Tíminn - 31.03.1965, Side 9

MIÐVTKUPAGUR 31. marz 1965
TÍMINN
Vinnur að próf
ritgerð um ísl.
nútímahöfunda
Hún kom fyrst til Islands
fyrir tæpum &ex árum til að
læra málið og leggja stund á
íslenzkar nútímabókmenntir.
Síðan hefur hún komið tvisvar
og nú síðast í haust og vinnur
nú að samningu prófritgerðar
pm nútímahöfunda íslenzka og
verk þeirra. Auk þess hefur
hún fengizt við að þýða allmik
ið úr íslenzku, sem út hefur
verið gefið í Tékkóslóvakíu
IFyrsti íslenzki námsmanna-
styrkurinn til Austur-Evrópu
féll í hennar hlut.
— Hvenær komstu hingað
l'yrst?
— Það var haustið 1959. Þá
var ég yfir veturinn, en fór
heim til Prag um vorið. Síðan
hef ég komið tvisvar og vona,
að ég muni alltaf lcoma aftur
og aftur. Eg hef í öll skiptin
verið á íslenzkum styrk.
— Hvernig stóð á því, að
þú sóttist eftir að koma til
íslands?
— Síðan ég fór að fullorðn
ast hef ég alltaf haft áhuga á
norðurlandabókmenntum. Það
var alltaf draumur minn að
koma hingað. Eg stundaði nám
í germanistik — og hef nú lok
ið prófi í þeirri grein — en með
an ég var í námi heima var
þessi íslenzki styrkur boðinn
fram í fyrsta sinn. Það var
einnig fyrsti íslenzki styrkurinn
til stúdents frá Austur-Evrópu.
Eg held, að flestir hafi öfundað
mig af því að fá tækifæri til
að fara til íslands, enda hafa
8 Tékkar áhuga á norðurlanda-
bióðunum.
lún hafði rómantískar
bugmyndir um land og þjóð.
— Hvernig kom ísland þér
‘vrir sjónir?
— Eg þekkti landið aðeins
—Hvernig gekk þér að kom
ast niður í málinu?
— Mér gekk prýðilega til
að byrja með. Svo finnst mér
sem ég hafi staðnað og ekki
tekið nógu miklum framförum
upp á síðkastið. Eg skil flest
bæði sem ég les og heyri, en
auðvitað rekst ég á orð, sem
eru mér framandi. Eg kom
hingað í október 1959 og fór
strax nokkrum mánuðum
seinna upp í sveit og þar fór
ég að tala málið, vegna þess
að ég átti ekki um annað að
velja. Og slík reynsla er auð-
vitað bezti skólinn. Yfirleitt er
töluð bezta íslenzkan í sveit-
unum og er það heldur óvenju
legt, því að víða erlendis er
sveitamálið óhreinna. En hér
er þvi ekki svo farið Auk
þess eru íslendingar hjálp-
samir og elskulegir við út-
lendinga og gera ^kki j grín gg
því, þótt njaður taíi dálítið vjt-
Iaustí.-ö'tr i :ToT-T Bs; fiBff ‘ú.
Ritgerð um íslenzkar
nútímabókmcnntir.
— Þú ert að vinna að ritgerð
um íslenzkar nútímabókmennt-
ir. Viltu segja mér nokkuð frá
því verki?
— Eg kom hingað gagngert
til þess að leggja stund á ís-
lenzkar nútímabókmenntir. Eft
ir því sem ég hef heyrt er
heldur óvenjulegt að menn
sinni þessu viðfangsefni Flest
ir erlendir námsmenn koma
hingað "til að lesa fornbók-
menntir ykkar og það geri ég
líka. Samt legg ég aðaláherzl-
una á nútímann, því að mér
finnst merkilegt, hvað lítið er
hugsað um yngri höfunda. Við
lifum nú einu sinni á tuttug-
ustu öldinni og því ættu þeir
höfundar, sem skrifa núna, að
koma okkur meira við. íslend-
láta sér þykja vænt um þau.
En það er naúðsynlegt að
kenna fólki að meta það sem
nýtt er og ekki er hægt að
krefjast þess af ungum skáld-
um, sem alast upp á atomöld,
að þau yrki undir fomum hátt
um. fslendingar voru svo heppn
ir að eiga ákaflega góð skáld
á síðustu öld og eins og ég
sagði eru þeir vanir að elska
svoleiðis Ijóð. Atomkveðskap
urinn er þyngri, af því að tím-
inn er þyngri og tímablærinn
hlýtur að koma fram í listun-
um.
— Fæstu eingöngu við at-
huganir á ljóðagerð?
— Nei, nei, það er aðallega
óbundið mál, sem ég ætla mér
að kanna. En skáldsagnahöf-
undar íslenzkir eru miklu
íhaldssamari og hafa varla far
ið inn á nýjar brautir í verk
^itm^ sípum, að örfáum undan-
,, lekpum.-sem liafa gert tilraun
ir með ærið misjöfnum árangri
að mínu viti.
Áhrif borgarmenningar
á skáldsagnagerð.
— Er langt síðan þú byrjað
ir að vinna að þessu?
—Já, að minnsta kosti langt
síðan ég fór að hugsa um þetta,
það var meðan ég var heima.
Þegar ég var hér öðru sinni
safnaði ég talsverðu efni og
er nú farin að semja. Efni
mitt er sem sagt „móderne
litteratur“ og er það einkenn
andi, að íslenzk orð sem ná
því eru ekki til. En þar í fel
ast bókmenntir, sem vaxa úr
iarðvegi borgarmenningarinnar
Eg ætla einmitt að athuga dá-
lítið nánar hvemig áhrif borg
armenningar á skáldsagnagerð.
skapast og mótast.
Ritgerðin mín nær frá fyrri
heimsstyrjöldinni, en þá eru
Helena Kadecková — Tímamynd
staðar eins, hvort heldur er í
Reykjavík eða annais staðar.
Og það sem skapar ar.da nú-
tímans er einkennandi fyrir
allan heiminn. það e: tæknin,
sjónvarpið, styrjaldaróttinn
mikill hraði og breytileiki lifs
ins. Þetta allt og fleira er sam
eiginlegt fyrir það mannkyn,
sem uppi er á tuttugustu 'ild-
inni og það hlýtur að koma
fram í bókmenntum.
— Heldurðu að íslendingar
eigi ekki eftir að taka atóm-
kveðskapinn í sátt?
— Jú, jmér hefur til dæmis
virzt að íslendingar séu farnir
að kunna vel að meta abstrakt
málaralist og því held ég þeir
læri líka smám saman að meta
nýjar stefnur í bókmenntum.
En hvað málaralistina hér
snertir þá hafa íslenzkir málar
ar ekki átt eins erfitt upp-
dráttar. þeir hafa ekki burft
Rætt við Helenu Kadecková frá Tékkóslóvakíu
úr bókum, sem flestar fjölluðu
um eldri tíma. Eg hafði líka
lesið höfunda sem skrifuðu á
dönsku, eins og Gunnar Gunn
arsson og Guðmund Kamban
og hugmyndir mínar voru því
all rómantískar. Og af því að
ég hef kynnzt mörgu sveita-
fólki og verið í sveit þá hef
ég eiginlega haldið þessum hug
myndum að nokkru leyti. Eg
hef ferðazt um, unnið í síld og
verið í kaupavinnu ' Eyjafirði
Þar líkaði mér ágætlega og
'ókst góð vinátta með mér og
'ólkinu, sem ég var hjá Um
iólin síðustu fór ég til dæmis
nnrður og var hjá þeim
ingar hugsa ekki nóg um þetta,
engin regluleg gagnrýni er á
nútíma bókmenntafræði og
það finnst mér alveg furðulegt.
Það er svo mikið talað um
menninguna, en lítið fyrir hana
gert. Afleiðingin er — og ég
tel hana ranga — að atöm-
kveðskapur svokallaður er enn
ekki tekinn alvarlega. Þessi
tegund kveðskapar er eðlilegt
fyrirbrigði alls staðar og hann
er kannaður og athugaður i
fullri alvöru Eg býst við að
þetta stafi af þvi. að hefðin
af rímuðum kveðskap er svo
sterk á íslandi. Fólkið þekkir
rímuð ljóð og er vant þvi að
að koma fyrstu oækumar „f
þessu tagi. Hugsunarháttur
tuttugustu aldariunar ex að
myndast sveitamenningin er
yfirgefin og höfundar fara að
hugsa á nýjan hátt. Ee hef ies-
mikið af bókmenntum ykkar
frá 19. öld og breytingar eru
auðvitað talsvert miklar Róman
tíkin hafði svo mikið að segja
fyrir íslendinga og e: það sjálf
sagt í sambahdi við sjálfs'.æðis
baráttu þjóðarinnar, sen skipti
íslendinga öllu og skóp grund
völl að veruleika peuia Héi
var heldur engin oorgarmenn
ing langt fram á cutt-igustu öld
ina. En bogarlíf er núna alls
að berjast við hefðina á sama
hátt.
Hefur fengið aðstoð hjá vms-
um góðum mönnum.
— Við hvað hefurðu einkum
stuðzt í samningu ritgerðarinn
ar?
— Það er voðalega iítið
skrifað um þessi mál og því
get ég lítið leitað i bæku> ann
arra og verð að vinna þetta á
eigin spýtur og eigin áby.rgð.
Þetta verður prófritgerð min
heima. en ég hef verið .assi
stent" við háskóiann í Prag í
germanistik og færist nú upp
um eitt stig við þessa ritgerð

Eg hef auðvitað leitað til
ýmissa um aðstoð og fengið
góðar leiðbeiningar, til dæmis
hafa Steingrímur J. Þorsteins
son, prófessor og Kristinn E.
Andrésson verið mér mjög
hjálplegir.
— En þótt þú hafir aðallega
kynnt þér nútímabókmenntir
hefðurðu væntanlega gluggað
í fornsögur líka?
— Já, mikil ósköp. Eg sæki
tíma í norrænu, fornbókmennt
um og síðari alda sögu. Það er
vissulega freistandi að sökkva
sér niður í norrænar bókmennt
ir, þegar maður er staddur í
heimalandi þeirra. Hefð ís-
lenzkra fornbókmennta hefur
alltaf verið til á íslandi og
hefur alltaf haft áhrif á alla
seinhi höfunda, til dæmis hafa
flestir beztu prósa höfundar
mótað stíl sinn af fornsagna-
stílnum. Þessvegna þarf maður
að þekkja vel fornbókmenatir
til að geta skilið ýmis ein-
kenni í nýrri bókum
— Ferð þú heim til Prag )
vor?
— Nei. Eg verð hér i sumar,
ætla að ferðast um, heimsækja
gamla kunningja Mér finnst
eg eiga marga góða vmi á ís-
landi og ég hef víða hitt fólk,
eins og ég hugsaði méi úr
gömlum bókum, að væri til á
fslandi.
11. K
l