Alþýðublaðið - 26.05.1956, Blaðsíða 5

ILaugardagur 26. maí 1956
EINS OG MÁLUM er háttað
tel ég, að.Norðmönnum beri að
foeita sér gegn því, að Spáni
verði veitt aðild að Atlantshafs-
foandalaginu. Sú afstaða er ekki
neitt einsdæmi. Allur almenn-
ingur í Noregi •— ríkisstjórnin
líka — virðist á sama máli.
Samt sem áður liggja forsend-
•iurnar ekki Ijóst fyrir.
ÁKVÆÐI STOFNSKRÁR-
INNAR EKKI HÁTÍÐLEGA
TEKIN.
Lesum við stofnskrá Norður-
Atlantshafsbandaiagsins er ekki
auðvelt að koma Franco undir
ákvæði hennar. Þar stendur, að
foandalagið skuli halda vörð um
írelsi þjóðanna, sameiginlegan
menningararf og menningu, á
grundvelli lýðræðis, einstak-
lingsfrelsis og jafnréttis gagn-
vart lögum. í annari grein tekst
foandalagið á hendur að „efla
sínar friálsu stofnanir".
En aðildarríkin hafa ekki á
fieinn hátt lagt sig fram um að
taka slíkt hátíðega. Aðilar eins
'og Portúgal og Tyrkland upp-
fylla ekki þær kröíur.: sem við
■gerum til vestrænna lýðræðis-
ríkja. Og ekkert aðildarríkja er
krafið reikninga um bað hvern-
jg það ,,efli sínar frjálsu stofn-
anir“.
Við getum meira að segja
Elegið því föstu, að við eigum
ollu frernur sameiginlegan
rnenningararf rneð Spánverjum
en Tyrkjum.
EINRÆÐI FRANCOS
EKKI VERST . . .
Mundi spænsk alþýða, sem
við höfum mesta samúð með,
telja það svik við sig væri
Spáni veitt aðild að Atlants-
foafsbandalaginu? Eða mundi
lienni fyrir það eflast þróttur
til að krefjast a,ukins lýðræðis?
Er skárra að láta Bandarík'ja-
toenn eina um að hafa taum-
liald á Franeo?
Einræði Francos er ekki
versta tegund þess, sem nú við-
Francisco Franco.
gengst í veröldinni. Og við telj-
uim rétt að hafa vinsamleg sam-
foönd við stjórn, sem hefur á
enn hrottalegri hátt þverbrotið
allt lýðræði, einstaklingsfrelsi
og réttaröryggi.
En því er til að svara, að eitt
er að vilja hafa vinsamleg sam-
skipti við öll ríki og þjóðir og
annað að gerast beinlínis vopna
foróðir einræðisherrans. Slíkt
svar ber þó að skilgreina nánar.
BANDALAGIÐ ER FYRST
OG FREMST IIERNAÐAR-
BANDALAG.
Yrðum við að ganga í styrj-
Sld upp á líf og dauða, mund-
um við ekki skoða huga okkar
uim að ganga í bandalag við
Franco, ef fyrir það yrðu meiri
A I þýð u bIað i S
Torolí Elster:
OFT HEFUR borið á góma undanfarin ár, hvorí ekki
eigi að leyfa Spáni inngöngu í Atlantshafsbandaiagiö.
Jafnaðarmenn eru mjög anclvígir þessari hugmynd og
hafa iðulega mótmælt henni í ræðu og riti. í meðfyigj-
andi grein gerir norski rithöfundurinn Torolf Elster
glögga grein fyrir sjónarmiðum þeirra, sem ekki viija
Franco og sálufélaga hans í Atlantshafsbandalagið. Grein
in birtist nýlega í aðalmálgagni norska Alþýðuflokksius
Arbeiderbledet í Oslo, en Elster skrifar í það um síjórii
mál og menningarmál og þykir ófeiminn að setja fram
skoðanir sínar af uirfsku og skapríki.
líkur til að sleppa liíandi úr
þeim liildarleik.
Flest rök hníga að því að líta
beri á Atiantshaísbapdalagið
fyrst og fremst sem bsint hern-
aðarbandalag. Ég held, að það
sé ekki og verði aldrei sérlega
tilvalinn grundvöllur að lýð-
ræðislegr i ,. Atlantshaf sþ j óða-
samvinnu“. Almenna vestræna
stjórnmálalega og efnahagslega
samvinnu ber að efla á öðrum
vettvangi.
Þar með getum við talið, að
lýðræðislegu ákvæðin í stofn-
skránni séu orðin þýðingarlaus.
Hlutverkið verður að verja á-
kveðið svæði gegn styrjöld, og
gildir þá einu hvort þar ríkir
lýðræði eða ekki. Frá okkar
sjónarmiði er ekki mest um
vert að. verja Spán, sem auk
þess er landa sízt í hættu, held-
ur hitt, að við séum betur varð-
ir fyrir að ná þeirri hernaðar-
lega mikilvægu aðstöðu, sem
Pyreneuskaginn veitir.
HUGSJÓNALAUS
PÓLITÍK.
Eitt svar liggur í augum uppi:
fordæma ber þá skynsemispóli-
tík, þar sem tilfinningarnar
eiga engan rétt á sér.
Milljónum manna hefur skap
azt sjónarmið til mannréttinda
og samábj'rgðar þjóðanna fvrir
ugg og ógnir áranna 1930—40.
Þeir menn líta ekki á Franco
eingöngu sem ómerkilegan ein-
ræðisherra í Iandi, sem ekkert
veltur á, heldur tákn þess, sem
við téljum einm.itt að éyða beri
úr veröldinni. Tákn, sem er því
meir tengt andúðarkennd okk-
ar, að aðrar lýðræðisþjóðir
sviku spænska lýðræðissinna í
borgarastyrjöldinni. Við, sem
munum þetta, erum því af ein-
lægni mótfallin, ao tengja for-
lög okkar þeim. sem drápu sína
eigin landa í blóðugustu borg-
arastyrjöld. er um getur.
Þetta hljóta flestir að skilja.
Ekki vil ég þó skilyrðislaust
halda því fram. að þetta hafi
mikla pólitíska þýðingu í sjálfu
sér. í fyrsta lagi er þetta hinni
yngri kvnslóð aðeins söguat-
riði. í öðru lagi hefur Spánn
orðið okkur eins konar hand-
hægur snagi til að hengja hug-
sjónaspjarir okkar á. Hvað lát-
um við okkur hina spænsku
þjóð varða að öðru leyti?
Og enn má spyrja, — ef við
í einlægni viljum lýðræðislegt
samstarf með þjóðum, eru þá
þessar tilfinníngar okkar nægi1
leg ástæða til þess að við stönd-
um í vegi fyrir því, sem meiri-
hluti samstarfsaðila er með-
mæltur? í öðrum löndum ráða
aðrar tilfinningar. sem við neit-
um að taka nokkurt tillit til.
Og við verðum einnig að gera
okkur ljóst, að við vorum svo
til einir um að líta á spænsku
borgarastyrjöldina sem einvígi
rneð lýðræði pg harðstjórn.
Er þetta þá ekki aðeins nýtt
dæmi um. hlægilegt smá-
mennskustórlæti okkar. lítillar
útkjálkaþjóðar, sem telur sig
þess umkomna að segia um-
heiminum fyrir um það, hvað
rétt sé og rangt?
MARKMIÐIÐ GERBREYTT.
Ég lít þannig á afstöðu okkar
til Francos og Atlantshafsbanda
lagsins:
Flverju vildum við ná með
stofnun Atlantshafsbandalags-
ins? Við vildum ná svo sterkri
aðstöðu, að ekki yrði á okkur
ráðizt. Og við vildum skapa
valdajafnvægi, er gæti orðið
grundvöllur að friðsamlegum
samningsumræðum.
Nú er óhætt að fullyrða, að
þessi tvíþætti tilgangur hefur
náðst, — án aðildar Spánverja.
Auk þess hefur hernaðarlega
tæknileg og stjórnmálaleg þró-
un málanna gerbrevtt spurn-
ingunni um stvrjöld eða frið.
Baráttan hefur nú óvefengjan-
lega færzt að öllu leyti yfir á
hið stjórnmálalega svið, og Vest
urveldunurn er nú beinlínis
hættulegt að halda sér í trássi
við hinn þrönga. hernaöarlega
tilgang.
Vesturveldin eiga nú aðeins
tveggja kosta völ: — Að þeim
takist fyrir gætilega stjórn-
málastefnu að hafa áhrif á póli-
tíska innri þróun í Ráðstjórn-
arríkjunurn. Og forðasí að lenda
í nokkrum deilúm eða átökurn
,við nokkurt ríki eða ríkjasam-
bönd.
Er nokkur svo vitlaus að
halda, að okkur muni veitast
auðveldara að hafa friðsamleg
áhrif á þróun málanna í Sovét-
ríkjunum, ef við veitum Spán-
verjum aðild að Atlantshafs-
bandalaginu á þeirri banöarísku
forsendu, að í'ranc-o sé frum-
herji andkommúnismans?
Mundi það ekki öllu fremur
verða til að renna stoðum undir
þann grurs, að Atlantshafsbanda
lagið hafi einnig árásartiigang?
Um leið og Vesturveldin
sýna, að þau séu fús til friðsam-
legra samskípta við Sovétríkih,
er það orðin stórpólitísk nauð-
svn, ssm allt veltur á að veroi
skilyrðislaust fullnægt, að vio
sönnum •— og sönnum fyrst og
fremst í verki — virðingu vora
fyrir lýðræði og mannréttind-
urn. Og það svo greinilega, af>
ekkert járntjald geti falið þa.S
sjónum manna.
Á ÞVí VELTUR UM
ÖRLÖG VOR.
Og það getur orðið Vestui-
veldunum til glötunar, ef vio
gerum okkur ekki Ijóst, að lýð-
ræðinu cg mannréttindúnum
stafar ekki aðeins hætta ai
kommúnismanum, heldur fýrst
og fremst af hinu garnla hern-
aðareinræðí. seni Franco er nú
orðið alþjóðlegt tákn fyrir.
Ef þau gerast opinber banda-
lagsaðili hins gamla hernaðai-
einræðis, höfum við óafturkall-
anlega glatað trausti umheims-
ins. Tilraunir Vesturveldanna
í þá átt í Asíu hafa orðið þeir.o
dýrkeyptari en tap margra hei-
fylkja.
Þótt Norðmenn standi svo
einir uppi. verða þeir að halda
áfram baráttunni gegn því, að
Spáni verði veitt aðild að At-
lantshafsbandalaginu. Iíann er
tákn þess valds, sem við megum
ekki hafa nein samskipti við, ei:
við viljum standá vörð um frels
ishugsjónirnar í heiminum
Með tiliiti til spænsku þjóo-
arinnar er það að segja, að við
megum ekki þvinga neina þjóo
til að gjalda fyrir okkar eigin
hugsjónir. Að vísu hefur Spáni
(Frh. á 2. síðu.)
Det Danske Filmmuseum
frumsýndi þann 14. þ. m.
Japönsku mynd'ina ’..Gem-
baku No Ko“, eða börnin
frá Hiroshima, sem víð
minntumst á í vetur í bætt-
inum. Mynd þessi heíur
hvarvetna vakið geysi at-
hvgli og væri vonandi að
hún ætti eftir. að koma hér
innan ekki langs tíma, þó
ekki sé mikið útlit til þess.
Myndin fjallar um
kennslukonu frá Hiroshima,
sem í sumarfríinu sínu
1952 fer til borgarinnar að
reyna að leita uppi ættíngja
og vini, en finnur minnst af
því, sem hún leitar að. —
Flestir eru dánir eða þá svo
illa farnir af völdum
sprengingarinnar. að hún
þekkir þá vart aftur.
THE MAN WITH THE
GOLDEN ARM.
Mynd þessi var sýnd ný-
lega í Landskrona og segir
dönsk gagnrýni um har.a að
„eiturlyfjanautn, ofdrykkju
og grófum nektarsýningum
ásamt niðurlægingam
skuggahverfanna er slengt
framan í andlit áhorfenda,
sem ekki geta annað en
orðið slegnir yfir cilu
þessu.“
Þá veit maður á hverju
er von í þessari mjög svo
'umtöluðu mynd Frank Sin-
atra, sem væntanlega kern-
ur á Tripolibíó. Énskir
dómar varpa fram þeirri
spurningu hvort Sinatra
hafi ekki gengið of langt
í hrottaskap í mynd þessari
og skapað sér með því rek-
ar óvinsældir áhorfenda en
vinsældir. Mynd þsssi virð-

Ur myndinni Börn Hiroshima.
íst í einu orði sagt vera all
hroðaleg. Þarf þá víst líka
sterkar taugar tíl aS sjá
hana.
ÍSRAELSK KVIKMYND.
Hæð 24 svarar ekki. heít-
ir fyrsta ísraelska kvik-
myndin, sem fr.umsýnd var
í Kaupmannahöfn nýlega.
Mynd þessi fjallar um
unga ísraelsmenn, er hyggj
-ast leggja undir sig hæð
eina í útjaðri Jerúsalems-
borgar nóttina fvrir voþna-
hlé, sem Sameinuðu þjoo-
irnar hafa komið á, en í
skilmáluhum var fólgið. að
allt það landssvæði. er ísra-
elsmenn réðu yfir að
morgni, skyldi verða beirra
framvegis og hæð þessi
var hreint ekki Íítils virði
hernaðarlega. Hinum ungu
föðurlandshetjum 'tekst að
ná tíl hæðarinnar, en þeg-
ar til á að taka um morg-
uninn, svarar hæð 24 ekki,
því að þau hafa öll látið Iif-
ið, er á hæðina herjuðu.
Zvi Kolitz og Peter Frye
hafa samið kvikmyndar-
handritið eftir sögu, sem
Kolitz hefur skrifað. Siikor
Films framleiða mynclina,
en stjórnandi er Thorold
Dickinson. Af aðalleikarum
má nefna: Michael Wager,
Edward Muthare, hlaya Ha-
rarit, Aie Lavie og Micha-
el Shilo.
Fæst eru þessi nöfn r.eitt
þekkt ennþá, en eftir hæfi-
leikum. þeim, er þessir leik-
arar sýna í myndinni, má
mikils vænta af þeim í fram
tíðinni og búast má við
mikilli framtíð í ísraelskum
kvikmyndaiðnaði, þar sem
allar aðstæður þar eru s5zt
værri en í Hollywood. Og
nú eru Israelsmenn kornrúr
á sporið og væri vonandi að
þeim takizt að halda því —
því frá þeim má mikils
vænta.