Alþýðublaðið - 29.11.1956, Blaðsíða 5

Alþýðublaðið - 29.11.1956, Blaðsíða 5
I'ímmtudagur 29. nóv. 1956. Alþýgublaglg 0 PÁLMI HANNESSON var rúmlega tvítugur, þegar ég sá iiann fyrst. Hann stundaði þá nám við Hafnarháskóla, en á sumrum var hann fylgdar- rnaður Guðmundar kaupmanns Böðvarssonar, sem í þá daga keypti hross í stórum stíl og reið um landið með mörg hundr uð hesta og fjölda meðreiðar- snanna. í fylgdarliði Guðmund ar var margt vaskra manna og gjörvilegra, en skagfirzki stúd- entinn bar af þeim öllum. Mér er enn í barnsminni, hvernig við sveitabörnin í Borgarfirði horfðum hugfangin á þennan unga glæsilega mann. Hann var mikill maður að vallarsýn, bæði fríður og svipmikill. einarðleg- ur í framgöngu, en Ijúfmann- legur og léttur í máli við hvern sem var. Einu sinni, þegar ég var að dútla við að veiða silung í Andakílsá, bar Pálma þar að ríðandi. Hann fór þegar af baki og tók mig tali, feiminn og hjá- rænulegan sveitadreng, en siíkt lag hafði Pálmi á að umgang- ast fólk, að feimnin hvarf af mér fyrr en varði, og við röbb- uðum saman um alla heima og geima. Mér fannst ég vera tals- vert meiri maður eftir en áður, er slíkur maður hafði virt mig viðtals. Ekki datt mér þá í hug, að leiðir okkar ættu eftir að liggja saman síðar. svo sem raun varð á. En allt frá þess- um bernskudögum roínum var í huga mér meiri töfraljómi um Pálma Hannesson en flesta menn aðra. Minningarorð Svo liðu mörg ár. En árið 1936 lágu leiðir okkar saman að nýju í Menntaskólanum í Reykjavík. Upp frá því höfðum við nær því daglega eitthvað saman að sæida í tvo tugi ára. Slíkt samstarf veitir tækifæri til náinna kynna, en svo auð- ugur og fjölþættur persónuleiki var Pálmi Hannesson, að menn voru alltaf að sjá á honum nýj- ar og nýjar hliðar. Ég efast stór lega um, að ég hafi kynnzt nein um manni öðrum, er bjó yfir jafn fjölbreyttum gáfum og víðfeðmum. Þar fór allt saman, hárbeitt rökræn hugsun, óvenju leg hugkvæmni, stálminni og öryggi, sem nálgaðist eðlisávís- un, til að sjá í sjónhending kjarna hvers máls. Ekki er að efa, að Pálmi hefði unnið af- rek á sviði vísinda, ef hann hefði helgað sig því starfi, svo sem hugur hans mun hafa stað- ið til í öndverðu. En erfitt starf og erilsamt kom í veg fyrir, að svo yrði. Það er íslenzkum nátt úruvísindum mikið tjón, að honum skyldi ekki gefast meira tóm til rannsókna á því sviði, því að þar fóru saman hæfi- leikar og áhugi. Af öllum hin- um mörgu og fjölbreytilegu á- hugamálum Pálma voru honum náttúrufræði og landafræði hugstæðastar. Aðalgrein hans í háskóla var dýrafræði, en hin síðari ár hvgg ég. að jarðfræðin hafi verið honum enn hugstæð- ari. í þeirri flóknu fræðigrein, þar sem svo margt er enn á huldu og svo margar gátur ó- ráðnar, nutu hæfileikar hans Cíyífi t>. Gísíason, menntamáíaráðherra: MINN!NGARORf> um Páitna Hannesson rektorf flutt viö m\nningarathöfn i IVIenntaskólanum. „EITT SINN skal hver deyja.“ Pálmi Hannesson er lát- inn. Með honum er til moldar genginn einn svipmesti skóla- frömuður þjóðarinnar, glæsilegur menntamaður, ágætur ís- lendingur. í meira . en aldarfjórðung stjórnaði hann þeirri merku stofnun, þar sem við erum nú stödd, og átti þannig manna mestan. þátt í að móta verulegan hluta þess æskulýðs, sem ,á jþví skeiði hefur búið sig undir æðra nám og ábyrgðarstörf í jþágu þjóðarinnar. Mér þykir vænt um að geta hér á þessum stað látið í- ljós þakkir fyrir þetta starf. Fullþakkað verður það ekki með orðum, heldur með því einu, að við nemendur lians leitumst við að gera gagn, reynum að duga vel þeim mál- stað, sem við teljum réttan, séum fúsir til að þjóna landi okk- ar af trúmennsku. Pálmi Hannesson var náttúrufræðingur. Hann hafði sterk- an áhuga á vísindum. Mér er samt nær að halda, að list- fmeigðin hafi verið enn ríkari í hug hans. Áhugi hans á ís- lenzkri náttúru var ekki síður mótaður af næmri tilfinningu listamannsins en skörpum skilningi vísindamannsins. Það, sem hann talaði eða ritaði um fræði sín, varð aldrei þurr vísindi einvörðungu á tungu hans eða í penna hans, heldur einn- íg lifandi Iist. Meginstarf sitt vann Pálmi Hannesson þó ekki sem nátt- úrufræðingur, heldur sem skólamaður. Hann var afburða kennari. í stjórn hans á skólanum leyndi það sér ekki, að hann var tilfinningamaður, skapmaður, en hann var jafnframt góð- viljaður vitmaður. Honum gat þótt, og hann gat fyrirgefið, — hvort tveggja af jafnheilum hug. En hvort sem hann hnykl- aði brýrnar eða brosti hlýlega, þá var yfir honum sá glæsi- íbragður, sem olli því, að hann var jafnmikils virtur af nemend- um sínum og samstarfsmönnum. Pálmi Hannesson hafði áhuga á mannfélagsmálum. Hann var umbótamaður, af því að hann hafði samúð með þeim, sem er minni máttar. Hann trúði á lýðræði, af því að hann treysti á manninn. Hann var þjóðernissinni, af því að hann unni landi sínu. Pálmi rektor kenndi vel. Samt vissi hann manna bezt, að lærdómur er ekki einhlítur til farsældar. Manndóm læra menn ekki, og enn síður mannkosti. En góður skóli getur þó eflt toæði manndóm og mannkosti nemenda sinna. Það á góður skóli að gera. Minning Pálma Hannessonar í þessarí stofnun. verður bezt varðveitt á þann hátt, að starf hennar sé ekki eingöngu helg- að því, að þjálfa heilann, heldur einnig hinu, að bæta hjart- að. Þið, nemendur skólans, vottið rektor ykkar dýpsta virð- íngu með því að kappkosta að verða meira en menntamenn, — með því að reynast, siálfum ykkur og öðrum, sannir menn, sannir íslendingar. Pálmi Hannesson sín til fulls, leikandi ímyndun- arafl og hugarflug, temprað kaldri gagnrýni og raunsæi. En vísindamaðurinn var ekki ein- ráður í Pálma Hannessyni. hann átti ætíð að glíma við skáldið og fegurðardýrkandann. Önnum kafinn við jarðfræði- rannsóknir gat hann allt í einu hrifizt brott frá vísindalegum hugleiðingum, gleymt: stund og stað af hrifningvi. á fögru lands- lagi. Hann fór ekki um land- ið einvörðungu sem vísinda- maður, heldur sem náttúru- skoðari og skáld, sem hrífst af fegurð náttúrunnar á nærri dulrænan hátt. Ég heyrði hann segja, að hann hefði eitt sinn hrifizt svo af útsýninni af Kirkjufelli við Landmannaleið, að sér. hefði fundizt hann á því .augnabliki standa einn í al- heiminum gagnvart skapara sínum. slíkt hrifnæmi er ekki öllum gefið, en hamingjumenn eru slíkir. Af ferðum sínum um Iandið varð Pálmi þaulkunnugur bæði í byggðum og óbuggðum. Ég hygg, að hann hafi þekkt hvern sveitabæ á landinu, ef frá eru skildar nokkrar sveitir á Vest- fjörðum. Og í huga hans var landslag og saga órjúfanlega samtvinnuð, bæir og örnefni voru tengd atburðum úr sögu þjóðarinnar, landfræði íslands og íslandssagan runnu saman í eitt. Pálmi var sögumaður ágætur. Honum fór ekki eins og sumum náttúrufræðingum, sem gerast frábitnir hinni húman- istísku hlið menningarinnar. Hann hafði hinn mestu áhuga á sögu íslands að fornu og nýju las víst oftast í fornritum dag hvern, enda mátti sjá þess merki í máli hans og stíl. Stur- lungu kunni hann næstum þv; utanbókar. Að sumu leyti mur hún hafa verið honum hugstæð ust allra fornrita, eins of reyndar er varla að furða svo mjög sem hún kemur við sögu Skagafjarðarhéraðs. Ekki efa ég, að Pálmi hefði verið jafn- yígur á vísindastörf í sagn- fræði sem náttúruvísindunum, þar hefðu hinir sömu hæfileik- ar notið sín, og oft mátti varla á milli sjá, á hvoru sviðinu á- huginn var meiri. Hann hafði mikinn áhuga á þjóðsagnafróo- leik og skráði hann ýmislegt af þtn tagi, t.d. í „Hrakningum og heiðavegum“. Þar naut stíl- gáfa hans sín til fulls, þessar frásagnir eru í ósviknum þjóð- sagnastíl, en þó er á þeim hinn persónulegi stílblær Pálma, sem var um margt alveg sér- j stæður. Taldi hann sjálfur, að , Sigurður Guðmundsson, sem! var íslenzkukennari hans í menntaskóla, hefði haft djúp-1 íæk áhrif á stíl sinn og mun ■ það rétt vera. En stíll Pálma i þróaðist eftir eigin leiðum og j tók á sig blæ, sem var hans og 1 einskis annars og bjó yfir al- j veg sérstæðum töfrum, einkum ef hann flutti efnið sjálfur. Var flutningur hans með ágætum, röddin sterk og djúp, en þó þýð og rík að blæbrigðum. ! Hevrði ég marga harma það, að Pálmi kom ekki oftar fram í útvarpi en hann gerði, en hann var einhver hinn allra glæsileg- asti útvarpsmaður á landi hér. Ég minnist þess ekki að hafa heyrt í Ríkisútvarpinu snjall- ari né betur flutt erindi, en er- indi Pálma um villu á öræfum og mannskaðann á Fjallabaks- vegi. í Pálma var brot af skáldi, þótt hann fengist lítt við ljóða- gerð. Hann hafði hið mesta yndi af Ijóðum, bæði íslenzkum og erlendum. Hann mat Jónas Hallgrímsson mest allra ís- lenzkra Ijóðskálda og varð tíð- vitnað í Ijóð hans. Af útlend- um skáldum hygg ég, að hann hafi haft mestar mætur á Heine, en oft heyrði ég hann þó segja. að Jónas byggi yfir töfrum, sém Heine ætti ekki. — Aðalævistarf Pálma Hannes- sonar varð skólastjórn og kennsla. Hann var röggsamur skólastjóri, gerði miklar kröf- ur til nemenda og gat verið harður í horn að taka, ef hon- um fannst þeir ekki gæta sóma skólans sem skyldi. En sáttfýsi var rík í Pálma, hann var ekki langrækinn maður og fyrirgaf nemendum fljótlega, ef þeir tóku sig á. Fundu og nemend- j' ur, að hann vildi þeim vel og, bar hag þeirra fyrir brjósti | löngu eftir að þeir voru horfn-) ir úr skólanum. Pálmi þótti af- burða kennari. Hef ég heyrt fjölmarga nemendur hans, sem lokið hafa háskólanámi, full- yrða, að aldrei á námsbraut inni hefðu þeir haft kennara, er væri jafnoki hans. Hann kenndi auðvitað aðallega nátt- úrufræði, en í forföllum kenndi hann stundum tungumál eða -;ögu og var jafnvígur þar að rögn nemenda. Var það tjón, að svo frábær kennari skyldi ekki æta sinnt kennslustörfum í -íkara mæli sökum annarra tarfa. Pálmi Hannesson var svo rikur persónuleiki og skapgerð hans svo fjölþætt, að því verð- ur ekki íýst í fáum orðum, enda verða allar slíkar lýsingar fá- tæklegar þeim, sem manninn þekktu. Hann var skapmaður mikill, fljóthuga og viðkvæm- ur að eðMsfari, gat verið bráð- ur, en reiði hans stóð sjaldarv iengi, því að góðvild og vinai- hugur voru rík í manninum. Hann var að jafnaði glaðvær og ræðinn, manna skemmtileg'- ástur í viðræðum og jafnvígux á nær því hvaða umræðuefni sem var. Okkur Islendingum er flestum annað betur gefið en konversationshæfileikar, en sú list var Pálma Hannessyni í blóð borin, hann varð ósjálf- rátt miðdepillinn, hvar sem hann tók þátt í skeggræðum. Kímnigáfu átti hann ríka, kunni ógrynni af skopsögum og skopvísum og hafði aíltaf gam- an af slíku, ef vel var á haldið og án illkvitni. —■ Pálmi var, einkum framan af ævi, róttæk- ur í þjóðmálaskoðunum og taidi margra og mikilla umbóta þörf í þjoíelagpu. í eðli sínu var hann þó að mörgu leyti íhalds ■ saniur maður. Hann sættist alclrei tii hlítar við vélámenn- ingu nútímans, glamur hennar, sýndarmennsku og múg- mennsku.' Honum var hin ís- enzka sveit alltaf hugstæðust, sveitin eins og hann hafði ■kynnzt henni í Skagafirði á fyrstu áratugum þessarar ald- ar. Hann komst í essið sitt, ef á góma bar vinnubrögð við heyskap, gegningar eða lesta- ferðir. En mest af öllu unni hann þó íslenzka hestinum, þar sagði skagfirzka blóðið til sín. Hann var hestamaður ágætur og hestavinur, átti löngurn hesta og varð tíðrætt um þá. Fyrr^á árum brugðu þeir forn • vinixnir, Pálmi og Guðmuridur Boðvarsson, sér oft á hestbak á sunnudögum, og þótti Pálma stundirnar góðar í féiagsskap Guðmundar og hestanna, en Guðmund mat hann flestum mönnum meir. Það varð Pálma til míkils yndisauka á sumrum hin síðari ár, að hann fékkst þá nokkuð við sveitabúskap austur í Ölfusi. Þó að honum. þætti vænt um Reykjavík, þar sem haxm hafði unnið ævistart sitt að miklu leyti, var hann ætíð glaður, er hann var að halda úr bænum, til íslenzkra svéita eða íslenzkra fjalla. Pálmi Hannesson var fædd- ur 3. janúar 1898 á Skíðastöð- um i Lýtingsstaðahreppi, son- ur hjónanna Ingibjargar Jóns- dóttur frá Haganesi í Fljótum og Hannesar Péturssonar frá Valadal. Hann gekk í Gagn- fræðaskólann á Akureyri og síðan í Menntaskólann í Reykja vik og lauk þaðan stúdentsprófi 1918. Hóf hann þá nám í nátt- úrufræði við Hafnarháskóla og lauk magisterprófi í henni 192,6. Kann var kennari við Gagnfræðaskólann á Akureyri 1926—1929, en 1929 varð hann rektor Menntaskólans í Reykja vík, og því starfi gegndi hann ti! æviloka. Hann gegndi fjöl- (Frh. á 7. síðu.) Skrifsfofuhúsnæli fil leigu. Skrifstofuhúsnæði í einu giæsii.egasta húsi bæjarins, ca. 460 fermetrar er til leigu nú þegar, eða um næsta áramót. — Nánari upplýsirigar gefur Sigurgeir Sigurjónsson hæstaréttarIögma0iair5 Aðalstræti- 8, sími 1043.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.