Alþýðublaðið - 24.12.1955, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 24.12.1955, Blaðsíða 5
■T10C 'w' ■. ■ /. ! hótel sitt eftir Alexöndru dóttur Kristjáns konungs IX, þeirri er gefin var Játvarði VII. Bretakonungi. Að lokum liélt Reykjavíkurklúbburinn samkomur sínar að Hótel Reylijavílc og Kótel ísland. Einu sinni á vetri var hald- inn grímudansleikur, en har.n var ekkert bundinn vio jól eða áramót. Venjulega var hann ekki haldinn fyrr en síðar um veturinn og fór þá fram í veitingahúsi uppi við Skólavörðustíg, sem nefnt var Geysir. Þar var og stúlknabaUið haldið, en það var árleg samkoma, sem kennd var við þjónustustúlk- urnar í bænum. A gamlaárskvöld voru engin sérstök hátíðahöld, önnur en þau, að efnt var til brennu, maðurinn þar var danskur og og gengust sjómenn venju- ]prf*'rif I- -I —% -t--—I arirnar íogou til kassa, tunn- ur og annað eldsneyti í brennuköstinn. A heimilun- um gerði fólk sér að vísu einnig dagamun eins og á jól- unum. Þá var og aftansöngur í Dómkirkjunni, og aðalmál- tíðin bcrðuð áður en farið var í kirkju. En síðar um kvöldið var svo borið fram hangikjöt með grænum baun- um, og fólk skemmti sér viö eitt og annað fram yfir mið- nættið. Safnazt var saman við píanóið og sungnir sálmar og ættjarðarlög, og loks var spil- að á spil, og eins og áður einkum „Púkk“ og „Hálf- tólf“, en einnig „Lauma“, „Svarti Pétur“ og sitthvað fleira. A þrettándanum var álfa- dans og blysför, og voru það skólapiltar Lærða skólans, sem stóðu fyrir því. Ég tók þátt í álfadansinum þegar ég var í 1. bekk, en þá var ég að.eins fjórtán ára, smávaxinn og renglulegur, og sumir af bekkjarbræðrum mínum voru heldur engir risar, enda hluí- um við hjá þeim eldri og burðugri í skólanum sam- heitið: keítlingamir. Nú, en kettlingarnir þóttust svo sem menn eins og hinir og hugð- ust ekki láta sinn hlut eftir liggja í blysförinni og álfa- dansinum. Það var venja, að safnazt væri saman uppi við skóla, og þar kveikt á kyndlunum, cn síðan var gengið niður að Tjöm og álfadansinn stiginn við Tjamarhólmann, þegar ís var á Tjörninni. Reyndu menn að tína saman litsterka búninga til þess að klæðast við álfadansinn, en venjulega voru þetta þó fatagarmar, sem ekkert gerði til þótt skemmd- ust, enda vildi það bera við, að brunagöt kæinu á fötin af blysunum, og sótblettir set.t- ust á þau. Þá báru menn og grimur fyrir andliti, en .eins og lög gera ráð fyrir vor,u álfa- drottning og álfakóngur búin sérstökum skartklæðum, báru kórónur á höfði, en voru grímulaus. Fyrir álfa- kóng Qg drottningu voru valdir tveir af föngulegustu og álitjegustu piltunum úr efri bekkjum skólans, sem jafnframt voru söngmenn góðir, en „álfadrottningin" var auðvi tað strákur, því að engar stúlkur voru í skólan- um. Þegar gengið hafði verið frá skólanum niður að Tjörn með blysin á lofti, skiptist hópurinn í tvær fylkingar. Hélt önnur suður með Tjörn- inni að austanverðu, en hin vestur með Tjöminni ofan við Tjamarbrekkuna, og vor- Vilhjálmur fra Skáholti: Hugsað á iólum 1943 u, yf-c*- lnní^'ii ojf irðíð. -i/i/?•? ri d'.-' Ci'-t'Vn C' sem ennpa finnur staö, þótt gulliÓ v'm og gæs og jólaborðið oft gleöji meir en það. Sjá, enn í nótt fer unaðskennd um hjartað af anda þínum gjörð, og tónavegn, sem býr í björtum óði, er boðar frið á jörð, en jafnframt verður, Jesú góði, jörðin okkar ranð af blóði. Hví skyidi einhvern undra þótt að riði sú andans draumahöll, er hjartað skóp svo hreina í ást og friði, og hér er sagan öll; Við heyjum stríð ef höldum það sé gróði hve liart, sem það er sótt. Sjá, enn er barizt, blóðið hljóðlátt hnígnr af hönd og síðu í nótt. — Sem fyrr á jörðu, Jesú góði, cr jörðin okkar rauð af blóði. um góða clrenginn þann, sem ekki vildi arka í strið og deyja og ekki drepa mann. Þeir hengdu hann á ehm angabragði sem erkifant síns lands. Og móðir hans, sem mætti þar, hún sagði: Eg minnist ekki hans. — Sjá, jafnvel rnóðir, Jesú góði, lét jörðu okkar roðna af blóði. Og æ má sjá hvar seythir blóðið rauða úr sári á myrkva grund. Ó, hvílík sorg að syngja Ijóð í dauða á svona helgri stimd. Við höggvum mann, ef höldum það sé gróði, því hjartað þráir gull. Sjá, ágirndin er okkar dýrsta drottning, við drekkum hennar full, en játum þig — ó, Jesú góði — og jörðin verður raitð af blóði. um við kettlingarnir úr 1. bekk í þeim hópi. Þá voru engin hús komin undir Tjamarbrekkunni cg var hún grasi vaxin ofan frá brún og fram á Tjamarbakka. Er hún ein af hinum fögru stöðum gamla bæjarins, sem ég sakna, en brekkan hefur verið eyðilögð með bygging- um og öðru umróti. Brekkan var undurfögur af náttúrunn- ar hendi, og minnisstæð er mér spegilmynd hennar í lognværri Tjörninni margt sumarkvöldið. A veturna var hún leikvangur bamanna líkt og Tjörnin sjálf, en þá skefldi tíðum í brekkuna svo að þar myndaðist hið ákjósanlegasta sleðafæri og renndu strákarn- ir sér á sleðum alla leið ofan frá myllunni á Hólavelli og niður á Tjörn. Stundum myndúðust snjóhengjur, þar sem þrekkan var þröttust — og svo var í þetta skipti er •við skólapiltar gengum með blysin á lofti suður brekku- förinni, því auðvitað var það metnaður okkar kettlinganna og busanna að halda okkar blysum ekki verr á loft en hetjumar úr efri bekkjunum í fylkingunni austan við Tjömina. En syo ólánlega tókst til fyrir mér, að ég sté fram af snjóhengju í brekku- brúninni og steyptist á bóla- kaf í skaflinn fyrir neðan með blysið í hendinni. Ég brölti þarna um í snjónum stundar- korn nieð augu, eyru og nef fult af snjó; slokknað hafði á blysinu mínu og þótti mér þetta illur endi á minni fyrstu þlysför. En áfram var þó haldið suð- ur fyrir brekkuna, en þaðan hélt hópurinn út á Tjöm, og mættust fylkingarnar við hólmann, þar sem álfadans- inn var stiginn og álfalög sungin af miklu fjöri og þrótti. Álfadansinn þótti mikil tilbreytni í bæjarlífinu, og þyrptust bæjarbúar niður á Tjörn á þrettándanum til þess að horfa á dansinn. I þá daga var ísinn á Tjörn- imii oftast glær, svo að það sást til botns. Þá var Tjörnin miklu vatnsmeiri og tærari en nú, og sjaldan brást það að mannheldur ís væri á henrii mestallan veturinn, enda voru frost þá meiri og tíðari, en verið hafa síðari árin og staðviðri meiri. Það var því oft margt um manninn á ísnum. Aldrei man ég þó eftir jafmniklu fjöl- um. Var skipshöfnin mjög hrakin og margir lágu í kal- sárum, lengi eftir að þeir komu til Reykjavíkur. En þeir af skipshöfninni, sem rólfærir voru lífguðu hér upp bæjarlífið með allnýstárleg- um hætti. Tóku þeir sig til og settu upp hringekju á Tjöm- inni, og var þetta bæði gcrt í fjáröflunarskyni fyrir þá sjálfa og til skemmtunar bæj- arbúum. Þá var Tjörnin botnfrosin og hjuggu Phönix-menn holu gegnum ísinn, en ráku síðan langan staur niður í botn Tjarnarinnar. Á þennan staur smíðuðu þeir hjól með nokkr- um örmum á. en á armana eftir svellinu, og voru sæti á sleðunum. Einhvers staðar höfðu þeir uppi á lýrukassa, og stóð einn við hann og spil- aði í sífellu, meðan aðrir gengu á álmur hringekjunn- ar og hlupu á harðaspretti kringum staurinn. Fólkið, sem sat á sleðunum, hafði af þessu hina beztu skemmtun, og mun ekki hafa séð eftir aurunum, sem hriogekju- stjórarnir settu upp fyrir ferðalagið í þessu óvenjulega farartæki. Nokkuð var það vfst, að bæjarbúar þustu út á Tjörn í hvert sinn er Phönix- menn hófu að spila á lýru- kassann og snúa hringekj- unni, og mun þetta hafa orðið þeim nokkur fjárhags- styrkur, því að auðvitað töp- uðu þeir öllu sínu í strand- inu. Löngu eftir að ísinn leysii af Tjörninni stóð staurinn upp úr henni, eins og minnis- varði um hringekju þeirra Phönix-manna. Já, Tjömin hefur löngum verið leikvangur Reykyík- inga, — ekki sízt í gamla daga, þegar skemintanalífið var i’áfcreyttara en nú. Þá voru sltautaferðir aðalvetrar- íþrótt þæjarbúa, bæði eldra og yngra fólks. Þá voru aðal- lega notaðir tréskautar með jámi ixeðan í, og náðu menn ótrúlegri leikni á þessum skaptum. Stálskautar flutt- ast ekki inn fyrr en síðar. Ég iðkaði töluvert skauta- hlaup, þegar ég var drengur og raunar nokkuð fram eftir aldri. Minnisstæðust verður mér þó alltaí fyrsta skauta- ferðin mín, en hana fór ég út í kálgarðinn bak við hús for- eldra minna í Austurstræti. I rigningum komu oft stórir pollar í garðinn og myndaðist þar sveJI þegar frysti. Svo kom að- því, að mér voru gefnir skautar, og þurfti ég voru festir sleðar er runiui auðvitað strax að reyna þá. En þegar ég sté út á svellið féll ég þeint á hrammana, rak nefið niður í klakann og hlaut fossandi blóðnasir. Þamiig var mín fj-rsía ganga á skautum. En ég gafst ekki upp fyrir þetta, heldur reyndi aftur, og gekk þá bet- ur, og leið ekki á löngu, unz ég fór að sækja Tjömina eins og aðrir, sem nokkuð þóttust kunna fyrir sér í þessari íþrótt. Mestu skautasnillingarnir,. sein ég minnist frá þessuin ár- um, voru þeir Sveinbjöm Egilsson, síðar ritstjóri, og Ólafur Rósinkranz fimleika- keimari, en þeir vom báðiii hin mestu lipurmenni og léku alls konar iistir á skautunum. Ymsir fleiri yoru að vísu ágætir skautamenn, þó að þessir tveir bæru af, og reyndum við strákamir auð- vitað að feta í fótspor „meist- aranna“, með mismuuandi góðum árangri. Þá þótti það hin mesta skemmtun að nota skauta- segl, og sigla Tjömina enda milli, en þá náði hún allt frá Dómkirkjunni suður updir Vatnsmýri. Skautaseglin voru búin til menni þar og frostaveturinn mikla 1881 er ,,Phönix-menn“ brúnina. En nú var eins og voru þar með ,,hringekjuna“ snjóhengjan væri einmitt til sína. Þann vetur strandaði þess gerð að kollvarpa reisn póstskipið „Phönix“ vestur minni og myndugleik í blys- við Skógarn’es á SnæfelJsnesi, en skipshöfnin bjargaðist öll, að undanteknum matsveinin- JÓLAHELGIN 5

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.