. á 7. síðu.) :