Alþýðublaðið - 25.11.1955, Blaðsíða 5

Fösíudagm* 25. nóv. 1955
AtþýgubtaSfg
5
í ÁR minnist norska þjóðin
hálfrar aldar sjálfstæðis síns.
Þann 7. júní 1905 var samband
inu við Svía slitið, eftir að það
hafði staðið í níutíu ár. Forsaga
þess, að það samband komst á,
verður ekki rakin hér, en Norð-
menn héldu því alltaf fram, að
þar hefði verið um að ræða
samkomulag með norsku þjóð-
inni og Karli Jóhanni, þáver-
andi krónprinsi, en ekki fram-
kvæmd ákvæða friðarsamnings
ins í Kiel, þar sem danski kon-
ungurinn lét Svíakonungi eftir
Noreg.
Áður en til sambandsins var
stofnað höfðu Norðmenn feng-
íð stjónarbót. Einveldinu var af
létt, konungsstjórnin þingbund
in og stórþingið stofnað. Fyrir
Eiðsvallarsamþykktina var
frelsisþrá Norðmanna vakin,
þeir höfðu átt þess kost að
hugsa og starfa á stjórnmálaleg
um grundvelli, meta styrk sinn
og rétt, og fyrir bragðið hófu
þeir brátt sókn til aukins sjálf-
stæðis í sambandinu við Svía. í
hvert skipti, sem Svíar reyndu
leynt eða ljóst að herða sam-
bandsfjöturinn, svöruðu Norð-
menn með því að herða sókn-
ina. Gerðist margt til ýfinga er
á leið sambandstímabilið. Norð
menn voru þá þegar orðin sigl-
ingaþjóð mikil, floti þeirra fór
víða um höf og átti skipti við
margar þjóðir, en öll erlend
þjónusta var í höndum Svía, og
þótti Norðmönnum sem hlutur
þeirra væri þar oft fyrir borð
borinn. Það varð orsök konsúla
deilunnar svonefndu, er að síð-
ustu leiddi til þeirra stjórn-
málalegu átaka, er lauk með
sambandsslitum og sjálfstæði
Noregs.
Flestum mun kunn saga
þeirra atburða, sem gerðust
þegar að samningsslitum leið.
Búizt var við að til hernaðar-
átaka kæmi á landamærunum
með Norðmönnum og Svíum og,
báðar þjóðirnar biðu í ofvæni
þess, er verða kynni. Sem betur
fór tókst fvrir meðalgöngu
beztu manna af báðum þj.óð-
um að koma í veg fyrir að
bræðraþjóðirnar berðust.
Og nú, þegar Noregur var
frjáls orðinn, varð að velja
landinu konung. Þá var kon-
ungsstjórn í flestum Evrópu-
löndum, og auk þess veitti þjóð
inni ekki af að öðlast stuðning
erlendra ríkja með „mægðum“
við einhverja konungsfjölskyld
una. Enn var og það, að kon-
u.ngsstjórn hafði verið í Noregi
til forna, og þeir konungar, er
þá réðu ríkjum þar, hinir sagn-
frægustu. Kristján níundi Dana
konungur hafði átt barnaláni
að fagna. Hann var í spaugi
kallaður „tengdafaðir Evrópu“,
þar eð margir Evrópukonungar
og furstar höfðu valið sér kvon
fang meðal dætra hans, og auk
þess var hann í tengdum yið þá
flesta aðra, sem nokkur völd
höfðu. Það var því ekki óhyggi-
legt af Norðmönnum að leita
kónungs af þeirri fjölskyldu.
Carl prins, sonarsonur Krist-
jáns níunda, bróðir Kristjáns
krónprins, var kvæntur dóttur
Edwards Bretakonungs. Feng-
ist hann til að taka konungdóm
í Noregi, var hið unga ríki kom
ið í persónuleg tengsl við
brezka stórveldið, en það var
Norðmönnum, sem hugðust
grundvalla konungsríki sitt á
hafinu, ekki ónýtt. Það vissi
Michelsen gamli, ráðherra og
útgerðarmaður, manna bezt.
Friðþjófi Nansen, landkönnuð-
inum fræga, var því falið að
tala við brezku konungsfjöl-
skylduna, en norska stjórnin
sneri sér til Carls prins og fjöl-
skyldu hans. Og það varð úr,
að Carl prins þá boðið.
Það hefur verið sagt um
Michelsen gamla, að hann væri
ekki bráðgáfaður maður, én far
sæll athafnamaður, raunhæfur
í skoðunum og fastur fyrir.
Mörg tilsvör hans í deilunni við
Svía bera vitni þeim hæfileika
hans, að „hitta naglann á höf-
uðið“ með fáum, en vel völdum
orðum. Forusta hans á þessum
hættutímum reyndist Norð-
mönnum affarasæl, og hvort
sem hann hefur ráðið mestu um
konungsvaldið eða ekki, þá er
víst um það, að sú ráðstöfun
hefur gefizt Norðmönnum vel.
Carl prins, er við valdatökuna
í Noregi tók sér það nafn, sem
margir af ríkustu konungum
Noregs til forna höfðu borið,
og nefndist eftir það Hákon
Noregskonungur, hefur reynzt
þjóðinni góður höfðingi og
gegn. Eins og Kristján bróðir
hans, konungur Dana og íslend
inga, hefur Hákon verið lýð-
ræðissinnaður konungur, ef svo
má að orði komast. Og hann
hefur ekki aðeins verið kon-
ungurinn, sem kunni vel að
koma fram við hátíðleg tæki-
færi og taka móti þjóðhöfðingj-
um, heldur hefur hann og verið
þjóðarleiðtogi þegar þess Jiurfti
Hákon konungur gengur á landi í Noregi með
Ólaf ríkisarfa í fangi.
með og vaxið með hættunum.
Viðbrögð hans er þýzku naz-
istarnir gerðu innrás í Noreg
og öll framkoma hans i því sam
bandi er mönnum í fersku
minni. Þá, þegar norsku þjóð-
inni reið mest á, varð hann
henni sameiningartákn í trúnni
á bjartari framtíð frelsi og sig-
urs. Þá komst norska þjóðin að
raun um, að hún átti konung,
sem sómdi sér vel i sögunni við
hlið þeirra konunga, sem hún
hefur átt ágætasta.
Norðmönnum hefur blessazt
vel sjálfstæðið þessi fimmtíu
ár. Þeir hafa brotið sér braut
til frægðar og frama í heimin-
um og njóta þar nú trausts og
Ég læt allt fjúka..
Ólafur Davíðsson helzti þjóðfræðaritari íslendinga sltrif-
ar á skólaárum sínum í Reykjavík og stúdentsárum
sínuin í Höfn sendibréf til föður síns — og dagbók
handa sjálfum sér. Finnur Sigmundsson Iandsbókavörð-
ur hefur séð um útgáfu þessara bréfa og dagbókarblaða
og gert skýringar á efni þeirra. Lýsa þau í senn Ólafi
sjálfum, áhugamálum hans og líferni, — hispursleysi,
hreinskilni, fjör og gáski æskumannsins, einkenna bók-
ina og gefa . persónulega mynd af höfundi, samtíðar-
mönnum hans og aldarfari. Fyrri bréfasöfn í úígáíu
Finns Sigmundssonar hafa orðið mjög vinsæl, enda
gerðar af smekkvísi og nærfærni. ÉG LÆT ALLT FJÚKA
ber sama svipmótið og er óskabók bókamanna í ár. —
álits í fylkingu í' jálsra þjóða
fyrir framtak, menningu, dugn.
að og trú sína á lýðræði og
mannréttindi. Á þessum fimm
áratugum hafa Norðmenn unn-
ið mörg afrek og stór, sótt fram
bæði á sjó og landi og borití
giftu til að eflast við hverja
raun. Þeir hafa átt marga fram
sýna og dugmikla forustumenn,
sem ber hátt í sögu þeirra. Og
þeir hafa átt konung, sem ber
þar einnig hátt, ekki aðema
sem konung, heldur og sem.
mann, — og ef til vill fyrsí og
fremst sem mann.
Því er það, að norska þjóðin,
hyllir konung sinn í dag af ást.
og einlægni, ekki aðeins sem
konung sinn í fimm áratugi,
heldur og sem mann, er nýtur
hylli og aðdáunar alþjóðar, seni
jþó er ekki konungssinnué
i meira en góðu hófi gegnir. Há-
j kon konung, sem þrátt fyrir er-
lendan uppruna sinn er nút
norskastur Norðmanna í þeirr a
eigin þjóðarmeðvitund.
Jólabœkur
ísafoldar
Framh. ai 2. síðu. *
með fósturbörnum eins og kjör
börnum.
8. Fjölskyddubætur verðv
greiddar örorku- og ellilífeyrtis-
þegum, án skerðingar á barna-
lífeyri.
9. Við úthlútun fjölskyldu-
bóta séu börn konu frá fyrra
bjónabandi eða börn, sem hún
hefur átt ógift, talin sem bö:m
eiginmanns hennar og fái hein*
ilið fjölskyldubætur sam-
kvæmt því, enda séu börnin á
heimilinu.
10. Barnalífeyrir og f’jöl-
skyldubætur teljast tryggingaé
fé til þess barns, sem í hlut á,
11. Giftar konur, sem vinna
á heimilum sínum, svo og bæntl
ur og aðrir smáatvinnurekend-
ur njóti sama réttar til sjúkra-
- - .«4
l
bóta og launþegar.
Kvennasamtökin vilja í sam.
bandi við endurskoðun trygg-
ingalaganna leggja áheralu á
það, að sem fyrst sé hafizfc
handa um að koma á fót vinnu,
stöðvun fyrir þá öryrkja, serrv
ekki ná fullum örorkubótum. >
LAUNAMÁL
Fundurinn skorar á alþingi
að samþykkja frumvarp til
laga nr. 104, um sömu lapn
karia og kvenna. . . ►
4