Alþýðublaðið - 24.12.1955, Blaðsíða 23

Alþýðublaðið - 24.12.1955, Blaðsíða 23
I SKJOLI MODUR MINNAR Úr endurminningum Ágústs Jósefssonar FYRSTU dvalarárin í Reykjavík vo’ru okkur mjög erfið, og oft var ég' svangur, kaldur og klæðlítill, en óx þó og þroskaðist þrátt fyrir allt, og talinn stór eftir aldri, og laus við alla smákvilla og krankleik. Vetrarhörkur voru með ódæmum þessi ár- in, og óáran bæði til sjós og lands, svo að allur almenn- ingur átti við hin mestu eymdarkjör að búa. Móðir mín vann fyrir okkur með því að taka að sér ýms störf hjá fólki, svo sem saumaskap, þvotta og hreingerningar, en kaup var lágt og lítið um pen- inga, svo að ’mest af vinnu- launum sínum fékk hún greidd með matvælum eða ávísunum á vöruúttekt í ein- hverri verzlun bæjarins. En vinna þessi var mjög stopul, og oft þóttu henni hvíldar- dagarnir of margir. Eftir því sem ég stálpaðist vann ég mér líka oft inn bæði bita og sopa með ýmsum snúningum fyrir fólk. Árið 1882 gekk í Reykja- vík mjög magnaður mislinga- faraldur, og veiktist mikill hluti bæjarbúa. Meðal þeirra voru margir skólapiliar, sem heimavist höfðu í Latínuskól- anum. Móðir mín var fengin til þess að starfa að aðhlynn- ingu skólapiltanna, því nú þurftu þeir að fá mat og drykk í skólanum, sem ann- ars neyttu matar síns utan skóíans. Meðan hún gegndi þessum störfum í Latínuskól- anum, kom hún mér fyrir hjá konu, sem átti heima í svo nefndu Rósuhúsi við Bratta- götu (nú nr. 5). Lagði hún með mér sæng og kodda til þess að liggja við. Flestir heimilismenn í Rósuhúsi veiktust af mislingunum, en enginn hættulega. Ég varð snarpveikur um tíma, en ekki mjög' þjáður. Dag nokkurn kom móðir mín að vitja um mig, og brá henni þá heldur en ekki í brún, því að nú var búið að taka frá mér sængurfötin, og konan hafði hreiðrað um mig á gólfinu, en ég látinn liggja á gæruskinnum og pokum, og ofan á mig breidd ýms utan- yfirföt konunnar og dætra hennar. í stað koddans var látinn undir höfuðið á mér lítill poki fylltur með hálmi og fataræflum af mæðgununi. Sængurfatnaður minn var aftur á móti hjá dætrunum, sem hvíldu báðar í sama rúmi. Móðir mín varð fok- reið, og klæddi mig í snatri, og sagði mér að koma með sér. Ég skjögraðist svo við hlið hennar að húsi þar skammt frá. Um leið og við gengum burtu þreif hún sængurföt mín úr rúmi systr- anna og hélt á þeim undir annarri hendinni, en leiddi mig með hinni. Ekki varð mér neitt meint af þessum flutn- ingi, og hresstist furðu fljótt við góða aðhlynningu, sem ég fékk hjá konunni, sem vxð mér tók. Þegar stöi'fum móð- ur minnar var lokið í Latínu- skólanum, sótti hún mig, og greiddi konunni þá þóknun, sem upp var sett, af því fé, sem hún fékk fyrir vinnu sína. Árið 1883 áttum við heima ÁGÚST JÓSEFSSON heilbrigðisfulltrúi hefur undanfarið verið að rita endui'minningar sínar. Ágúst er nú í-úmlega áttræður, teinréttur, glaðlegur, hið mesta ljúfmenni í allri framgöngu eins og allt af áður. Hann jnissti föður sinn korn- ungur að árum og var í skjóli móður sinnar öll sín æskuár, en hún vann fyrir sér með saumaskap, þvottum o. s. frv. hér í Reykjavík. Ágúst var allsleysingi og þau mæðginin á hálf- gerðum hrakhólum, en móðir hans gaf honum mikið og gott veganesti — og Ágúst kqmst til mikilla mannvirðinga. Hann var einn af stofnendum fyrsta Alþýðublaðsins og heill og djaríur forystumaður alþýðu upp frá því. Hann hefur nú leyft Alþýðublaðinu að birta útdrátt úr einum kafla endur- minninganna, en þar er R’eykjavík lýst að nokkru á bernsku- árum hans. sinn slökkvilið að verki við bruna. Vatn var sótt í fötum og stömpum í tjörnina, og hópur kai'la hamaðist við að knýja hinar gamaldags hand- dælur. En allt kom fyrir ekki, og brann húsið til grunna á fáum klukkustundum. Mór var aðaleldsneyti bæj- armanna á æskuárum mín- um, og var hann stunginn upp í Vatnsmýrinni fyrir sunnan Tjörnina. Karlmenn stungu móinn og köstuðu hnausunum upp á grafar- bakkann, en kvenfólkið hlóð þeim í kesti. Þegar sigið hafði nægilega úr mónum, var hann breiddur út, og' unnu að því aðallega konur og krakkar, og sömuleiðis að þurkun og hreykingu. Mamma mín fór stundum með fólki suður í Vatnsmýri til þess að hreykja mó, og tók mig með sér. Fyrir þetta fékk hún mó í poka, og safnaðist okkur þannig talsverður eldi- viðarforði til veti'arins. Það var mjög einkennilegt að líta yfir Vatnsmýrina seinni hluta sumars, og horfa á þessa mörg hundruð strýtu- mynduðu móhrauka, sem þöktu mýrina frá Eskihlíð og vestur að Melunum. Á haust- in var mónum ekið heim til bæjai'ins, og mátti þá sjá stói'a móhlaða við flest hús í bænum. Kol voru dýr, og oft um lengri tíma ekki fáanleg' hjá kaupmönnum. Tilfinnanleg- ur eldiviðarskortur varð því oft á vetrum hjá þexm, sem ekki höfðu xnannafla til þess að taka upp mó. Það var hlut- verki mitt og ýmsra annarra fátækra krakka, að fara með poka ofan í fjöru eða eitthvað annað, til þess að tína spítna- brot til eldsneytis. Þegar skip komu með kolafarm, voru kolin flutt til lands í upp- skipunarbátum. Eftir að bát,- arnir voru lagstir við bryggju, var kolunum mok- að upp úr þeim í poka, og! síðan borin á bakinu á geymslustað kaupmanna, sem ýmist var inni í húsi eða úti á verzlunarlóðinni. Við upp- moksturinn hrökk allt af nokkuð af kolunum í sjóinn milli báts og bryggju, því oft geigaði skóflan fram hjá pokaopinu. Við unglingarnir fylgdumst vel með því, hve- nær uppskipunin færi fram, og vorum æfinlega viðbúnir þegar sjór fór að falla út, lil þess að tína upp af sandinum það sem fallið hafði í sjóinn. Það var óskrifuð samþyklct, að við mættum eiga það sem við næðum í af slíkum kol- um. Oft komu verzlunarmenn og aðrir niður á bryggjurnar til þess að horfa á aðfarirnar hjá okkur við tínsluna, og höfðu gaman að, því stund- um var langt vaðið og djúpt kafað, þegar um stóra kola- mola var að ræða. Áður en við hófum kola- tínsluna í fjörunni fórum við i JÓLAKROSSGÁTA Ágúst Jósefsson. í Aniku-húsi við Suðurgötu, sem þá var nefnd Líkhússtíg- ur. Húsið bar nafn Aniku, sem kölluð var hin græn- lenzka. Húsið sneri gafli að götunni, og bjuggum við í litlu herbergi í risinu götu- megin. Á hæðinni áttu heima Berthelsen málari og kona hans, sem hét Jórunn. Berthelsen var danskur að ætt og uppruna, en kona hans var íslenzk. Bæði voru þau hjónin góð við mig, og gam- an þótti mér oft að kai’linum þegar hann var kenndur, því þá söng hann alls konar danska gleðisöngva, og dans- aði með miklu handapati og fótaspai’ki. Að þessum skrípa- látum hlógum við krakkarnir af hjai'tans lyst og hann líka, og óvíst hvorum var betur skemmt, þótt við skildum ekki ljóðin, sem hann söng.. Næsta hús við Aniku-hús var kallað Brunnhús. Þar bjuggu þi'jár fjölskyldur, sem áttu mörg börn, sem voru á líku reki og ég, og' á bæjun- um í gr.endinni, Hólakoti, Skólabænum og Melshúsum, voru einnig mörg börn. Það var því oft glatt á hjalla þeg- ar við komum öll saman til leikja. Um vorið þetta ár brann stórt íbúðarhús norðanvert við Suðurgötú, kallað Egils- hús (bókbindara). Seinni part nætur vaknaði móðir mín við mikinn hávaða á göt- unni og leit út um gluggann. Sá hún þá strax hvað um var að vera. Ég vaknaði einnig, og fór að klæða mig, því ég vildi forvitnast um þennan atburð. Ég hafði aldrei séð húsbruna áður, og var þessi sjón hin mikilfenglegasta í mínum augum, því húsið var tvílyft timburhús. Stóðu log- arnir út um alla glugga, og reykjarmokkinn lagði hátt í loft upp. Þarna sá ég í fyrsta Lárétt skýring: 1 hátíðafyrirbrigði — 2 vökvamikil — 11 hreinsunartækið — 13 lund — 14 spyrja — 16 rimill — 18 á fæti — 20 dvelja — 22 vopn — 23 tafl — 25 hleypiefni — 26 tveir eins — 27 tímabil — 28 borða — 30 beygingarending — 31 á reikningum, sk.st. — 32 boðberinn -— 34 tveir eins — 36 kven- mannsnafn — 38 mallir — 40 forsetning — 41 lík — 42 ílanga — 46 prentað mál — 50 friður — 51 skekkju — 52 persónufor- nafn — 53 mynt, sk.st. — 55 sjón — 56 á litinn — 57 tveir eins — 58 trjátegund — 59 mannsnafn — 61 fara hægt — 63 sómi — 65 sjór — 67‘gutl — 68 ekki margir — 71 úldin — 73 kennslu- tæki — 76 töluorðsheiti — 77 viðurnefni jarðarinnar, þf. Lóðrétt skýring: 1 mannsnafn — 2 trjátegund, þf. — 3 fjöldi — 4 hreinlætistæki — 5 skammstöfun — 6 ætíð — 7 spendýr — 8 faðmur — 9 elska — 10 málmur — 12 dýrindis dúkur — 13 amboð — 15 líffæri — 17 leggja af — 18 keisari — 19 áóreiðan- legur — 21 marmsnafn — 23 kostagóð — 24 óhreinkir — 27 kjör — 29 æða — 31 ræktarlönd — 32 ungviðis — 33 trúkona — 35 Ásynja — 37 ánægjuhljóð — 39 eyði — 43 vörzlur — 44 for- skeyti — 45 hljóð —1 47 malms —— 48 hallandi — 49 kalla • 54 skepnumatur — 57 menn — 58 limir — 60 styggja — 62 mán- uður —■ 64 tímabil — 66 borðandi — 69 kennd — 70 kreik —■ 71 hallandi — 72 hrópa — 74 tónn — 75 tveir samstæðir. JOLAHELGIN 23

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.