Alþýðublaðið - 01.07.1956, Blaðsíða 8

Framhald aí 1. síðu.
1032
;t: ■
i
\
4 . -
1152
1178
1211
f Skálholtskirkja, sú er Brynjólfur biskup byggði.
SKÁIHOLTSANNÁLL
GISSUR HVÍTI lét gjöra hina fyrstu kirkju í Skáiholti og
var grafinn að þeirri kirkju, segir í Hungurvöku, sögú hinna
fyrstu biskupa. Sonur Gissurar og Þórdísar Þóroddsdóítur. syst-
Skafta lögsögumanns. ísleifur nam í klaustíirskóla
í Herfurðu í Vestfalen, — og er fyrsti íslendingur, er nam
tdérkleg fræði erlendis, svo sögur fari af. Erlendir trúboðshisk
Vjpar voru þá á Islandi, en Islendingar vildu fá innlendan bisk-
Var Isieifur þá kosinn til biskups af aliri alþýðu manna á
Vslandi, fór utan á fund páfa, en var vígður af Aðalbjarti, erki-
Þiskupi í Brimum, á hvítasunnudag 26 maí. 1056.
Vígður til biskups yfir íslandi Gizur ísleifsson. Er hann
kom út, segir Hungurvaka, tók hann tign og virðingu svo
mikla, þegar snemmendis biskupsdóms síns,, og svo vildi
hver maður sitja og standa, sem hann bauð, ungur og
.garnall, sæll og fátækur, konur og karlar, og var rétt að
segja, að hann var bæði konungur og biskup yfir xandinu,
meðan hann lifði. Hann kom á tíund. Hann kvaö á, að í
'Skálaholti skyldi ávallt biskupsstóll vera, meðan ísland
er byggt og kristni má haldast.
Biskup í Skálholti Klængur Þorsteinsson. Hann iét gera
í Skálholti kirkju, ,,er að öllu var vönduð fram yfir hvert
hús annað, þeirra, ,er á íslandi voru giör, bæði að viðum
og smíði.“
verður biskup í Skálholti Þorlákur hinn helgi Þórhalis-
son, eða hinn sæli Þorlákur biskup, — eins og jar-
teiknasögur nefna hann. Með honum hefst hér á iandi
baráttan milli guðslaga og landslaga, milli kennimanna
og leikmanna. Foringi leikmanna er Jón Loftsson.
Lát Oddaverjans Páls biskups, sonar Jóns Loftssonar, en
þá gerðust þau tíðindi, að „jörð skalf öll og pipraði a£
ótta, himinn og skýin grétu, svo að mikill hlutur spilltist
jarðarávaxtarins, en himintunglin sýndu dauðatákn ber á
sér, þá er nále»a var komið hinum efstu lífsstundurn Páls
biskups, en sjórinn brann og fyrir landinu þá; þar, sem
hans biskupsdómur stóð yfir, sýndist nálega allar höf-
uðskepnur nokkuð hryggðarmark á sér sýna frá hans
fráfalli.“ Sá hinn dýrlegi höfðingi, Páll biskup, var lagð-
ur í sarkofagum, steinþró.
, Biskup í Skálholti Staða-Árni Þorláksson. Staðarnál hin
síðari. Hrafn lögmaður Oddsson, fyrir leikmönnum.
brennur Skálholtsdómkirkja. Lýstur eldingu í stöpul-
inn. Árni biskup Helgason fer utan til viðarkaupa, en
safnar fé í landinu; ný kirkia rís 1311.
, Teitur Gunnlaugsson í Bjarnarnesi og Þorvarður Lofts-
son frá Möðruvöllum gera aðför að Jóni biskupi Gerreks-
syni og sveinum hans. Biskupi drekkt í poka í Brúará.
verður biskup í Skálholti Ögmundur Pálsson, hinn síðasti
í kaþólskum sið. Skálholtsdómkirkja brennur í annað
sinn í hans biskupstíð (1526). Biskup lætur reisa nýja
kirkju og veglega.
. Nýr siður rvður sér til rúms á íslandi. Gizur Einarsson
biskup í Skálholti, fyrstur lúterskra manna.
. Hálshöggnir í Skálholti, hinn 7. nóvember, Jón Hóla-
biskup Arason og synir hans, Ari lögmaður og Björn prest-
ur. Siðaskipti á öllu íslandi.
verður biskun í Skálholti Oddur Einarsson, sonur Einars
skálds í Heydölum Sigurðssonar. Á efri árum hans brenn-
ur Skálholtsstaður.
sezt á biskupsstóli meistari Brynjólfur Sveinsson. manna
lærðastur og atkvæðamikill. Hann lét reisa dómkirkju,
og segir Jón prófastur í Hítardal svo frá, í Biskupasögum
sínum, að „ekki hefur nú á séinni tíðum rambyggilegra
hús og af betri kostum gert verið af tré hér á laridi held-
ur en sú Skálholtskirkja”.
Biskup í Skálholtsdæmi meistari Jón Þorkelsson Vídalín.
Við hann kennd Vídalínspostilla, safn predikana. Ræðu-
skörungur; þar um segir Jón Halldórsson: (M. Jón) . . .
hafði hreint og skýrt málfæri, hinn röksamlegasti og á-
heyrilegasti predikari, og þótt hann væri vel talandi og
stórgáfaður, vandaði hann jafnan sínar predikanir og var
því vandlátur um þær við aðra.“
lézt í bólu mikill hluti staðarmanna í Skálholti.
Finnur Jónsson, sonur Jóns prófasts í Hítardal, verður
biskup. Finnur biskup var merkur fræðimaður, er ritaði
m. a. Kirkjusögu íslands á latínu.
tekur við biskupsdómi, Hannes, sonur Finns biskuos.
Fræðimaður, ritar um mannfækkun af hallærum á ís-
landi. Um hans daga, móðuharðindi á íslandi og þjóðar-
hagur erfiður, Skálholtsstaður í niðurníðslu, kirkja orð-
1169.
1309
1433.
.1521
1540,
1.550.
1589
1639
■1698
1707
1754
1735
Viðir úr Brynjólfskirkju fundust í
gömlu Skáiholtskirkjunni
ÞEGAR Skáiholtskirkjan gamla var rifin, kom í ljós, a'ð í
henni voru viðir úr Brynjólfskirkjunni. Þarna fannst timbur,
sem sannanlega er frá 16. og 17. öld, og á því sér furðnlcga
lítið enn. Á breiðum borðum hafa fundist vörunierki frá timb-
urkaupmönnum í Guliandi, þar eð komið liið svonefiuia Gul-
landstimbur, sem fundist hefur einnig annars staðar.
Einnig fannst í kirkjunni loft J lokið sínu hlutverki. Þjóðminja
hleri, sem hefur verið minning | safnið fær sýnishorn af viðun-
artafla úr Brynjólfskirkju. Hún | um, síðan koma bændur Bisk-
er í heilu lagi, loftgatið hei’ur upstungna og kurla viðina.
verið sagað eftir töflunni til að
hægt væri að nota hana heila.
Hún er listilega útskorin og tal
ið er að það sé gert af skóia-
pilti, er hagur var og hét Ög-
mundur Jónsson.. Stafir nokkr-
ir í þessari kirkju hafa verið
sperrur úr gömlu Brynjólfs-
kirkjunni, um það er ekki að
villast. Eins og myndin sýnir
þá hefur stafurinn einhvern
tíma verið í þekju, og eigi lítið
vandað til. Hver einasti stafur
hinnar fornu kirkju ber vott um
mikla vandvirkni, hér er ekki
vansmíði á nokkurri spýtu, en
allir endar læstir saman, sag-
aðir eða höggnir, jafnvel telgd-
ir. Hér hafa únnið að hinir
beztu og högustu smiðir hvers
tíma.
Stórviðir þeir, er árið 1646
voru dregnir á ís frá Eyrar-
bakka að Skálholti, liggja í dag
flatir og fúnir á jörðu og hafa
Auðuns dómprófastur prédikar.
Eftir hádegið kl. 14 hefst svo
hátíðasamkoma í hátíðasal Há-
skóla íslands. Rektor Háskólans
dr. Þorkell Jóhannesson flytur
ávarp og prófessor Magnús Már
Lárusson flytur erindi. Auk
vess verður söngur. Kl. 16 verð-
ur opnuð kirkjuleg sýning í
Þjóðminjasafni. Þjóðminjavörð.
ur Kristján Eldjárn flytur á-
varp og menntamálaráðherra
opnar sýninguna.
Um kvöldið kl. 19.30 hefst
veizla kirkjumálaráðherra að>
Hótel Borg.
Þar með er hátíðahöldurium.-.
í Skálholti lökið. Hátíðariéfnd-
in, sem annazt hefur allan und
irbúmng að minningarhátíð-
inni, er þannig skipuð: Forinaði
ur séra Sveinn Víkingur, séra
Jón Auðuns dómprófastur, Bald.
ur Möller, séra Jakob Jónsson.
Búið er að steypa sökkul nýju * Sigurbjörn Einarsson prófestor
kirkjunnar og kjallara undir átti sæti í nefndinni, en hann er
hluta hennar. í sumar mun nú erlendis og hefur ekki getaö
byggingunni verða haldið á-
fram. Ætlað er að kirkjan kom
ist undir þak í haust, og er þá
vel að verki verið.
tekið þátt í störfum nefndarinn.
ar. Framkvæmdastjóri nefndar
innar er Halldór Halldórsson.
arkitekt.
Sildin
Framhald af 1. síðu.
FYRSTU BÁTARNIR
TIL ÓLAFSFJARÐAR
Fyrsta síldin barst hingað í
gær. Kom Einar Þveræingur
inn með 80 tunnur í gærkveldi
og fór sá afli allur í frystingu.
I morgun kom Kristján hingað
með 700 tunnur í salt og Gunn-
ólfur er væntanlegur með 700
tunnur. Víðir var einnig á leið
hingað inn með fullfermi, en
sneri við til Siglufjarðar, þar
sem ekki var unnt að taka við
meiri síld í bili. Saltað er nú á
báðum plönunum hér. RM.
Æifir varS var við mikið af
síld vesfan Kolbeinseyja?
SKÝRSLA SÚ um rannsóknaleiðangur Ægis, sem gafim
var út í fyrrakvöld, komst ekki öll fyrir í blaðinu í gær o%
birtist nú sá hluti hennar, er fjallar um síldarleitina og er
það Ingvar Hallgrímsson magister, sem samið hefur þett*
bráðabirgðaálit. Það er lítillega stytt hér vegna rúmieysis.
„Um síldarleitina vil ég taka
fram eftirfarandi:
A FYRRI LEIÐANGUR
Undan Suður- og Vesturlandi
varð engrar síldar vart, nema á
litlu svæði út af Selvogi. Vest-
ursvæðið við Norðurland var
ísi þakið og engin síld undan
Norðurlandi, allt austur á móts
við Melrakkasléttu. En um 60
sjómílur NA af Langanesi urð-
um við fyrst varir við sæmileg-
ar torfur á 10—40 metra dýpi.
Síld þessi óð ekki, þótt veður
væri gott. 'Síldin var á stóru
svæði, og gátum við fylgt henni
vestur á bóginn á móts við Rauf
arhöfn. Virtist okkur síldin á
vesturleið.
B SÍÐARI LEIÐANGUR
Við leituðum nú á nýjan leik
á svæðinu norður af Langanesi
og urðum strax síldar varir, þeg
Skálholtsstaður 1772.
in hrörleg, staðurinn illa húsaður. Jarðskálftar vs^da
skemmdum.
1796 Biskupsstóll og skóli fluttir frá Skálholti. Skálholts-
biskupar síðan setið í Reykjavík.
1954 Skriður kominn á endurreisn Skálholts. Fornleifagröftur
í Skálholti. Steinþró Páls biskups finnst þar.
1956, 1, júlí. Hátíð í Skálholti í minningu níu alda biskupsdóms
á íslandi. Biskupinn yfir íslandi, herra Ásmundur Guð-
mundsson leggur hornstein að nýrri Skálholtskirkj u.
ar í kalda sjóinn kom. En síldiru
var nú í smáhnoðrum á mjög
víðáttumiklu svæðí, en engar
torfur, sem við álitum kastandi
á. Hins vegar fundum við núi
stærri torfur norðaustur af Koi-
beinsey, einnig í köldum sjó..
Þykir mér líklegt, að pangaði
hafi síldin, er við fundum í fyrri:
leiðangri, leitað.
Við héldum nú vestur fyrir
Kolbeinsey og urðum þar brátt
varir við mjög stórar torfur á
litlu svæði. Þessar torfur voru
í hlýjum sjó, 4—6° heitum..
Lögðum við reknet norðvestur
af þessu svæði við sömu hita-
skilyrði og fengum þar sýnis-
horn, sem sýndi, að hér var um
aðra síld að ræða en áður var
getið.
Þegar leitarveður gafst á ný-..
var gerð ýtarleg leit á svæðinu
frá austurkanti Strandagrunns.
og austur á móts við Sigluf j örð.
Fyrst fann „Ægir“ síldartorfur
austur af Skagagrunni. en eng-
ar á sjálfu grunninu. Var síðan:
haldið út Húnaflóadjúp, og;
fannst síld á þeim slóðum, erc
hún óð ekki. Rétt austan viS
þetta svæði fann svo togarinn:
„Kaldbakur" vaðandi síld, og
leitaði „Ægir“ þaðan sarnstund
is austur á bóginn, og er óhætt’
að fullyrða, að norður og austui”
af Skagagrunni var mikið síld-
armagn í vænum torfum, eins
og skýrt var frá í skeytum fra
„Ægi“. " |
Eftir að skipum höfðu veri®
gefnar leiðbeiningar um þessar
niðurstöður, var rannsókn vesli
ursvæðisins haldið áfram, ens
fyrir vestan austurkant Strand^
grunns fannst engin síld ogj
heldur ekki út af Vestfjörðurnu,.
„Ægir“ kom til Reykjavíkui?'
í gær og mun halda á síldarmið*
in á mánudag. Hefst þá veiga*
mikill þáttur í starfi skipsinsá
en hann er nánari athugun £
síldargöngunum og samstarf við'
veiðiflotann. >
Reykjavík, 29. júní 1956. J
Hermann Einarsson ]
(leiðangursstjóri).“ J