Alþýðublaðið - 07.10.1955, Blaðsíða 5

JFöstudagur 7. október 1955
AlþýSubtaSiS
6
Irygve Lie um Paíesffnuméíið:
ÖRL
I MARZMÁNUÐI 1947 barst
rnér vitneskja um. að brezka
ríkisstjórnin mundi fara þess á
leit, að Palestínumálið yrði tek-
ið á dagskrá allsherjarþingsins
þá um haustið. Lét stjórnin þess
og óformlega getið, að nauðsyn
bæri til að kveðja þingið áður
til aukafundar, þar sem með-
ferð málsins yrði undirbúin.
„Árum saman höfum við
glímt við þetta vandamál“,
sagði Sir Alexander Cadogan.
„Og þar sem allar tilraunir okk
ar hafa hingað til reynzt árang-
'urslausar, leggjum við málið
fyrir Sameinuðu þjóðirnar í
þeirri von, að þessum samtök-
nm takist þar betur en okkur.
Þannig hófst einhver átaka-
mesti kaflinn á fyrstu sögublað i
síðum Sameinuðu þjóðanna, —
skipting Palestínu og stofnun
nýríkisins ísrael. Þegar frá upp
3iafi beitti ég öllum embættis-
áhrifum mínum að framkvæmd
samþykktra ákvarðana varð-
andi það mál, en ekki var alltaf
'um svipaða festu að ræða af
Jhálfu annarra aðila.
MARGÞÆTT VANÐAMÁL
Þetta vandamál var hið flókn
asta. Kristindómur, Múhameðs
frú og gyðingdómur eiga ræt-
iir sínar að rekja til hebrezkr-
ar fornmenningar, og þegar frá
'upphafi gætti trúarbragðalegra
andstæðna mjög í deilu þessari.
En mannréttindi voru og snar
jþáttur í því vandamáli, fyrir
þær ofsóknir, sem Gyðingar
höfðu orðið að þola öldum sam-
an og náðu hámarki sínu í við-
leitni Hitlers til að gereyða gyð
Ingdómi og Gyðingakyni í Evr-
ópu. Hins vegar varð að gæta
þess, að ekki væri á neinn hátt
íyrir borð borinn réttur þeirra
Araba, sem nú byggðu hina
fornu fósturjörð Gyðinga. Of-
stæki menguð þjóðerniskennd,
sem jafnan ber mest á í ungum
ríkjum, kynti og undir deilunni.
í þennan margslungna vef
stjórnmálalegs, trúarlegs og
sagnfræðilegs ágreinings ófust
svo átökin með hinu forna, aust
ræna lénsskipulagi og þjóðfé-
lagshugsjónum tuttugustu ald-
arinnar. Einnig var um hernað-
arleg áhrif að ræða, þar eð ekki
var ólíklegt, að steinolía fynd-
ist í Palestínu, og höfðu öll stór
veldin nokkurn áhuga á máli
þessu.
Að síðustu var sú þrautin,
sem þyngst var og vandleyst-
ust, — enn höfðust tugþúsund-
Ir Gyðinga við í flóttamanna-
búðum, og gátu kjör þeirra ekki
á neinn hátt talizt mannsæm-
andi. Þá skiptu þeir Gyðingar
og hundruðum þúsunda, er ekki
rnáttu til þess hugsa að dveljast
áfram í Evrópu, eftir að þeir
höfðu orðið að þola þar ógnir
fangabúðanna og óttann við
gasklefana. Glæpurinn var Hitl
ers, en krafan um hjálp þessu
hrjáða og þjáða fólki til handa
skírskotaði til sarnvizku allra
manna.
HLUTLAUST SJÓNARMIÐ
Það var ekki auðvelt að líta
Hutlaust á þetta mál, en ég
held, að mér hafi tekizt það.
Hinar trúarbragðalegu ástæður
ollu mér ekki sérlegum áhyggj-
um. Öllum trúarsöfnuðum bar
jafn réttur til áð hafa frjálsan
aðgang að helgistöðum Palest-
ínu. En ofsóknirnar, sem Gyð-
ingar höfðu orðið að þola, voru
mér hugsta:tt atriði. Þrotlaus
barátta Wergelands fyrir mál-
: ÞEGAR bók Trygve Lie;
; „Syv ár for Freden“ kom út •
I í Noregi á sínum tíma, vekti:
I hún alheimsathygli. Sem að- ;
; alritari Sameinuðu þjóðanna •
■ hafði Lie verið talsvert um-:
: deildur, og í fyrrnefndri bók:
; rekur hann gang ýmissaJ
• þeirra mála, sem mesta at-I
' • •
J hjrgli höfðu vakið, skyrir:
; vafningslaust frá baktjalda- ;
; mangi og hrossakaupum og ■
J deilir oft miskunnarlaust á ;
; Ieiðtoga stórveldanna í því;
;sambandi. Bók þessi er vænt J
J anleg á íslenzku innan I
; skamms, og fjallar um Palest J
; ínudeiluna, tekinn úr bók- J
Trygve Lie.
stað Gyðinga hafði haft sterk
áhrif á mig sem barn.
Til arbísku „fellahna“, —
leiguliðanna, — þekkti ég lítið,
en vissi þó, að lénsdrottnarnir,
sem ekki bjuggu að gózum sín-
j um, beittu þá oft arðráni, og
italdi ég, að þessir leíguliðar
myndu njóta góðs af þeim fram
kvæmdum, sem Gyðingar
höfðu í undirbúningi í Palest-
ínu, og friðsamleg lausn tryggja
rétt þeirra til hlítar. En fjand-
skapur sá, sem arabísku ríkin
höfðu þegar í byrjun sýnt Gyð-
ingum í Palestínu, var fyrir-
boði torveldra örðugleika.
G-erði ég samt sem áður ráð
fvrir, að Arabar myndu taka
tillit til þess, hve fúsar Sam-
einuðu þjóðirnar höfðu reynzt
' að veita þeim aðstoð til að halda
nýfengnu frelsi og sjálfstæði,
og hlýta þeifn ákvörðunum, er
þær kynnu að samþykkja, og
það því fremur, sem þeir voru
mjög þurfandi fyrir aðstoð
þeirra vegna innanríkis vanda-
mála. Ég hugði einnig, að stór-
veldin myndu sjá sóma sinn í
að sameinast um lausn þessa
vandamáls, enda þótt samkomu
lag þeirra væri tekið að kólna.
I Zionistaþjóðfélagið í Palest-
ínu naut líka alþjóða viðurkenn
ingar allt frá því er Þjóða-
bandalagið fékk Bretum um-
boðsstjórn á þessu landsvæði
árið 1922, en tilgangurinn með
þéirri ákvörðun var meðal ann
' ars sá að búa Gyðingum þar at-
hvarf sem þjóð, þar serti öllum
íbúum yrði tryggð borgaraleg
og trúarleg réttindi, án tillits
til kynþátta eða trúarbragða.
En Bretar urðu brátt á milli
íveggja elda, þar sem annars
vegar var mótspyrna Araba, en
kröfur Gyðinga hins vegar, og
hermidaráðstafanir af beggja
hálfu. Að síðustu gáfust Bretar
upp. Allar málamiðlunartil-
raunir höfðu reynzt þeim árang
urslausar, og þá var leitað til
Sameinuðu þjóðanna.
Á MILLI TVEGGJA ELDA
Ég sá þegar, að skjótra að-
gerða þurfti við. í rauninni
hafði ég þegar beðið Ralph
Bunehe að athuga færar leiðir
til lausnar málinu. Hins vegar
var ég ekkert áfram um að alls-
herjarþingið jrrði kvatt til auka
fundar í þeim tilgangi að setja
undirbúningsnefnd á laggirnar.
Hélt ég því fram við Breta, að
það væri ekki nein raunhæf
lausn, auk þess sem það mvndi
óhjákvæmilega hafa. mikinn
kostnað í för með sér. Ég hafði
fyrst í huga, að skipuð yrði
rannsóknarnefnd, og væru með
limir hennar valdir úr starfs-
liði stofnunarinnar, en stakk að
lokum upp á því við Breta, að
ég sneri mér til átta meðlima-
ríkja, þeirra á meðal stórveld-
anna fimm, og bæði þau að
koma sér saman um skipun und
irbúningsnefndar. Féllust fasta
meðlimir öryggisráðsins á þá
tillögu, kvaðst ég mundu senda
öllum meðlimaríkjunum sím-
skeyti og spyrjast fyrir um það,
hvort þau hefðu nokkuð við þá
tillögu að athuga, og svo fremí,
sem færri en þriðjungur þeirra
hreyfði mótmælum, myndi ég
gera það að tillögu minni, að
nefndin yrði skipuð og tæki til
starfa. Ekki reyndust þessar
tillögur mínar njóta míkils
fylgis af hálfu stórveldanna
fimm.
PALESTÍNUNEFNB
SETT Á LAGGIRNAR
Þann 2. apríl 1947 bað brezka
ríkisstjórnin „aðalritara Sam-
einuðu þjóðanna að skrá Palest
ínumálið á dagskrá næsta reglu
legs allshérjarþings". Ríkis-
stjórnin mundi þá leggja fyrir
allsherjarþingið skýrslu um
framkvæmd verndargæzluum-
boðs Þj óðabandalagsins og fara
þess á leit, samkvæmt 10. grein
(Frh. á T. síðu.)
OLAFUR THORS hefur oft-
ar en nokkur annar núlifandi
íandsmanna farið með skip-
stjórn íslenzku þjóðarskútunn-
ar, og nær alltaf hefur farið á
einn veg: hann hefur siglt uop
í fjöru, strandað skútunni. Því
iber hann strandkapteinsnafnið
!með réttu.
I Það er sama í hvaða stétt og
flokki menn eru nú, öllum far
ast orð á einn veg, þann að nú
sé efnahagsöngþveitið orðið
slíkt hérlendis, að hrunið eiít
muni framundan,-Enn sé Ólaf-.
ur kominn upp í fjöru.
I Það orkar því talsvert bros-
lega á mann, þegar síðasti ,,Is
lendingur1* lýsir þannig klukku
tíma ræðu, er strandkapteinn-
inn flutti nýlega á Dalvik:
j „Aðalræðu mótsins flutti ÓI
| afur Thors, forsætisráðherra,
j og fjallaði hún um þróun
I stjórnmálanna síðustu svo ára
! tugi og viðhorfin í ciag. Ræádi
hann m .a. kosti og galla sam-
stjórnanna, en vegna flokka-
skipunar í landinu hefðum við
Iengst af orðið að búa við slík-
ar stjórnir. Sjálfsíæðisflokkur
inn hefði ýmist einn eða í fé-
lagi við aðra flokka farið með'
stjórn landsins sl. 15 ára. And
stöðuflokkar hans teldu slíkt
mjög miður farið og reyndu að
telja þjóðinni trú um að á
engu riði henni meira en að
losna við áhrif og híutdeild
Sjálfstæðisflokksins í ríkís-
stjórn. Þjóðinni gangí seiní að
skilja þessa kenningu, enda
svaraði hún henni með þvi að
síauka fylgi Sjálfstæðisflokks-
ins og vinna honum ný kjör-
dæmi. Þessi þróun væri eðíí-
leg, þegar litið væri í kringum
síg. Aldrei hefði þjóðinni vegn
að betur en nú, eftir 15 ára
þótttöku Sjálfstæðisflokksins
í ríkisstjórn. Á þessu tíma-
bili hefði Sjálfstæðisflokkur-
inn löngum haft stjórnarfor-
ustuna og mótað stefnuna, eg
aldrei hefðu svo stórsíígnr
framfarir orðið í landinu og
þá. Fólkið byggi við stórum
betrí kjör en áður og meira at
vinnuöryggi. Það byggi í beíri
og vistlegri húsakynnuin,
væri betur klætt en áður,
neytíi betri fæðu, stritaði
minna. Rækfunin hefði marg
faldast, skipaflotin tvöfaldast,
stór iðjuver verið reist og stór-
virk, vélknúin tæki ynni nú
þau störf, er áður hefðu verið
unnið með frumstæðum á-
! höldum. Þegar fólkið hug-
Ieiddi þetta allt, ætti það erí
itt með að skilja hina flokk-
ana, er þeir töluðu um þaö
sem aðkallandi nauðsyn að
losa þjóðina við áhrif Sjálf-
stæðisflökksins í stjórn lands
ins“.
Svo mörg eru þau orð, en
hvað segja staðreyndirnar?
í fyrsta lagi vita allir, að at
kvæðamagn Sjálfstæðisflokks-
ins hefur farið hlutfallslega sí-
minnkandi.
í öðru lagi dettur víst engum
í hug, nema þá Ólafi Thors sjálf
um, að þjóðartekjuaukning ís-
lendinga á stríðsárunum og
upp úr þeim hafi verið verk
Sjálfstæðisflokksins. Þar voru
alþjóðleg öfl að verki, eins og'
hver viti borinn maður veit. En
a£ þessari þjóðartekjuaukningu
hefur fyrst og fremst flotið sú ,
aukna velmegun, sem íslending
ur segir, að Ólafur Thors hafi
viljað þakka Sjálfstæðisflokkn
um.
„Þessar fullyrðingar verða
því sjálfstæðisflokknum ekkert
til atkvæðaveiða einnar út af
fyrir sig, og sjálfsagt veit Ólaf
ur Thors þetta, því hann kann
vel til áróðurs. Og því bætir
hann líka við þriðju fullyrðing
unni, sem er að vissu marki
sönn, og hann ætlast til að sann.
indi hinna:
leikur hennar yfirskyggi ósann
Hið míkla peningaflóð, sem
nú er í landinu, er Sjálfstæðis
flokknum verulega að „þakka“,
að því leyti sem það stafar frá
herdvalarframkvæmdunum,
því að enginn flokkur ber jain
mikla ábyrgð á dvöl erlends
hers nú í landinu og Sjálfstæð
isflokkurinn.
' í krafti þessárar vitneskju.
(Frh. á 7, siðu.l
Leikhús Helmdaiíar
HINN 27. JANUAR næstkom
’ andi eru Mðin 200 ár frá því að
• Wolfgang Amadeus Mozart
fæddist, og mun þess atburðar
, verða minnst um allan heim.
Það var því vel til fallið, að
* „Leikhús Heimdallar" skyldi
ríða á vaðið og minnast 200 ára
afmælis snillingsins Mozarts
með því að kynna verk eftir
..þennan mikla meistara. „Töfra
! drykkurinn“ (Bastien og Basti-
enne), sem „Leikhús Heimdall-
ar“ hefur flutt að undanförnu
á Mozart að hafa samið þegar
|hann var aðeins 12 ára gamall.
| Texti óperunnar er eftir F. W.
j Weisker og er sagður vera skop
stæling á verki eftir franska
heímspekingínn Jean Jacques
’Rousseau. Efnið er ekki upp á
[ marga fiska, hinn margsoðni
grautur m ástina. Óperan fer
fram í sveit og segir frá ungum
’elskendum. Unnustinn hefur
I reynzt unnustu sinni ótrúr og
j horfir nú heldur óvænlega, en
1 þá kemur töframaðurinn til
skjalanna og kemur þeim sam-
an á ný svo allt fer vel að lok-
um. Óperan er í einum þætti
og tekur flutningur hennar
rúman klukkutíma.
HLUTVERK.
Hlutverkin í óperunni „Töfra
maðurinn“ eru aðeins þrjú.
Elskendurnir eru leikín og sung
in af þeim Þuríði Pálsdóttur
(Bastienne) og Magnúsi Jóns-
syni (Bastien), en töframaður-
inn Colas af Kristni Hallssyni.
Allir eru þessir ágætu söngvar-
ar kunnir fyrir hina frábæru
frammistcðu í óperunni „La
Bohéme“, sem sýnd var í Þjóð-
leikhúsinu í vor. Hefur þýzkur
músíkant sagt mér, að flutn-
ingur á þeirri óperu hefði verið
með slíkum ágæturn, að hann
hefði sómt sér hvar sem væri í
Þýzkalandi og er þá mikið sagt.
Það var því eðlilegt, að maður
væri fullur eftirvæntingar að
hlýða á þessa efnilegu söngv-
ara á ný.
SÖNGUR OG LEIKUR
Hinar ágætu raddir þess-
ara söngvara nutu sín hér
ekki sem skyldi. Rödd Magnús-
ar er björt og fögur, en leikur
hans var viðvaningslegur. —
Söngur Þuríðar Pálsdóttur var
mjög hrífandi auk þess sem hún
hefur mikinn sjarma til að bera
1 á léiksviði. Leikur Þuríðar var
inokkuð hikandi til að byrja
með, en hún náði sér fljótt á
strik. Leikur Kristins Hallsson
ar var hressilegur á köflum, en
honum hættir við að gefa laus-
an tauminn í leik sínum. Rödd
Kristins er frábær og var eink-
um skemmtilegt að heyra Iiann
syngja galdrasönginn, en hann
var með ágætum.
Einar Pálsson, hinn djarfi og
duglegi leikstjóri, hefur sett
óperuna á svið og haft á
hendi leikstjórn. — Hinn
snjalli íslenzkumaður Karl ís-
feld hefur þýtt textan, en því
miður var textaframburður
söngvaranna ekki sem skvldi.
Kvintett undir stjórn hins á-
gæta listamanns Björns Ólafs-
sonar lék undir af mikilli prýði,
en F. Weisshappel annaðist
raddsetningu fyrir strokkvint-
ettirm og stjórnaði auk þess
söngnum. Leiktjöld • málaði.
Lothar Grund og eru þau gerð
^ af mestu smekkvísi. Á undan
(óperunni var leikinn kafli úr
: „Eine kleine Nachtmusik" eft-
ir Mozart. Að lokum skal lista-
j mönnum þakkað fyrir ánægju-
lega kvöidskemmtun.
Arktos. !